Mírmans saga

Abkürzungen

svívirða goð mín af því at ekki þikkir oss betri þín trúa, er þú trúir á dauðan mann þann er sjálfr lét sik berja ok svívirða1, eða hvat seigir þú til þess, því hann þoldi þá skömm ef þú kveðr hann ráða öllu? En Mírmann mælti: Aldri muntu svá ófróðr maðr vera, at þú vitir ekki hvaðan menn eru komnir. Já, seigir jall, vitum vér at menn eru frá Adám komnir. En hvat grunar þik, hverr skóp Adám? seigir Mírmann. Heyrt höfum vér at hinn gamli guð skóp Adám. Illa er þat, seigir Mírmann, at þú ert ekki svá sannfróðr um allt annat sem um þetta; þat skaltu vita at sá hinn gamli guð skóp eingla ok alla höfuðskepnu, himin ok jörð, ok þá tók sá einn er dýrligastr var af hans skepnu ok reisti öfundarflokk í móti hánum. En þá er guð sá illsku hans, þá varp hann hánum ur himna dýrð, ok varð hann þá at hinum svartasta djöfli ok allir þeir er hánum fylgðu, ok þeim enum sama þjóna þeir allir heiðnir menn. En þá er guð sá þann skaða er þá var orðinn, þá skóp hann Adám ok Évu ok setti þau í paradísar sælu ok ætlaði þeim ok þeirra kyni at fylla þann hlut himinríkis er einglarnir viltust ur. En síðan báru þau ekki meiri giptu til, en fjándinn vildi þá boðorð guðs ok váru rekin ur þeirri sælu ok í þá vesöld. Nú með því at Adám gjörði þá synd er öllum heimi var þyngri, þá varð sá at leysa er öllum heimi var betri, ok sendi konungr son sinn ur himnaveldi eptir flýanda þræli, at sá stígr yfir hinn grimma víkíng er hánum kom í þessa myrkastofu. En með því at einglar eða önnur skepna mátti ekki leysa mannkynit ur villu, þá tók sonr guðs fullan manndóm á sik til lausnar öllu mannkyni ok gjörtist einn í tvennu eði, at hann var guð ok steig yfir djöfulinn þann er sveik Adám ok lauk upp himni fyrir augsjándum mönnum sínum ok giörði þá jafna einglum. En þat mátti eingi annarr giöra en guð. En í því eðli at hann var maðr, tók hann dauða óverðr ok leysti allt mannkyn til sælu frá vesöld þat er hánum vildi þjóna, ok reis upp af dauða ok gjörði margar jarteignir hér í heimi bæði fyrir píning sína ok eptir. En þat skaltu vita at örugu, at þessi er allr einn ok sá er skóp himin ok jörð ok Adám. Ok hann kendi Nóa at gjöra örkina ok gaf hánum líf ok sonum hans, þá er allt mannkyn var dauða vert fyrir syndir sínar, ok hann leiddi Móíses ok Arón yfir hafit rauða, en sókti niðr Pharaó konungi, þá er hann vildi eptir þeim fara. En hann gaf styrk Davíd konungi er hann drap risa þann er Golías hét. Hann gaf ok líf Daniél spámanni, þá er hánum var kastat í gróf með VII leónum ok sendi Abbakúc spámanni af öðru landi á einu augabragði með nýtt brauð, ok gaf hann dýrunum; en Daniél gékk ur grófinni. Slíkar jarteignir gjörði guð fyrir píning sína ok hingatburð. En síðan reisti hann Lazarum af dauða, er áðr hafði í leiði legit ok gjörði vín ur vatni, ok at einn máli fœddi hann2 V hundruð manna með V brauðleifum ok tveimr fiskum, ok gjörði slíkar jarteignir aðr hann sté í himnadýrð sína. En síðan gaf hann postulum sínum styrk ok veldi til slíkra jarteigna, sem urðu í Rómaborg, þá er Símón inn illi gékk í mót Petri postula með villu sína ok fjölkyngi, ok gjörði þá sjónhverfingar at hann fló í lopt upp með fjandans krapti. En þá er Petrus bað guð, at hann skyldi lægja villu hans, þá féll Símón ofan ok brotnaði sundr í fjóra staði. En þótt ek telja fár jarteignir af þeim er guð hefir gjört bæði fyrir burð sinn ok eptir, þá eru bæði margar ok stórar; ok máttu gjörla skilja ef þú vilt af láta villu þinni er þú hefir leingi at verit, ok má þá bæði vera at þú nýtir nökkurs af veraldarblóma; enda máttu enn þér afla veraldar sælu ok eilifrar, ef þú snýst til guðs þess er öllu ræðr ok alla gæzku gefr þeim er til hans þjóna. En ef þú heldr þessu óráði til dauðadags, þá launar fjandinn þér þína þjónustu sem öllum öðrum helvítis píslum, af því at hann hefir ekki til annat. Þá er þessi hinn ungi maðr hafði þetta mælt, þá féll riddurum ok barónum vel í skap ok sögðu at hann mælti með miklum sannindum. En með því at jall var ofmjök freistr(?) í villu ok illri þjónan, þóttist hann yfirstiginn af snildarorðum sveinsins. Þá várð hann ákafliga reiðr ok mælti svá: Ef nökkurr hallast á minna riddara eptir þessa manns orðum, þá skal hann fyrirláta líf eða limu. En þú Mírmann, far í brutt af Saxlandi ok kom aldri hér síðan þessa erindis. En ef þú kemr aptr ok man ek ná þér, þá skal ek fá þér þann reiðskjóta er hinn vesti þjófr á at hafa hér í Saxlandi, ok þar skaltu á ríða. En Mírmann sagði: Margir heita sínum sonum betri gjöfum; enda þikki3 mér fullgott at fara heim til Frakklands. En þat skaltu vita fyrir sönnu, ef ek kom aptr, at flestum öllum þorpkörlum skal þikkja œrit fjolgest þar sem ek kom at garði. En ef ek má ná þeim fúlum goðum er þú ferr með, þá skal ek svá hverja flís láta brjóta í þeim, ok þar skal ek láta sjóða mat minn með þeim spíkum er ek ríf þar af. En jall bar ekki betra skaplyndi til með þungum fortölum. En hann hljóp ok höggr til sonar síns, en er Mírmann sá tilræði föðr síns, þá setti hann hjálm á höfuð sér, en sverðit kom í halsbjörgina ok beit hana í sundr ok svá brynjuna svá at í beini stóð. En riddararnir hlupu upp ok vildu stöðva reiði hans, en eingi gáði sveinsins. En þar var þó eigi gott at erta illt skaplyndi af því at helzti váru tilbrögðin hörð, ok hefir hann brugðit sverðinu fyrr en þeir fundust ok höggr jall banahögg ok þrífr sverðit ur hendi hánum ok mælti þetta: Ek ætla, seigir hann, at eingi sé skyldari til at bera þik, Ylfingr, en ek, með því at jall skal af láta, ok snýr til liðs síns ok stígr á hest sinn ok ríðr út af borginni. En þeir ungir riddarar, er mesta elsku höfðu við hann lagt, þá fylgðu þeir hánum út af borginni ok hörmuðu glœp hans ok ógiptu, at hann bar ekki betra skaplyndi til við bráðlyndi jalls. Mírmann svarar þessu: Hvat þurfti hann at ráða á mik með svá mikilli illsku, með því at hann vissi, at hann var grimmr sjálfr; enda hafði hann þá konuna feingit er ek veit mesta ylgi komit hér á norðrlönd, ok átti hann þess ván at hann mátti varginn undir fœða, en ekki hera, sem nú gafst hánum. En þóat hann mælti þessi orð til þess at þau mætti leingi uppi vera, þá hafði hann þó vit til þess, at skilja glœp sinn ok ófagnað, ok ríðr við svá búit heim til Reimsborgar. En ekki þarf at telja þann harm er eptir var í Saxlandi um þenna atburð, þvíat þeir höfðu látit jallinn, er þeir unnu sem sjálfum sér, enda látit þenna unga mann, er þeir unnu sem hánum ok helzt þótti vænligr til góðs höfðingja, ef ekki hefði slík ógipta á fallit, ok þóttist hverr maðr, sá er vit er eigandi, harma þetta. En þá er Mírmann kom heim til Hlöðvers konungs, þá vildi hann ekki sjálfr seigja þessi ófagnaðartíðindi fóstra sínum. En þó frétti hann þat brátt ok kallaði Mírman til sín ok mælti svá: Illa þikki mér, at þessi ófagnaðr hefir þér á hendr borit, ok þikki mér sem ek valda ofmiklu af um þenna glœp. Nú með því at ek sendi þik í þessa ferðina, skaltu, son minn, létta þessu meini af hendi, betr en þér sé at skapi, þvíat guð mun virða þitt mál ok líkna, með því at jall réð á þik saklausan, þóat þú bærir ekki gott skap við, er þú várt illa beiddr. Nú veit ek at þér mun þikkja sem þú hafir ríkit látit, föðurleifð þína í þessu óhœfi, ok með því at þér er ekki auðit af því landi, þá skaltu taka skíkt af mínu ríki, sem þú vilt, bæði í löndum ok lausafé, ok skaltu við þat huggast ok vænta hjálpar af guði um þitt vandkvæði. En Mírmann þakkaði konungi orð sín ok boð. En mér þikkir glœprinn mestr, segir hann. En hann er svá fatíðr4, at menn munu hyggja, at eingi maðr sé jafnóvitr kominn í heiminn, sem ek er. En þó vil ek, seigir hann, þínum ráðum fram fara ok hrinda þessum höfga af mér sem skjótast má ek, þóat mér þikki mikils áfátt.

Nú er Mírmann5 með konungi í góðu yfirlæti ok þakkast hverjum manni vel bæði ríkum ok óríkum. En nú kómu sendimenn vestan af Spánía ok seigja svá at Bœringr jall kallar út óvígan her ok vill fara á hendr Hlöðvi konungi ok vinna með herskildi Frakkland, ef hann má. En er Hlöðver konungr frá þat, þá sendir hann orð bæði jöllum ok barónum ok öðrum ríkismönnum ok stefndi hér til sín ok leitaði ráða við þá. En allir sögðu þat at hann skyldi kalla út her sinn ok fara í mót jalli ok berjast við hann. Yrði þá eptir því sem guð vildi. Ok svá var gjört at konungr kallar út her sinn af Frakklandi ok um í Flæmingjalandi ok fór vestr til borgar þeirrar er Gisur hét ok setti þar herbúðir sínar öðru megin dals nökkurs ok beið þar jalls. En hann kom vánum bráðara vestan með mikinn her ok setr þar herbúðir sínar öðru megin dalsins. En þegar lýsa tók, þá reið Bœringr jall á dals borðit ok kallaði á þá er næstir váru, ok seigir at hann vill tala við Hlöðvi konung. En þat var konungi sagt, ok lætr hann búa hest sinn ok ríðr til tals við jall. Mírmann jallsson reið með hánum. En þegar at jall sá Hlöðvi konung, þá kallaði jall til hans ok mælti svá: Spurt hefi ek at þú hefir villu feingit af Rómaborgar höfðingjum, ok þikki mér þat illa, er þú ert svá leiðiliga gabbaðr, sá maðr er þótti góðr höfðingi, áðr þessi ógipta féll á þik, en þetta annat, at þú dregr eptir þér níðing þenna, er drepit hefir föður sinn, er mér þótti ekki verri en faðir minn, þann vin minn enn bezta, er ek vissa beztan dreing á norðrlöndum, ok er þat mest erendi mitt hingat í Frakkland at hefna hans; ok eru tveir kostir af várru hendi, annathvárt, at þú skalt fá þann enn illa mann í mitt vald eða skal ek reka yðr af Frakklandi eða af lífi taka með öllu, ef Maúmet goð mitt, vill duga mér. En Hlöðver konungr svarar: Ekki hefi ek gjört til þess at þú herir á land mitt. En þat er þú beiðist, at ek skylda upp gefa Mírman fóstra minn, þá muntu þat ekki af mér þiggja, af því at heldr vil ek hér eptir liggja með dreingskap en vilja hann láta með ósœmd. En Bœringr jall svarar: Hvar er sá maðr? ek vilda sjá hann. Mér er sagt, at hann sé ofláti mikill ok riddari góðr. Lát mik sjá hann ok tala við hann. En Mírmann sagðí þá sjálfr: Hér er sá maðr er þú spyrr at, eða hvat viltu við mik rœða? En Bœringr jall sagði: Ef þú ert nökkuru nýtr með öðrum riddarum, þá kom þú hingat í sólar upprás á morgin ok ríð til einvígis við mik. En mik grunar at þér verði hér annat fyrir grönum en at kyssa Katrínu konungs dóttur í eplagarðinum; enda skal ek aldri fyrr fara af Frakklandi, en ek hefi launat þér níðingsverk þat er þú drapt föðr þinn ok virktavin6 minn. Mírmann sagði: Ekki kann ek því illa, er þú lastir þat er illa er7 gjört, ok þeim manni varð ek þar at bana, er óskapligt er, ef gæfa fylgði; ok vil ek þetta mál hvárki verja með orðum eða vápnum, þat legg ek á dóm allmáttigs guðs þess er ek þjóna. En þar sem þú stefnir mér til einvígis, þá veit ek at ek er ekki vel til þess fœrr bœðí fyrir aldrs sakir ok kunnáttu at skipta við slíkan berserk sem þú ert. En þó með því at ek er harmþrútinn, ok þarf ek at guð huggi minn líkam með sínu afli, ef hann vil at ek lífi8, skal ek at vísu koma til fundar við þik. En Bœringr jall varð þeim orðum feginn ok reið heim til búða sinna. En Hlöðver konungr mælti þetta víð Mírman: Ofbrátt hefir þú játat þessu máli, af því at þér er ekki kunnigt, at eingi maðr er frœgri í veröldinni en sjá. En þú ert barn at aldri ok ekki vanr í bardögum, ok þikki mér illa, er þú leitaðir ekki ráðs undir vini þína um þetta mál. Mírmann sagði: Mér þikkir líf mitt öngu neytt at svá búnu, ok nú skal annathvárt vera at ek skal batna nökkut eða vil ek at öngum kosti lifa leingr. Nú líðr sú nótt, ok er konungr í mikilli áhyggju ok svá allr herrinn ok þótti öllum mönnum sjá maðr látínn vera. En þegar jall sá Mírman, þá kallaði hann hárri röddu ok mælti svá: Er þér alhugat at eiga vápna viðskipti við mik? Mírmann sagði: Ef guð vill sem ek, þá reynir þú þat9 áðr sól er komin í landsuðr. Þá ságði Bœringr jall: Hverju treystist þú, ungr sveinn, er þú þorir at berjast við mik? Lát heldr af hégóma þínum ok villu ok þjona mér, ok mun ek gjöra þik at sœmdarmanni10 meira en þú ert áðr í Frakklandi, ok hjálpa svá lífi þínu. Mírmann sagði: Ekki er ek gamall at aldri ok ekki vanr bardögum. En treystumst ek afli guðs þess er styrkti Davíd ungan svein þann er litlu fyrri hafði gætt fjár föðr síns, ok drap síðan risa þann er Golías hét ok var konungr yfir Jorsalalandi. En af því at þú býðr mér þenna veg ok sóma, þá finn ek at komin er undir þik guðhræðsla ok ógn ok sá hinn vandi Maúmet er þú þjónar er til eingis fœrr at duga þér, ok máttu ekki sigrast í degi. Bœringr jall varð ákafliga reiðr við þessi orð ok sat á hesti sínum er hét Marmori. Ekki hefir betri hestr verit í þann tíma fyrir norðan Grikklandshaf. En Mírmann sat á hesti sínum þeim er hann kallaði Bévarð, er móður hans hafði sendr verit af Bœjaralandi; ok sjá hestr var bæði mikill ok sterkr, ok ríðr hann nú í móti jalli ok kallar til guðs ok söng vers þetta: Adjuva nos, deus salataris noster. Þat seigir svá á vára tungu: Heyr þú guð, grœðari várr, hjálp þú oss fyrir sakir dýrðar þinnar ok hins háleita nafns þíns. Þeir mœttust brátt ok leggr [Bœringr jall11 spjóti sínu í skjöld Mírmans ok í gegnum skjöldinn ok brynjuna undir hendi hánum, ok barg þá guð með sínni miskunn er ekki tók líkama hans. Mírmann lagði spjóti sínu í skjöld jalls. En hann var þungr fyrir ok sterkr, ok gengr sundr spjótskaptit í skildinum. Bœringr jall varð glaðr við ok mælti: Þess var þér þegar ván er þú kunnir þik ekki sjálfr, at þér mundi ekki vel til takast, ok reið fast á spjótsskaptit ok þóttist hafa lágt í gegnum hann. Sjá þú fyrir, seigir Mírmann, at þú verðir ekki ofbrátt feginn. Vit erum enn ekki skildir; ok tekr til Ylfings ok höggr til jalls, ok tók höggit fyst hjálminn, en síðan rendi niðr ok tók hálsbjörgina ok í gegnum ok svá brynjuna, ok fylgði höndin öxlinni, ok fór þat allt til jarðar. Jall sótti þá blóðras ok ómeginn ok steig nú af hestinum ok mælti: Illt goð er Maúmet, ok eingi maðr skyldi á þik trúnað leggja. Þat hefir þú ofseint sét, segir Mírmann, ok hjó til hans svá at sér fór hvárt, höfuðit ok bolrinn, ok stígr þegar á bak hesti þeim er guð hafði gefit hánum. Þá hóf hann upp lofsöng sjálfr ok allr herrinn. En Hlöðver konungr ok Mírmann ríða eptir ok allr herrinn ok féll mörg hundruð heiðinna manna ok fylgir þeim V dagleiðir vestr til Spánía, svá at ekki koma fleiri riddarar en XX til Nóbilis af þeim mikla her. En síðan fór Hlöðver konungr heim til Frakklands ok þakkaði guði þann sigr er hann hafði feingit, ok var Mírmann jallsson með hánum ok huggaðist af harmi sínum um þenna atburð, þvíat hann sá at guð vildi þiggja þjónustu hans, þótt hann væri nökkut syndugr. Nú er þess ekki langt at bíða, áðr Hlöðver konungr gefr Mírman fóstra sínum jallsnafn ok því með þriðjung af Frakklandi. En síðan er hann hafði þat sœmdarorð feingit, þá gjörðist hann bæði mildr ok blíðlatr12 við fátœka menn, ok stendr þetta nú nökkura vetr með þeim hætti.

Þat er at seigja þessu næst at sendimenn koma af Saxlandi til Mírmans jallssonar ok fœrðu hánum bréf. En hann kendi þar insigli13 móður sinnar. Hann tekr við bréfinu, ok less: Þetta er á bréfinu14 at Brigida dróttning sendir kveðju Mírman syni sínum þess guðs er þú trúir á. Undarligt þikki mér þat, er þú vilt aldri koma til míns fundar svá mikilli hörmung sem ek er stödd í15, ok þœtti mér svá ef þú gleddir mik með orðum þínum, sem ek munda verða afhuga mínum harmi. Finn ek þat ok nú síðan þú sigraðist á Bœringi jalli, at goð þau eru einskis verð er vér þjónum, ok vil ek nú af láta þessari villu ok fara með þér heim til Frakklands ef þessi lýðr vill ekki undir kristni ganga er þetta land byggir. En fé þat sem ek hefi saman flutt síðan er vit skildum, þá er ek16 allt þat búit at hafa á brutt, ok vit víst at ek vil láta af illu ráði er ek hefi leingi fylgt. En þeir menn er með bréfin fóru, þá seigja þeir at hann mundi svá vilja sem hon hefði orð til sent. Nú seigir jall Hlöðvi konungi orðsending þá ok leitaði ráðs við hann, hvat hánum sýndist. En hann svaráði þessu: Ef ek vissa, at henni væri þetta í hug, þá vilda ek víst at þú fœrir. En um hitt er ek hræddr at hon huggi til annars. En jall sagði: Þat kann at vera, ef góðs væri auðit, at hon hugleiði málit; enda væri almikit undir at skilja hana frá fjándanum, ef því mætti á leið koma. Hlöðver konungr latti hann ferðarinnar. En Mírmann var fúss at freista ok býr ferð sína ok ríðr nú í brutt með CC riddara ok létti ekki fyrr en hann kom til Meginzuborgar. En þegar Brigida dróttning sá komu hans, þá gékk hon til hans ok fagnaði hánum vel, ok bað heilan heim kominn, ok leiddi hann í höll þá er faðir hans hafði átt, ok setti hann í hásæti ok sýndi á sér mikla blíðu ok fagnað, ok var þar dýrlig veizla. En um morguninn, er hann stóð upp, þá lét hann kalla móður sína til sín ok leitaði eptir vilja sínum ok hennar, ok bað at þau orð skyldi haldast er hánum váru send. En hon sagði: Ek vilda, sonr minn, at þú værir hér í landi nökkur misseri ok kannaðist við frændr þína ok landslýð ok vissir ef þeir vildi láta at þínum orðum. En ef þat stoðar ekki, þá vil ek fylgja þér í brutt sem ek hefi heitit. Jall sagði: Ekki sýnist mér þat ráð, af því at ek sé at þú vilt at ek dveljumst hér til þess at ek skylda samþykkjast við heiðni ok villu. En þat er ekki fyrir mér at telja. Tak nú heldr [mitt ráð17, ok bú ferð þína ok skil við illan lýð er þú hefir leingi fylgt, ok skal ek gjöra þína sœmd í alla staði eptir því sem til byrjar. En þegar hon sá at hann var staðfastr ok vildi ekki hlýða hennar fortölum, þá veik hon rœðu sinni ok lézt vilja halda hvert orð er hon hafði heitit. En síðan sýndi hon hánum fjárhluti ok eignir þær, er þau skylda með sér hafa, ok bjó þat allt til þann dag. En þegar um morguninn er ljóst var orðit, þá spurði jall ef hon hefði sagt til fjárhluta þeirra allra er þau áttu. Hon sagði: Alla hefi ek þér þá synda nema ölgögn þau er faðir þinn hefir átt, ok skulu vit nú ganga at sjá þau. En síðan leiddi hon hann í steinhús þat er gjört var í jörð niðr, þar var inni bjórr ok vin. En þar var annat hús yfir uppi, ok þar váru öngar dyrr aðrar. En gluggr var á gólfinu ok fellihurð18 yfir ok var þar stigi á glugganum niðr í húsit. En er þau kómu inn í húsit, þá gékk jall ok sást um, ok sá hvar kerit stóð ok lét í kerinu sem gjörð væri í, ok [spurði jall hví þat sætti. Ek19 lét blanda mjöð lítinn þann, seigir hon, af því at þat er heilnæmligt at drekka fyrir mat sinn. En riddarar þeir sem fóru með hánum, létust drekka vilja. En sveinn einn var með henni af Ungaralandi, ok mælti hon við hann svá at þeir heyrðu ekki, hvat er hon mælti. Ok síðan gékk hon upp í stigann ok tók þær skálir er þeir skyldu drekka með. En hon stóð í stiganum við glugginn. En síðan fékk hon sveininum eina skál ok bað hann gefa þeim at drekka. Sveinninn bœtti í skálina ok fékk jalli. En hann tók við ok gjörði krossmark fyrir augum sér ok drakk síðan. En þegar hann hafði drykknum niðr rent í brjóst sér, var hánum sem helt væri köldu vatni yfir hann ok fann hann þegar at gjörningar váru í drykknum ok mælti þetta: Ekki hefir sjá móðurligr drykkrinn verit er þú hefir mér gefit; enda skipti guð okkar í milli. Ek vilda flytja þik til eilífs fagnaðar, en þú hefir feingit mér veraldar skömm ok vanheilsu. Þess vartu verðr af mér, segir hon. Þú fyrirkomt öllu mínu yndi, þá er þú drapt jall bónda minn ok vannt níðingsverk á föður þínum, ok vildir þú ekki hugga mik, at vera hér með frændum þínum ok bœta þá yfir við oss öll saman. En nú er því betr at ek hefi hefnt jalls ok hafði ek hvárki til skjöld né sverð. Enda hlœgir mik þat, at lítit augnagaman skal Katrín dróttning af þér hafa síðan í Frakklandi. Síðan stígr hon upp í glugginn ok lætr falla aptr eptir sér hlemminn, ok skildust þau þar með litlum fagnaði, heldr með mikilli hörmung. Nú gengr Mírmann út ok stígr á hest sinn ok allt lið hans, ok ríðr heim til Frakklands. En hvern dag eptir annan kennir hann meir20 vanheilsu mikillar á sínum líkam ok þrútnaði hörund hans ok spiltist, ok fann hann at hann hafði sótt feingit af þessum gjörningum er vér köllum líkþrá. En augun váru sem verit höfðu, ok fann hann at þat olli at hann hafði hit helga krossmark gjört á augum sér áðr hann tók við kerinu ok drykknum, ok máttu þau ekki spillast.

Nú kemr hann heim til Reinsborgar ok er bæði at Hlöðver konungr spyrr ok sér þessi tíðindi, ok kann hann því illa svá at hann gáir ekki lands at gæta ok gjörir hann eptir læknum í alla staði at þeir mundi hánum nökkura hjálp vinna, en því meir sem við var leitat, var hánum æ at dáligra. Nú vildi konungrinn ekki annat en hann sæti þó í hásæti jafnan hjá hánum. Nú berr svá til einn dag, at þeir sátu yfir borð, at Katrín dróttning rœddi við konunginn ok seigir svá: Kynligr er síðr þinn, sjá herra, er þú vilt hafa svá vanheilan mann hjá þér, sem jall er. Skyldir þú at því hyggja, þótt þér væri á hánum elska, at þú gjörðir þér ekki mein í. Konungrinn sagði: Ekki mælir þú þetta sem ek ætlaði. Ek vissa fyrir skömmu, at þér þótti jall sjaldan ofnærri þér, en nú með því at hann þarf þinnar þjónustu meir en minnar í sjúkleika sínum, þá láttu hann njóta þess er þú unnir hánum þá mikit er hann var heill. En henni varð ekki at orði, en hana setti rauða sem blóð. En jall heyrði hvat þau töluðu, þótt þau hygði þat ekki. En liðu fáir dagar, þá talar21 jall við konung þessum orðum: Herra, seigir hann, þú hefir mikla gæzku við mik lýst síðan er ek kom hingat. En þótt þinn vili sé æ jafngóðr við mik, þá verðr hér nú ekki af okkrum samvistum nema óheill ein. Enda vilda ek heldr á brutt ferðast ok lifa þá stund er guð ann mér, þar sem eingi kann mik, en verða at augabragði með vinum mínum. En þá stund er ek dveljumst hér, þá skal ek einn í húsi vera. En þá er konungrinn sá, at ekki mátti letja hann, þá gjörði hann sem hann vildi, at hann var einn í húsi ok sveinar tveir með hánum þeir er hann trúði bezt. Annarr hét Goddefrey, en annarr Rogérus. Ok eingi kom í húsit nema konungr ok þeir. Litlu síðar rœðir jall við konunginn ok seigir svá: Þú skalt segja sótt mína mjök mikla. En á sjau nátta fresti þá skaltu segja andlát mitt ok láta gjöra kistu ok bera til grafar, af því at ek veit at menn munu harma mik hér í Frakklandi ok biðja fyrir sál minni, ef ek læt hér líf mitt, en þá er þeir spyrja til þess ur öðrum löndum. Nú er svá gjört sem hann mælti, at konungrinn sagði bæði sótt hans ok dauða á þeim degi er til þess var ætlaðr. Konungrinn lét gjöra kistu. En hann var meðan í leynum nökkurum. Konungrinn lét búa líkferð vel sem ván var til, en ekki þarf at telja eða rœða af gráti þeim ok sorg, er þá var í Reinsborg er Mírmann var til graftar borinn. Svá var ok í öðrum stöðum, at hverr bar harm eptir þenna unga mann. Nú hefir þess ekki langt í milli verit, at jall fluttist ur borginni um nótt, ok þeir II sveinar með hánum, er fyrr váru nefndir. Hann hafði fé mikit með sér, bæði í gulli ok silfri. Hann hafði ok hest þann er Marmori hét ok sverð þat er Ylfingr hét, ok góða hesta höfðu ok sveinarnir. Nú fara þeir unz þeir kómu suðr til Mundíu ok fóru jafnan um nœtr, at eingi skyldi kenna þá. En síðan er þeir kómu suðr í Lungbardi, þá fóru þeir um daga. En er menn spurðu at, hvat sá vanheili maðr hét eða hvaðan hann væri22, þá seigir hann svá: Ek heiti Justínus, ok var ek riddari jalls af Flæmingjalandi. Nú fara þeir leiðar sinnar til Rómaborgar, ok síðan ríða þeir út á Púl til Benevent, ok snéru þá af pílagríma veg ok svá vestr til Salernisborgar. En þeir kómu í borgina síð um kveld ok tóku sér herbergi at góðs bónda. Þá spurði Justínus hvar þeir læknir væri í borginni er mönnum yrði helzt hjálp at. En bóndinn seigir svá at þar var einn gamall maðr sá er Martínus hét, ok vænti ek þess helzt at hann muni hjálpráð fyrir þik leggja. En Justínus gékk þegar til hans ok spurði hann ráða um vandræði sitt. En hann Martínus sá á hann langa stund ok mælti þetta: Illa er þat, son minn, at þú skalt slíka vanheilsu feingit hafa, svá fríðr maðr sem þú hefir verit. En mér sýnist sem þú hafir fyrir gjörningum orðit, ok veit ek ekki þann lækni, er þér megi bót vinna, nema Secelía konungs dóttir í Sikiley. Hun er barn ung at aldri, en hefir svá mikit numit af lækningu ok af orðum ok klerkdómi, at eingi fannst hennar meistari í þessum löndum ok23 þat er með sönnu at segja at hon hefir guðs krapt með lækningu sinni, ok veit ek þér hverga hjálpar ván nema þar með guðs miskunn, ok kalla ek þat ráð at þú freistir þess.

Nú skiljast þeir. Fara þeir Justínus út til Sikileyjar. En Sikiley er svá nökkut við sem Eingland. En Vilhjálmr24 konungr var þá í borg þeirri er Valarína hét. En sú er höfuðborg í því landi. Hun stendr mjök langt frá sjó. Þeir Justínus fara nú upp til borgarinnar. En svá mjök spiltist megin jalls at hann var valla hestfœrr eða göngufœrr. Nú fá þeir sér gott herbergi at eins ríks bónda ok váru þar. Um morguninn þá spurði Justínus, hversu hann mundi ná máli konungs dóttur, en hann lézt þat gjarna segja25 vilja. Þá spurði Justínus, í hvert musteri hon gengi til tíða. En hann vísaði þeim þangat. Nú fluttist Justínus þangat ok settist við kirkjudyrr ok sveinar hans með hánum. Secelía var ung at aldri ok svá fögr sýnum at ekki fannst hennar líki. Hon var mikil vexti ok hon hafði allskonar íþróttir þær er kvennmanni samir vel at hafa. En eina íhrótt hafði hon þá er ekki er mjök kvenna síðr til. En hon hafði vanit sik við skjöld ok sverð sem karlmenn, ok þó með þeim hætti at vissu fáir einir menn er hon hafði út riðit í karlmanns klæðum ok lék sér í skóginum þar sem ekki eru manna vegir um. En þó hafði hon til þess gjört at hon vildi við alla hluti brugðin vera hvat er af hendi bæri. En þeir Justínus gættu nú til um, þegar hon géngi til kirkjunnar. En þat mátti á öngan veg ekki26 heyra af því at fyrir henni fóru bæði hörpur ok gígjur, ok allskyns strengleikr. En þá er hon kom at musterinn, þá ferr Justínus ok settist í dyrrnar ok mælti þetta: Konungsdóttir Secelía, segir hann, ek hefir spurt at guð hefir krapt gefit þér ok skilning til lækningar. Nú kalla ek til hans ok þín í hans nafni, ok bið ek þik at þú freistir at hann vili lofa at mínum líkam verði nökkut gagn at þínum höndum. En hon leit til hans ok mælti: Með því at þú hefir svá mikit efni í bœnarstað þínum, þá þori ek ekki at synja at freista hvat guð vili gjöra þínu máli. En síðan kallaði hon til sín þann mann er þeim vísaði til herbergis, ok fóru þeir í þat herbergi. En Secelía konungsdóttir hefir þar brátt komit til þeirra ok var henni þá vel fagnat sem ván var. En þegar er hon kom, þá hugði hon at, hvar sá inn sjúki maðr var, er við kirkjudyrrnar var, ok þekti hon hann brátt ok veik þangat til ok settist niðr hjá hánum ok spurði: Hvert er nafn þitt eða hvaðan ertu kynjaðr? Ek heiti Justínus, seigir hann, en faðir minn var enskr ok hefir verit í hirð Frakkakonungs ok hefir þá iðn at geyma hesta konungsins þá er beztir eru, ok þar var ek í þesskonar embætti ok þjónaði ek föður mínum. Þat sé ek, seigir hon, at Frakkakonungr hefir dýrliga hirð, ef slíkir eru hestasveinar, sem mér lízt at þú hafir verit. Ek veit at þú hefir þat í bókum sét, at heiminum er svá til varit, at menn verða bjartari norðr í lönd en suðr hingat undir sólina. Ek veit at svá er, seigir hon, en hvat var tíðinda í Frakklandi er þú fórt heiman? Þar váru eingi önnur tíðindi en þau at Mírmann jall var dauðr litlu áðr. Spurt höfum vér þat, sagði hon, at hánum var fyrirgjört, ok er þat illa um svá hraustan mann ok góðan riddara, sem hann var at frásögn, at slík ógipta skyldi á falla. Nú sitr hun ok reynir sóttarfar hans eptir því sem læknar gjöra. En síðan er hon hafði þat gjört, þá rœddi hon við hann ok segir svá: Mér sýnist svá at þú hafir fyrir gjörningum orðit í drykk, en þar af hefir alizt í kviði þér illskukraptr sá er líkari er ormi en maðki, ok blæss hann líkama þinn, ok ætla ek hánum ekki auðvelt brutt at koma, eða hverja öfúsu mundir þú kunna þeim er til þess yrði at taka þat illa dýr ok skilja þat fra þér? Ek veit, seigir hann, at þat mun eingi gjöra vilja; enda mun eingi mega þótt vili. Nú lætr hon leiða hann í hús eitt einsaman, ok svein er þjónaði henni, ok lét búa hánum drykk þann er henni sýndist. En þá er hann var gjörr, þá tók hon ker eitt ok fœrði hánum ok mælti: Nú mun svá vera sem ek sagði þér, Justínus, fyrr, at eigi mun sjá illskukraptr skiljast við þik, nema hánum bjóðist annat herbergi í at fara. Nú þegar þú hefir drukkit, þá mun þat leita at renna ur hálsi þér ok í munn mér. Þá tak þú þann hlut með tönnum er til þín er, en ek mun þess gæta er ek get feingit. Nú tekr hann við drykknum ok drekkr, ok vánum bráðara þá lagði hon saman munna þeirra. En þat illa dýr rendi þegar upp í háls hánum ok lá þar kyrt um hríð. En hon mælti þá ok bað hann í guðs nafni á brutt fara. En hann mátti ekki brjóta þau orð er hon hafði mælt ok rennr ur munni hánum, ok þegar í munn henni. En hann tók tönnum sporðinn; en hon hafði mikinn kníf ok hleypir þegar í sundr í milli þeirra. Síðan tók hvárt þeirra þann hlut er feingit hafði ok lét hon kasta í eld ok brenna. Hversu margar unnustar áttu þær í Frakklandi er slíku vildu við þik skipta? En hann var þá svá máttfarinn, at hann mátti ekki mæla. Nú lætr hon gjöra hánum drykki þá sem til byrjaði, ok svá lét hon smyrja hörund hans með þeim smyrslum er balsamum heitir; ok þat er frá sagt, at svá skjótt batnaði hans sótt ok hörund at á einum mánaði var hann bæði hestfœrr ok göngufœrr. En er at jólum kom, þá var Justínus svá heill sem hann hefði önga sótt haft.

Nú er frá því at segja einhvern dag, at Secelía konungsdóttir kemr í herbergi til Justínus ok mælti: Hversu þikkir þér fara megin þitt, Justínus? Þat er nú guði at kenna ok yfir, konungsdóttur, seigir hann, at ek er nú heill maðr. Svá sýnist mér, seigir hon, sem þitt mál fœrist vel áleiðis, eða hvat villtu nú at hafast héðan af? Þín ráð vil ek hafa, seigir hann. En þat þikki mér þá líkligast, at ek fari til Frakklands ok véla þar um með föðr mínum, af því at þar mun mik ekki skorta. Satt mun þat vera. sagði hon. En hitt þikki mér ráð at skiljast ekki svá skjótt við oss. Ek mun biðja föðr minn at hann dubbi þik til riddara, ok vér hér með oss þessa XII mánuði, af því at ek vænti at þú munir spurt hafa, at hers er ván á hendr föðr mínum at sumri, ok er þat makligt at bíða þess ok verða hánum at slíku liði sem þú mátt. Hann spurði hvaðan herrinn mundi at koma. En hon sagði hánum alla vöxtu þá sem á váru málinu, at konungr hét Lúdarius ok bað hennar. En sá konungr var heiðinn. Hann réð fyrir landi því er Danubí heitir. En þat konungsríki er haldit af Serklandi ok liggr fyrir austan Njörfasund ok svá norðr til móts við Spánverja, ok mœttust konungar víð borg þá er Lísibon heitir, í þá borg er vann Sigurðr konungr er hann fór til Jórsala. En þessi konungr Lúdarius var harðr ok mikill orrostumaðr ok riddari góðr. Hann var eiðbróðir Bœrings jalls er Mírmann feldi við Gisort á Frakklandi. Hann hefir gjört Viljálmi konungi II kosti, hvárt hann vildi gefa hánum dóttur sína Secelíu, ella vinn ek hana með herskildi af hánum. En konungsdóttir vildi heldr deyja, en láta kristni sína ok vera með heiðnum konungi. En þegar Justínus vissi þessi tíðíndi, var hann miklu fúsari at dveljast ok vita, hvat af því mætti gjörast. Nú gjörist hann, Justínus riddari Viljálms konungs eptir umræðum konungsdóttur ok fannst hverjum manni mikit um vöxt hans, vænleik, ok ekki minst konunum. En hann hafði atgjörvi sína sem minst í frammi ok rœddi um flesta hluti fátt. Nú leið svá fram um hríð.

Nú er frá því at seigja, at riddarar hafa mælt turniment með sér norðan af Rómaborg ok af Púli ok af Sikiley. En er þeir bjóggust riddarar Viljálms konungs, þá gengr Justínus til Secilíu ok seigir henni: Forvitni væri mér at sjá turniment þetta er til er27 ætlat, ok vil ek at þú biðir föðr þinn at hann lofi mér þat af því at ek hafi spurt at Rómverjar eru góðir riddarar. Hon sagði: Ef þú hefir nökkut traust á riddaraskap þínum, má til þess mæla. En ef þat er ekki, þá ver þú heldr heima, þvíat ek veit ekki hverr þik leysir þaðan ef þú verðr handtekinn. Ek mun ætla mitt mál, seigir hann, ok leita þeirra er léttastir eru ok vita, ef ek finn svá mikit grey at ek geta af baki stungit. Gjör þat sem þér líkar, segir hon. Nú lætr hann gjöra sér stöng vel digra svá at ekki þótti til þess líkligt, at þat mætti burtstöng heita. En þá er at var spurt, þá seigir Rogérus skjaldsveinn hans, at sveinar skyldi bera hey til hesta sinna. Nú fara þeir ur Sikiley ok til þeirrar borgar, er Kappa hét. En þar eru vellir þeir er til þess eru teknir, at turniment skyldi á vera. Nú er mikill fjöldi þeirra riddara, ok svá þeirra manna28, er sjá vildu leikinn. En Placidus jall var höfðingi yfir Rómaverjum. Hann var frá skildr at ríða í turniment nema þeir leyfði er í móti váru. En þau eru lög í þeim leik, er riddari ríðr annan af baki, þá skal sá leysa sik með29 fé út, er af baki er feldr. Eingi skal rétt á sér taka hverskyns sársauka er hann fær. Nú leitar Justínus í kyrð þeirri, hverir þeir væri er kendi þá Rómverja er ríkastir væri. En þá þeir fundust, þá bað hann at þeir skyldi fylgja hánum til þeirra ok segja hverir þeir væri. Ok svá var gjört ok ríða nú í turniment af hvárutveggja liðinu, ok ríðast at fast ok brutu burtsteingr sínar ok var mikinn gný at heyra; en Justínus sat á hesti sínum Marmori. En hann var bæði mikill ok sterkr svá at ekki var annarr jafngóðr í þann tíma. Nú kemr sá riddari fram af Rómverja liði er Florentíus heitir; hann var féríkr ok inn bezti riddari. En þegar er Justínus sá hann, þá reið hann at hánum þvers ok lagði burtstöng sinni við síðu hestinum svá hart at þegar vissu fœtr upp á hestinum, en höfuðit kom fyst niðr á riddaranum. Nú hlupu þegar sveinar Justínus at hánum ok tóku hann höndum ok leiddu hann heim til tjalda sinna. En þegar vánum bráðara þá feldi Justínus af baki þann riddara, er Almágus hét. Hann var af borg þeirri er Sútari hét, en Norðmenn kalla Miklusútari. Því næst feldi hann þann riddara af baki er Valintínus hét. En jafnskjótt sem hann hafði riddarann feldan, þá reið hann út ur leiknum ok leyndist þar til er þeir vísuðu hánum til, þvern hann skyldi hafa. Nú þóat ekki sé nefndir fleiri en þessir þrír, þá hafði hann þó XX felda ok þá er rikastir eru af Rómverjum, ok fóru allir heim til landtjalda sinna. Þá var kurr mikill í liði þeirra ok þóttist mikla hneisu feingit hafa um daginn. Placidus jall spurði hví þat sætti. En þeir urðu varla á eitt sáttir. Sumir sögðu at einn hefði alla felt, en sumir létu þat ekki satt. En jall sagði at hann skyldi sannfróðr um þat verða áðr annarr aptan kœmi. Um morguninn koma hvárirtveggju til leikvallar. Sá riddari kom fram er Petrus hét; hann var beztr riddari kallaðr af Rómverja liði næst jalli. Þá er Justínus vissi hverr sá var, þá reið hann at hánum ok lagði burtstöng sinni undir hönd hánum svá hart, at ofar váru fœtr en höfuð. Því næst feldi hann af baki þann riddara, er Marcus hét. Hann var ur borg þeirri er Arónéa heitir. En eptir þetta þá tekr Justínus at skipta hestum ok klæðum ok hugðu þá margir at ymsir væri menn ernir; en sumir létust kenna at æ var hinn sami. Svá lýkr þann dag, at Justínus hafði af baki felda XX riddara ok höndum tekna, þá er fémestir eru. Nú líkar Placido jalli illa þessi svívirðing ok lét nú leita ef þeir vildu hánum fylgja at lofa at ríða í leikinn. Nú mæltu sumir í gegn, en sumir vildu lofa. Nú mælti Justínus: Hví skal jall ekki ríða, segir hann, ef hann vill, með því at þér hafit tekit marga riddara frá hánum, en látit fá? Þá varðar ekki þótt hann vinni suma af yðr ok jafni þeir þá saman riddurum, ok er þá ekki illa þótt sitt hafi hvárir, ok lýkr nú þar at jalli var lofat at ríða í leikinn. Nú fara þeir um morguninn; en þegar jall kom, þá kallaði hann til þeirra ok mælti svá: Ef einn riddari hefir fyrir mér flesta riddara felda, þá skýt ek því á trú hans30, at hann gangi í gegn mér ok riði við mik.

Nú ríðr Justínus fram ok mælti: Hér er sá riddari, er þú spyrr at. Já, segir jall, hvert er nafn þitt eða kyn? Hann sagði: Ek heiti Justínus; en ek var barnfœddr á Bolgaralandi í borg þeirri er Salnectía hét. Já, segir jall, bústu nú við, segir hann, þvíat ek mun freista, hversu góðr riddari þú ert. Justínus sagði: Miklu er ek betr við látinn en þú munt ætla, ok máttu ríða þegar þú vilt. Nú ríðr hvárr at öðrum. Justínus leggr burtstöng sinni til hans ok í sundr söðulbogann ok þau lær jalli, ok hóf hann upp ur söðlinum svá at fjarri kom hann niðr á vellinum. En sveinar Justínus gripu hann þegar. En riddarar jalls höfðu gjört ráð sitt at hefna jalls þeir VII er frœknastir váru, ok ríða nú allir senn at hánum, þrír hvárn veg. Sumir lögðu í skjöldinn, en sumir í brynjuna. En hann sat svá fast í söðlinum, at þeir féngu hánum öngan veg þokat. En þat er ekki furða af því at þat er mál manna at eingi hafi betri riddari verit á norðrlöndum en þessi riddari fyrir útan Rollant systurson Karlamagnús konungs. En í þeirri svipan áðr en þeir Rómverjar kómu aptr til tjalda sinna, þá vann Justínus til sín X riddara, ok hafði hann þá einsaman unnit hálfan fimta tog riddara. En svá er sagt at þar váru klerkar II er verit höfðu á Frakklandi, en þóttust alvíst kenna þenna riddara er feldi jall. En þá Rómverjar rœddu um afl hans ok reið, þá sögðu þeir þetta: Þér þurfit ekki þat at undrast; vit kendum þenna mann. En þeir spurðu hverr væri. Þeir sögðu at þat væri Mírmant jall. En þeir tóku þá at hlæja ok sögðu at illr væri orðinn hlutr þeirra er dauðr maðr skal hafa gjört þeim slíka skömm; ok göbbuðu þá svá þeir urðu því fegnir er þeir þögðu.

Nú ferr Justínus heim til Sikileyjar ok þat lið er hánum fylgði, ok verðr nú frægt hversu þeim hefir tekizt reiðin. Nú er stund var liðin, þá kom konungsdóttir í herbergi til Justínus ok rœddi hon við hann þessum orðum: Algóðr hestasveinn var faðir þinn, Justínus, er hann kendi þér svá vel at ríða. Þín nýt ek at því, konungsdóttir, at þú hefir allskostar góða hönd á mik lagt, þvíat lítils þótti um reið mína vert áðr en ek kom hingat. Nú koma þeir Rómverjar at leysa út jall ok svá riddarana, er handteknir váru; ok váru sumir út leystir C marka, en sumir LX marka eða L marka svá sem þeir váru ættaðir til. En jall var leystr CC marka, ok verðr þat alls XX hundruð marka er hann tók af þeirri lausn; ok er þat almæli, at ekki hafi fleiri skotpeningr verit unninn í einum leik. Nú þótti Secelía bæði illa ok undarliga, er hon skyldi ekki vita hverr þessi maðr var er svá mikil hreystiverk vann, en þóttist vita at hann var annarr maðr en hann sagðist. En um skemtan ok skáktafl stóðst henni eingi maðr í því landi, svá ok í annan stað, þar sem Justínus var, at hann kunni þessa íþrótt betr en aðrir menn.

Nú er frá því sagt, at Secelía konungsdóttir kemr í herbergi þar sem Justínus var. En hann lék at skáktafli. Nú spurði hon hverr bezt léki. En þeir sögðu sem var. Þá skulu vit freista, seigir hon. Því skaltu ráða, seigir hann. En ekki hefi ek heyrt at margir hafi sigrazt við þik um þenna leik. Nú bíðr hon hann koma til sín at prímamáli um morguninn; ok svá var. Nú tefla þau ok léku til þess er miðr dagr var, ok var þá ekki vænna til lyktanna en um morguninn. Nú rœðir hann við konungsdóttur ok seigir svá: Mun ekki mál til matar? Nei, seigir hon, reyna skal þetta meir. Nú er svá sagt at á líðr daginn, at þá vinnr hann af henni riddara einn. Nú þóttist hon sjá at hon mundi ekki sigrast í taflinu við hann, ok hyggr hon nú at sínu máli, ok var bæði at hon vildi vita gjarna hvat manna hann væri; enda vildi hon at öngum kosti láta taflit ok tekr at rœða þessum orðum: Ek ætla, seigir hon, at menn leiki alvel skáktaflit í Frakklandi. Vel leika þar margir, segir Justínus. Þat hefi ek heyrt, segir hon, at jall sá er af gjörningum andaðist léki alvel, þeim er móðir hans gjörði hánum. Heyrða ek þess gefit, segir hann, at hann léki vel. Var þat satt, segir hon, at hann hefði drepit föðr sinn? Já, segir hann, heyrða ek þat sagt. Hón sagði: Illa var þat, segir hon, at þann mann skyldi svá illt henda, af því at vér spurðum, at sá maðr var alvel at sér. Leikum vit skjótt, segir hon, þvíat nú líðr á daginn. Nú tekr hann at gleyma taflinu ok hugði at ógiptu sinni. En hon hugði því meir at taflinu. En þá vinnr hon af hánum riddarann í reiðibolu. Enda tekr hann þá til orða, er hann fann hversu hon fór með: Vélin drap nú riddarann meir en taflspekin. Er þat vél, segir hon, þótt menn spyri tíðinda af öðrum löndum? En er þau töluðu þetta, þá var hringt til aptansöngs ok mælti hon þá: Ekki skulu vit fara at hégóma þessum leingr. Nú skiljast þau at sinni, ok hafði hon þat allt unnit með vitrleik sínum at hon varð ekki yfirstigin í taflinu. En nú þóttist hon vísu vita hverr hann var. En þó hafði hon um þat fátt fyrir öðrum mönnum. En þess var ekki langt í milli er njósnarmenn kómu vestan af Danubí, ok sögðu at Lúdaríus konungr var á för kominn með her sinn ok vill á hendr Viljálmi konungi, ok hefir átta hundruð galeiða ok LX drómunda þeirra er báru hesta hans.

Nú siglir hann vestan ok hefir hánum bœgt norðanveðr ok hverfr suðr um Sikiley ok kemr at við borg þá á Púli er Utrent hét ok gengr þar á land með her sinn ok ætlar svá suðr til Sikileyjar. En Viljálmr konungr flýtr á land her sinn. En þá er Justínus var búinn, þá gengr hann til konungsdóttur. En þá er hann kom þar, þá spurði hon, hversu hann ætlaði sína ferð. Ek hefi ætlat at fara í mót konunginum hinum heiðna, biðli þínum. Hvat villtu þá at hafast er þit finnist? segir hon. Þat hefi ek spurt, segir hann, at hann er góðr riddari ok einvígismaðr mikill, ok hefi ek ætlat at berjast ok ríða á mót hánum af þinni hendi, ok skal annathvárt vera, at ek skal frelsa þik af hans illsku fyrir guðs sakir ok þinnar giptu, ella skal annathvárt vera at hann skal yfir mik stíga. Því villtu þik svá leggja í hættu fyrir ókunna konu? Ek var þér ókunnigr, seigir hann, þá er ek kom til þín, ok veittir þú mér þá hjálp með þínum höndum. Vel mælir þú, segir hon, ok gjör sem þú vilt ok gæti guð þín. Nú skiljast þau þar at sinni ok ferr hann eptir konungi. En síðan snúa þeir her sínum í móti Lúdarío konungi, en hafði tjaldbúðir sínar settar XII mílur suðr frá Utrent. En þegar Justínus sá Lúdaríum, þá bað hann Viljálm konung setja tjaldbúðir sínar, ok svá var gjört. Þegar er Lúdaríus sá her Viljálms konungs, þá kallaði hann til þeirra manna er næstir váru af liði konungs ok segir, at hann vill tala við konunginn. En þeir segja konungi. En hann reið til fundar við Lúdaríum. En þegar hann sá Viljálm konung, þá seigir hann svá: Veit ek at þú hefir spurt hvert erindi mitt er hingat: annat tveggja at þú skalt gipta mér dóttur þína eða ek skal vinna hana með herskildi, þriðja kosti, at þú ríðir til einvígis við mik, ok hafi sá gagn er man. Nú sagði Justínus hánum ok mælti: Öllum vitrum mönnum sýnist þú hafa ósannari málefni. Nú ef þú vilt ekki láta af þessari heimsku, þá hefir Secelía konungsdóttir þann mann til feingit, er svör vil hafa fyrir hennar máli ok ríða til einvígis við þik þegar þú vilt. En Lúdaríus varð glaðr við þau tíðindi ok spurði hvar sá maðr væri. Justínus segir at hann skyldi þar koma um morguninn. Þá herklæðist Lúdaríus ok ríðr til vígvallar, en mót annan veg Viljálmr konungr ok Justínus. En þegar er þeir námu at rœðast við, þá spyrr Lúdaríus hvar sá riddari væri er treystist at ríða hánum í móti. Hér er sá riddari, segir Justínus, er við þat vill leita. En hvert er nafn þitt eða kyn? segir Lúdaríus. Ekki skal þik því leyna, seigir hann. Ek heiti Mírmant Justínus, en kyn mitt er á Ungaralandi, en sumt Alimandí. Já, segir Lúdaríus, langt hefir þú sókt til beinalagsins, eða hvárt hefir þú spurt til sverðs þess er Mírmáél heitir, er Bœringr jall gaf mér, eiðbróðir minn, ok þér skal gefa œrinn náttverð, áðr kveld komi, ef Maúmet vill duga. Ek ætla, segir Justínus, at þat muni þér svá duga sem þat dugði Bœringi jalli eiðbróðr þínum, þá er áttján vetra gamall sveinn feldi hann á Frakklandi. En hvárt hefir þú heyrt getit sverðs þess er Ylfingr hét, er bæði beit höndina ok höfuðit af Bœringi jalli, ok svá væntir ek enn, af þér skal bíta. Lúdaríus sagði: Hvaðan kom þér þat sverð? Ek tók þat í erfð eptir föðr minn, segir Justínus. Nú finn ek, segir Lúdaríus, at þú mælir af hræzlu ok veiztu ekki hvat þú segir. Því mundir þú taka þat í erfð eptir föðr þinn með því at Mírmant átti öngan son eptir. En Hlöðver konungr tók síðan sverðit, er hann andaðist, ok á hann öngan son, ok er sem þú mælir óra, ok ertu feigr. Guð á vald á því, segir Justínus, en ekki þú; en at öðru mun þér verða en hann Mírmant sé dauðr, ok þín orð verða lítils metin er þit mœtizt. Nú reiðist Lúdaríus við orð hans ok sat á hesti sínum er hann kallaði Médard ok keyrði hann fram með afli. En Justínus sat á baki Marmori er Bœringr jall hafði átt, ok ríðr nú at hánum ok leggr hvárr spjóti sínu til annars, ok gengr nú í sundr spjótskapt Lúdaríus í skildi Justínus, en hann leggr spjóti sínu í skjöld Lúdaríus ok í gegnum skjöldinn ok brynjuna ok sjálfan hann, svá at um herðarnar kom út. En svá fast sat hann í söðlinum, at hann þokaðist öngan veg. Nú kippir Justínus Ylfingi ur slíðrum, ok höggr til Lúdaríus ok tók fjörðunginn af skildinum ok rendi sverðit niðr ok tók af fótinn hœgra fyrir ofan kné. En Lúdaríus konungr hné þá dauðr til jarðar. Þá mælti Justínus: Fuisse(?) christianus, ef þú værir kristinn, þá værir þú góðr riddari. Nú þegar jalls herrinn sá, at konungrinn var fallinn, þá varð hann felmsfullr ok tók at flýja. En riddarar Viljálms konungs kómu eptir ok feldu mestan hlut af hernum áðr þeir náðu herskipum sínum. Nú ferr Viljálmr konungr heim með fögrum sigri ok fagrligu herfangi. Nú spurði konungr, því hann sagðist hafa þat sverð er Bœring jalli varð at bana. Ek hefi þat ok jafnan sagt. Já, segir konungr, mjök hefir þú leynzt fyrir oss. Vér hugðum at þú værir fyrir löngu dauðr. Ek fór leyniliga ur Frakklandi, segir Justínus, af því at mér þótti skömm í at vera þar við vanheilsu þá er ek hafða. Konungr sagði: Svá mikinn lið hefir þú mér veitt at vér eigum þér gott at launa. Nú koma þeir heim til Sikileyjar. Setr konungr Justínus í hásæti hjá sér ok veitti hánum gott yfirlæti sem vert var. Nú rœddi konungr við Justínus ok mælti svá: Vér vilðum biðja þik at þú værir her í landi með oss, ok vil ek gefa þér þriðjung af öllu ríkinu, meðan mitt líf er, ok ef þú vilt forrœði taka, þá skulu vér þér kvanfangs leita þess er bezt er í landinu. En hann þakkaði konungi orð sín ok boð. Ek ætla þat þó vel fallit at fara heim til Frakklands, af því at ek veit at Hlöðve konungi mun fagnaðr vera at ek komi. En þó ef þú vilt fá mér þat ráð er bezt er í landinu, þá mun ek til hætta at dveljast hér. Vita þikkjumst ek at þér mun vildast þikkja þar sem er Secelía dóttir min; enda mun ek hana ekki undan draga heldr [en aðrar31, ef hon vill mínum ráðum fylgja. Vel mælir þú, herra, [sagði Mírmant32; þá skulu þit rœða með ykkr. Nú seigir hann dóttur sinni þetta. En hon svarar því vel ok mælti svá: Lítill hugr hefir mér verit á þesskonar ráðagjörð. En ef þat skal ráðs taka, þá mun annathvárt um þenna man at tala eða öngan annan. Nú þótt hér verði fleira um rœtt, þá þikkir þó öllum vitrum mönnum vel fallit, ok verða þessi málalok, at Mírmant Justínus festir sér Secilíu konungsdóttur at landslögum. En síðan var gjörðr samgangr þeirra með miklum sóma sem vert var, ok gefr Viljálmr konungr hánum jallsnafn ok þar með hálft ríkit, ok tekr hann vel at þokkast allri alþýðu af mildi ok alskonar lítillætis; ok þar vildu allir lifa ok deyja sem hann var; ok líðr nú svá fram nökkura vetr. En þat verðr eitthvert sinn, at Mírmant rœðir við konungsdóttur ok mælti svá: Þess vil ek biðja þik at þú leyfir mér at ríða heim í Frakkland at hitta Hlöðve konung fóstra minn af því at þann fagnað bíðr hann mestan þessa heims, er hann finnr mik heilan. En þú veizt hversu gott ek á hánum upp at inna. Konungsdóttir sagði: Sjálfr muntu ráða orðum þínum ok ferðum; heldr vilda ek letja þik en fýsa af því at mér þikkir þú önga giptu borit hafa til þess lands. En þú ert hér sœmdarmaðr í þessu landi, því þat sé ek at þetta er þér giptuland, ef þú kannt at gæta. Nú með því at guð hefir frelstan þik, þá hætt ekki til þess er nökkut grand komi á þitt mál. Justínus sagði: Ek mun litla stund ríða heim í Frakkland at hitta Hlöðve konung ok er þat sannligra með því at guð hefir mér heilsu gefit ok vegsemd, at vinir mínir sjái þat ok fagni mér allir saman. Hun mælti mörgum orðum at nökkut grand kœmi á mót. En þó stoðar ekki at letja hann. Hann býr nú ferð sína með LX riddara, ok fór Guðifreyr með hánum, en Rogérus var eptir með henni. En Justínus reið út af Valénaborg ok létti eigi fyrr en hann kom í Frakkland. Nú er hann átti eina dagleið til borgarinnar, þá sendi hann fram Guðifrey at segja komu sína. Nú ríðr hann fram til Reinsborgar, er konungrinn sat yfir drykkjuborðum. Nú gengr maðr inn fyrir konunginn, ok hefir skegg mikit, ok kendi eingi maðr hann. En hann heilsar33 konunginum ok mælti svá: Justínus Sikileyjar jall sendi þér guðs kveðju, fóstri þinn. En konungrinn sat ok horfði á hann ok spurðu hverr hann væri. Hér er Guðifreyr er brutt fór með Mírman fóstra þínum. Er jall lífs, fóstri minn? segir konungr. Já, herra, hann er heill ok kátr ok hefir feingit dóttur Sikileyjar konungs ok er nú hingat í veg, ok mun koma ekki seinna en annan aptan. En ríkismenn spurðu, hvárt hann mælti óra. Nú segir konungr, at hann var lífs, er hann fór héðan, en þessi maðr með hánum, ok ætla ek hann satt segja. Nú þegar um morguninn er dagr var, þá lét Hlöðver konungr búa ferð sina ok ríðr á mót fóstra sínum. En er þeir mœttust ok kendust, þá var eingi svá harðr hugar síns, hvárki þeir sjálfir né aðrir, at tárum mætti halda fyrir fagnaði. Síðan riðu þeir til borgarinnar ok er þar fagnaðr mikill er jall hitti bæði vini sína ok riddara, ok fóru menn til hans af öllu landinu ok fögnuðu hánum. Nú er svá sagt, at hann hefir ekki leingi verit áðr en Hlöðver konungr tók sótt ok gjörðist megin hans til þess líkast at hann mundi ekki upp standa. En þau áttu son saman Hlöðver konungr ok dróttning, ok var hann ekki eldri en vetrgamall. Nú biðr konungrinn jall at vera þar í landi nökkura hríð ok ráða ríkinu undir sveininn. En þóttist ekki mega sýnja hánum fyrir ástar sakir, ok líðr nú þar til er konungrinn andast, ok þótti hans mönnum þat mikill skaði þótt hann væri gamall, þvíat hann var góðr höfðingi. Nú sendi jall Goðefrey þjónustumann sinn til Sikileyjar at seigja konungsdóttur dvöl sína. En hann fór ok segir henni þá vöxtu er á váru málinu. En hon sagði: Vissa ek þat at hann mundi seint til mín koma. Nú gjörir hon bréf ok sendir með Goðifrey, ok ferr hann leiðar sinnar. En meðan hann var í burtu, hyggr Katrín dróttning at vélum ok II ríkismenn með henni, hversu þau féngi heptan jall þar. Nú létu þau gjöra sendimenn til Goðefrey ok fara þeir34 leiðar sinnar ok segja at Katrín dróttning vill fyrr hitta hann, en hann kemr til borgarinnar. Nú þegar henni var sagt at hann væri kominn, þá ríðr hon þangat ok þeir er ráðit gjörðu. Nú er þau hittast, þá báru þeir upp ráðít ok sögðu svá: Vér höfum hugat at nauðsyn landsins. Nú er Hlöðver konungr frá fallinn, en landit er höfðingjalaust þegar jall er í brutt, ok viljum vér gjarna hepta hann hér með nökkurum hætti. Nú með því at þér vilit gjöra þetta ráð með oss, þá skulu þér taka slíkan fjárhlut af oss sem þér vilit. Hvert er ráðit? sögðu þeir. En þau spurðu hverr sá væri maðr í Sikiley er mestr væri skörungr at spekt ok viti. Öngan vitu vér þann, segja þeir, at þikki at sér vera sem Stefan jall. Já, segja þau, þá skaltu þat seigja, at hann hafi lagzt með Secelíu35 konungsdóttur, ok at hann36 þurfi ekki þangat at leita, nema með herskildi. Nú svá leingi sem þau rœddu þetta mál, þá gínu þeir við þessi flugu. Þá tóku þau bréf þat er Secelía konungsdóttir hafði sent Mírman, ok skáru37 í sundr ok gjördu annat bréf svá sem Rógérus þjónostumaðr hans, hefði sent ok settu slíkt sem syndist, ok gjörðu lygi sína sem snjallasta. En síðan er þau kómu til jalls, þá varð hann reiðr ok hryggr mjök ok spurði: Því fór ekki Rogérus hingat ef hann vissi mína ósœmd? Hann fór af því ekki, at hon lét setja hann í járn, þóat hann vildi hingat fara. Ekki veit ek, segir hann, hvat ek skal hér um rœða nema þat helzt, at byggja á þat sem Salamón hinn spáki mælti, at ekki mœtti konunni trúa um þat málit. Nú er þat sagt at bæði riddarar ok ríkismenn huguðu hann með rœðu sinni ok létust fara mundu þangat sem hann vildi at reka hans svívirðingar. En Katrín dróttning lét ekki skorta blíðlæti; er þat ok sagt at þat mundi varla gjörningalaust, ok tekr nú jall með þessum tíðindum at hyggja af þessari góðri konu, er hánum hafði hjálp unnit ok víkr nú lunderni sínu í verra stað, ok leggr nú hug á þessa illu dróttningu er öngu var nýt. Þeir ok er í svikum váru með henni, þá eggjuðu þeir hann til at fá hennar, af því at þeir vissu at hann mundi taka þar staðfestu í því landi, ef hann legði ástuð við hana. Nú geingr þat fram, þótt illa væri, at þau bjuggu saman at landslögum. Nú ferr orð um munn lýðs38 ok koma þessi tíðindi til Sikileyjar ok spurði konungsdóttir hvat Justínus hefðist at, ok spurði hon Rogérus: Heyrt muntu hafa at Justínus jall er kvángaðr í Frakklandi. Spurt hefi ek þat, seigir hann. Því ætlar þú þat? seigir hon. Annathvárt er þat, segir hann, at hann er fyrir gjörningum orðinn eða hefir Katrín dróttning gjört vél nökkura til jalls. Þat sama grunar mik, seigir hon. Nú skaltu fara til jalls ok vita hvat títt sé. Þat vil ek gjarna, seigir hann. Nú býr hann ferð sína ok fær hon hánum í hendr bréf ok settr þar á mörg orð ok snjöll. Hann fór nú leiðar sinnar ok hefir nú X riddara með sér, ok léttir ekki fyrr ferð sinni, en hann kemr í Frakkland til Justínus jalls ok kunni jall hánum algóða öfúsu, en dróttning ekki minni39. Nú fœrir Rogérus jalli bréfit þat er Secelía konungsdóttir hafði hánum sent, ok hann las yfir, en síðan spurði hann: Sendir þú mér bréf með Goðefrey? Nei, segir hann. Konungsdóttir sendi þér bréf er hann fór með. Ekki sá ek þat. Hitt sá ek er þú sendir mér, ok var mér eingi fagnaðr á því er þar var á sett. En jall segir hánum alla vöxtu er á váru málinu. Illa hefir nú tekizt, segir Rogérus, at þú hefir látit þá hina mestu gersimi er í veröldunni er, ok þú hefir alla gæzku af hlotit, en tekit í móti illa konu ok vánda, ok mættir þú á þat minnast, hversu þessi rak þik frá borðinu, þá er þú vart vanheill; en Secelía bauð sinn líkam til at taka við þessu hinu illa dýri, er þér hafði grandat ok gjörði þik heilan, en síðan seldi sik sjálfa í þitt vald ok gjörði þik höfðingja yfir landinu. Þá mun henni svá virðast, sem þú hafir ekki vel launat slíkt. Far þeim til konu þinnar ok ríkis þess er guð hefir gefit þér ok halt ekki á því er guð hefir bannat. En jall þakkaði hánum vel orð sín ok seigir svá: Blektr hefi ek verit mjök í þessu máli. Enda veit ek ekki, þótt ek vilda gjarna í brott fara, hvárt ek munda nú komast eða ekki fyrir landslýðnum. Nú þegar dróttning varð vör við eyrindi þeirra, þá skorti þar ekki grát né kveinan, er hon var; svá ok landslýðrinn gékk at þeim ok bað þá í brutt fara ok segir svá at þeir þyrfti ekki á þat at stunda at teygja jall af Frakklandi, með því at hann er hér barnfœddr ok hans frændr ok vinir, ok vilja menn ekki af hánum láta. Nú vilja menn ekki mein yðr gjöra at sinni, en hverr sem kemr á þá stigu síðan, þá skal sá öngu fyrirtýna nema lífinu. Nú verðr þat at lyktum at þeir verða því fegnir, er þeir kómust óspiltir í brutt. En er þeir kómu til Sikileyjar, þá segja þeir konungsdóttur, at hon þyrfti ekki at vænta Justínus til sín. Já, segir hon, þat vissa ek fyrir löngu, at svá mundi fara, ok er þat mikill skaði um svá hraustan mann sem hann er, at sú hin illa vættr hefir hann svá feingit viltan, at hann hefir fyrirlátit guðs bóðorð; er mál hans með mikilli áhyggju, ef hann lætr líf sitt fyrir þessu. Nú stendr svá nökkura hríð.

Nú er frá því sagt, at konungsdóttir rœðir við föðr sinn ok seigir svá: Ek vilda biðja þik at þú leyfðir mér at ríða suðr til Utrent, at kaupa mér girzka vefi. Þat vil ek at þú ríðir, segir hann. En hvat viltu liðs hafa? segir hann. Ek vil at þú fáir mér C riddara, þeirra er ek kýs ur hirðinni. Því skaltu ráða, segir hann. Nú lætr hon þá kalla til sín, er vitrastir eru ok beztir riddarar eru ok segir þeim þá vöxtu er á váru málinu ok viðrbúnað þann er þau skulu hafa á sínu máli; en þeir vildu gjarna henni fylgja. Nú þegar er hon búin, þá hitti hon föðr sinn ok seigir svá: Þat skaltu seigja, at ek hafi sótt feingit svá mikla, at öngum sé leyft at finna mik, nema þér einum ok þeim er þú vilt til þess taka, enda undrast þú ekki, þótt ek koma seint heim. En konungrinn játaði því öllu er hon mælti. En hon reið ur borginni um nótt ok hefir kallaklæði, ok setr hjálm á höfuð sér. En betr kunni hon at ríða40 en flestir aðrir. Lið þat var vel búit at vápnum ok klæðum. Nú þegar þeir kómu suðr um sundit, þá riðu þeir vestr á Púl ok með hafinu þar til er þeir kómu í Fenísbotna. En svá er sagt at einn jall41 réð fyrir borg þeirri er Fenís hét. Sá jall hét Híringr. Hann var vænn maðr at álitum ok ungr at aldri, ok víkingr mikill ok víðfrægr um lönd. Nú þá er konungsdóttir snéri ferð sinni ur Fenísbotnum, ok hon kemr í Lungbardi, þá var spurt hverr fyrir liði þeirra réði. Íringr jall var höfðingi þeirra af Fenísbotnum. Hvert er eyrindi þeirra væri eða hvert ætlar hann at ríða? seigja þeir. Hann ætlar at ríða norðr í Saxland, kvað sá er svaraði, ok hygg ek þat mest jalls ætlan, at hann vili biðja dóttur Saxakonungs. En hann mælti: Er hann fríðr maðr, eða hvar er hann? Hann ríðr þar í silkiklæðum ok hefir gyltan hjálm á höfði. Já, seigir hann, víst er hann fríðr maðr. Var þat ok satt at jall var hlítar fagr, svá at hvar sem hann kom í borgir, þá gáðu einskis jalla dœtr eða baróna, nema sitja ok horfa á þenna mann. Þar fylgðu ok fleiri orðin þau at hvert þótti gjöra ráðit annat betra bæði um skemtan ok um dœmisögur, at þess eina lysti at hlýða á þat er hann mælti. Nú ríða þeir norðr til Trentudala ok svá norðr í Saxland. En Saxakonungr var í Kólni ok sóttu þeir þangat til ok fram kómu. Nú segja menn konungi, at Íringr jall er kominn, ok fagnaði konungr hánum vel ok bað hann þar leingi vera. En jall sagði hánum svá at hann sótti því á hans fund at Grikkjakonungr var hánum reiðr fyrir þat at hann vildi ekki ganga undir kristni. Nú var hánum því allra bezt fagnat ef hann vildi þeirra sið fylgja. Nú er svá sagt at dóttir Saxakonungs fannst mikit um enn unga mann svá henni var náliga óhœgt. En jall sparði ekki fögr orð við hana ok margar aðrar. En þótt þeir hygði nökkut meira til framkvæmdar, at42 mundi verða þeirra í milli, þá var þat ok með nökkurum afleiðingum, ok var ekki tilrœði hans eptir því sem þeir hugðu. Nú er hann hefir þar verit um hríð, þá rœðir hann við konung, ok spurði hvat Justínus jall hefðist at í Frakklandi. Hann herjar á land várt, segir konungr, ok sigrast hann ekki á oss síðan hann fékk konu þeirrar, ok varla þikkir oss hann inn sami maðr vera, af því at maðrinn er svá frœkinn, at ekki vætta þorir við hann at stríða. Satt ætla ek þat vera, segir jall, en mik grunar, at han mun tekit hafa styrkleikinn af guði þeim er hann trúir á, ok hafi hann af því sigrazt. En ek get at þeir sé ekki alsáttir af því at hann hefir látit konu sína er hann fékk í Sikiley, ok feingit annarrar, ok grunar mik af því, at hann sé hánum reiðr, ok kalla ek þér ráð at stefna til þín her þínum, ok förum til ok freistum hans af því at hann sé hánum reiðr, ok mik hefir svá dreymt, at vér munum sigrast á hánum. En konungr hlýðir á orð hans ok sendir orð öllum ríkismönnum þeim er í váru landinu, bað þá koma til sín; ok svá var gjört at saman kom herrinn, ok létu sumir þat óráð, at fara til Justínus jalls ok kvaðu þat ekki hlýða mundu ok mæltu svá við konunginn: Hvert traust hefir þú á jalli þessum43, er þú vilir berjast við Justínum jall, þar er vér vitum þat öngum hlýtt hafa? En konungr spurði, ef jall vildi ganga til einvígis við Justínum jall44. Ekki skal mjök í móti því mæla, segir hann, með því at ek ráðlegg þetta. Víst ertu fríðr maðr sýnum, en ekki er afl ykkart jafnt til bardaga. En þat vil ek til skilja, ef jall verðr handtekinn ok sigrist hann ekki, þá vil ek eiga vald á lífi hans, ok ef Katrín dróttning er þar með hánum, þá skulu þér ok allir við þat leita at taka hana höndum, en granda öngum manni af þeim her. Nú með því at þér vilit mér þessu játa með yðvarri trú, vil ek fyrir þetta mál bindast, ef þér vilit sem ek. Nú þótti þeim orð hans staðfastlig vera, ok varð þeim ógn mikil at orðum hans. Nú játa þessu allir er hann mælti ok gáfu þeir trú sína til. Nú spyrr Justínus jall þessi tíðindi, at Íringr jall var kominn til Saxakonungs ok kallar út her á hendr hánum ok ferr á móti þeim ok setr tjöld sín við heiðar þar er liggja norðr frá Vífilsborg. En Íringr jall mælti: Vér skulum ekki hvata ferð várri, af því at ek veit ef45 Justínus sitr nökkurs at bíða leingi, þá lætr hann gjöra eptir konungsdóttur. En ek vil víst at hon væri þar. Nú var svá gjört at þeir dvöldu ferð sína hálfan mánuð. En er Justínus jalli þótti seinkast ferðin, þá lét hann fara eptir konungsdóttur, ok hon er komin nú til hans. Nú ferr Saxakonungr upp með Rín ok svá til Vífilsborgar, ok setti tjöld sín svá at sjá mátti tjöld Justínus. En Justínus jall hafði fregit,46 at Íringr jall hafði boðit hánum til einvígis. Nú ríðr Justínus jall til Saxakonungs ok spurði: Hvar er sá hinn fagri riddari, er útan er kominn af Fenís? En Íringr sagði: Ek er sá jall er þaðan er kominn. Hefir þú boðit at ríða í móti mér? segir Justínus. Eigi hefir ek mikit af því tekit, segir hann. Nú ef þú vilt þess freista, þá muntu því ráða, ef þú vilt, seigir hann, ef þú ert svá mikill afreksmaðr, segir Justínus, þá hirði ek ekki, þótt vit freistum atge(r)vi okkarar. Þá mælti hann: Vér vitum at þú ert góðr riddari ok vanntu þá mikinn frama, er þú vart einn fyrir þér. Nú ertu tvíkvæntr ok er nú vís ván, at ekki standi við þér nú, ef sá guð vill nökkut traust gefa, er þú þjónaðir er þú vart nökkuru nýtr. Þá sagði Justínus: Hvat þarftu at nefna þann guð er ek þjóna, heiðinn maðr er þú ert? Ek veit ekki, seigir hann, hvárr óðjarfligar má nefna hann; enda mun ek þér önga sök á gefa þótt þú nefnir minn guð. Nú mælti Justínus: Kom hér á morgin, ok kann vera at þú þurfir fleira en stóryrði ein. En um nóttina er Justínus var í svefni, lét hann illa í svefninum, ok var hann vaktr, ok spurðu hvat hann dreymði. En hann segir svá: Mik dreymði at ek fór á veiðar ok sá ek rauðdýra flokk einn mikinn. En þá er ek hljóp at flokkinum, þá hleypr dýrit óarga í móti mér ok stefndi at mér it beinsta. En ek þóttumst ekki í móti ríða, ok sá ek at kvenndýrit var. En mér sýndíst sem ek hefði ekki við dýrinu, ok tók þat mik með hramminum ok bar mik í brutt með sér. En mér þótti ilmr góðr fylgja dýrinu, at ek kunna valla at hræðast. En þeir spurðu hvers hann gat til at draumr sjá mundi þýða. Ek munda óttast ef karldýr hefði verit, at ek47 mundi fá hneisu nökkura af jalli þessum. Nú má þat ekki vera, þvíat48 þat var kvenndýrit. Enda má þat ekki vera at góðr ilmr vitrist fyrir heiðnum manni, ok veit ek því ekki hvat sætir. Koma munu vér í ferð með nökkurri góðri konu. Þat kann vera, segja þeir. Nú féll sjá rœða niðr. En þegar ljóst var orðit um morguninn, þá bjógust þeir af hvárutveggja líðinu. Nú mælti Íringr jall við riddara sína: Þér skulit vandliga gæta Justínus, ef hann verðr af baki feldr ok yfir stiginn, þvíat ek veit at guð mun gefa mér styrk í okkrum viðskiptum. En síðan skipaði hann til þess LX riddara er hánum höfðu heiman fylgt; en aðra þrjátigu sendi hann til landtjalda Justínus, at taka konungsdóttur í brutt, ef þeir mætti. Síðan rœddi hann við herinn, at þat skyldi haldast er konungrinn hafði heitit hánum ok bauð mikinn varnað, at eingi skyldi vápn bera á Justínum, ef hann yrði sjálfr handtekinn. Nú kómu þeir til vígvallar ok kallar Justínus þá hárri röddu ok mælti svá: Viti þer, Íringr jall, at þér fylgit heiðnum sið ok vilt herja á kristit land ok hefir röng málefni hingat til Frakklands, en vér berjumst bæði fyrir heilagri kristni ok verjum kristit land, ok skýt ek því á guðs dóm okkru máli. En Íringr jall svarar þessu: Ekki er mér mikill hugr á því at herja á kristit land. En einskis beiðumst ek af Frakklandi meira en ek á með réttu. Já, segir Justínus, víst skaltu þat hafa er þú beiðist; enda býr hann þá hest sinn til reiðar ok hafði burtstöng í hendi sér ok lítit járn á framan, svá at festa mátti í skildinum, ok mælti þessi orð er hann reið í móti Justínus jalli: Þú allsvaldandi guð, er leystir þá konu er Súsanna hét af falsligu vitni presta II, er henni vildu fyrirkoma, ok þú leystir þær II systr ur vanda, María ok Marta, ok Lázarum leystir af dauða, er III daga hafði í leiði legit; svá leystu þessa ambátt þína ok gef mér styrk at taka þenna mann af illri götu ok flytja hann á réttan veg þann er hann mætti til ganga þíns fagnaðar. Nú var ok sem beðit var. Þá er Justinus reið fram, þá tók afl allt ur höndum hánum, svá at varla mátti hann orka spjótskaptinu. En þessi hinn góði jall er í móti hánum reið, þá tók afl af guðs miskun, ok skaut burtstöng sinni í skjöld Justínus svá hart at hann kom fjárri niðr á vellinum. En riddarar þeir er til þess váru settir, riðu þegar til Justínus ok tóku hann höndum ok fluttu hann heim til tjaldbúða. En lið Justínus var fullt af hræzlu við fall jalls ok leitaði hverr fyrir sér. En þeir XXX riddarar, er til þess váru ætlaðir, þá riðu þeir ok tóku konungsdóttur höndum ok fluttu hana til Írings jalls. En jalli var á því fagnaðr mikill, er hann hafði hana feingit ok þakkaði guði þann fagra sigr er hann hafði hánum gefit, ok svá mátti ok vel, af því at ófagrt er af því at hyggja, hversu þessi hin illa kona hafði þessum hinum hrausta manni viljat fyrirkoma af lífsgötu ok stefnt hánum til helvítis, ef guð festi ekki sitt afl í móti hánum með þessi enn góðu konu, er sinn bónda setti svá vaskliga af dauðaböndum ok flutti til eilífs fagnaðar. Nú snúa þeir Saxakonungr heimleiðis ok Íringr jall, ok er Justínus settr í vagn einn ok er tjaldat um, en konungsdóttir í annan vagn, ok fara nú ofan með Rín til Kólni. En49 Íringr jall lét kalla til sín Rógérus er leingi hefir þjónat Justínus ok mælti við hann: Þat ætla ek nú at jall mun ekki í góðu skapi vera, af því at hann hugðist vera í valdi heiðinna manna, ok þikki mér ráð at þú ríðir til hans, ok lát hann kenna þik. Já, segir hann, þat vil ek gjarna. Nú ríðr hann til hans ok lyptir upp tjaldinu af vagninum ok fagnaði hánum. Góðan dag, herra! segir hann. En jall sá til hans ok mælti: Ertu þar Rógérus? Já, seigir hann; enda vertu kátr ok glaðr af því at ekki ertu í valdi heiðinna manna. Nú lætr hann aptr tjaldit. En jall hugaðist við orð hans ok þóttist ekki vita hvat sætti. Nú er þeir kómu til Kólni, þá var Mírman jalli feingit gott herbergi. En Katrín dróttning var sett í dyblizu ok var skorin ur henni tungan. Nú rœðir Íringr jall við Saxakonung: Ek vil nú heim fara, segir hann; með því at ek hefi sigrast á jalli, þá er mér þat mikill sœmdarauki, ef ek flyt hann heim í mitt land, slíkan höfðingja sem hann hefir verit. En Saxakonungr sagði: Þessu verðr þú at ráða, segir hann; en þó vilda ek gjarna, at þú værir hér í landi með oss. En ef þú vilt í brutt fara, þá hygg þú at því vandliga, at þú varðveitir svá jall þenna, er þú hefir með þér, at hann komi aldri aptr síðan, með því at hann hefir þetta land þegar í forráði, ef hann kemr aptr. Já, seigir Íringr, mér er ok eingi hugr á at láta hann lausan. Nú eggjuðu50 hann margir menn at hann skyldi biðja dóttur Saxakonungs. En hann sagði: Ek má þat ekki gera af því at ek hefir bundist orðum við jallsdóttur eina af Bolgaralandi ok má ek þá ekki bregða. Nú býr Íringr jall ferð sína ok er hann er búinn, þá ferr hann aptr til dyblizu þeirrar er Katrín dróttning var í, ok bar Rógérus ljós fyrir hánum. En þá er þeir kómu þar, þá rœddi hon við hana: Hér er jall sá kominn til þín er Íringr er kallaðr. En ek er með sönnu Secelía, dóttir Vilhjálms konungs af Sikiley, ok fór ek eptir Justínus jalli, er þú hefir viltan frá mér með illsku[51 þinni, ok ætlaðir þú at draga ykkr bæði til helvítis. Enda gékk hon þá til hennar ok gaf henni hálsslag svá sem síðr er til í suðrríki, þá er maðr vill manni mikla skömm gera, ok mælti þetta: Haf þú nú þetta ok allt ógagn með, en ek skal hafa jall með mér til himinríkis. Nú skilja þær við svá búit, ok þar deyr Katrín dróttning, en Íringr jall fór þaðan ur borginni. En Justínus var settr á múl einn. Nú ríðr Íringr jall í öðrum flokki þann dag, en einnhvern dag þá kom Rógérus til Justínus ok reið hjá hánum. En Justínus spurði: Hví sætir þat, segir hann, at ek kenni hér marga riddara þá er váru með Vilhjálmi konungi í Sikiley? Já, segir Rógérus, þat er vel, herra, at þú kennir vína þína. Hvar er hann, Íringr jall? segir Justínus. En hann vísar hánum til þar er hann ríðr. Já, seigir Justínus, þessi maðr er allfríðr sýnum ok nökkut áþekkr Secelíu konungsdóttur. Já, seigir Rógérus, þat hefi ek ok allopt sagt. Enda skaltu nú rœða við jall ok vita hversu þér þikkir vitrleikr hans vera. Þat vil ek gjarna, seigir Justínus. Nú kómu þeir til þorps nökkurs ok tóku sér vín at drekka. En Rógérus kvaddi þá jallana saman, ok riðu út af veginum ok stigu af baki ok settust á völlinn. Nú setr Íringr jall hjálm af höfði sér ok mælti svá: Kennir þú nökkut til jalls þessa er talar við þik? En jall sat mjök leingi ok sá á hann ok mælti þetta um síðir: Ekki veit ek, seigir hann, hvat ek skal um þetta mál rœða; en ek þikkjumst þó kenna at máli ok yfirlitum, at heldr muntu vera dóttir Vilhjálms konungs af Sikiley en Íringr jall af Fenís. Rétt sýnist þér þat, seigir hon, en ek þikkjumst vita at þér þikkir nökkur svívirðing í, at einn kvennmaðr hefir stigit yfir þik í vápna viðskiptum. En þó veit ek at þú hefir vit til þess at skilja, at þat er guðs dómr, er hann hefir dœmt okkar í millum, ok áttu vel at kunna hans fyrirskipan, at hann gaf mér afl til þess at taka þik af rangri götu, er þú vart á leiddr ok flytja þik á réttan veg. Nú skaltu fara heim með mér ok ver í góðu skapi af því at þat land er lagit til fagnaðar, en ekki þessi lönd er þú ert barnfœddr á. Jall sagði: Vel kann ek orðum þínum, at þú mælir satt um okkur skipti, ok finn ek víst at guð hefir dœmt réttan dóm á milli okkar; enda skal hans dóm allvel hlýða ok á ek öngum manni jafngóðr at vera sem þér af52 þeim er nú lifa. Nú vil ek gjarna með þér fara ok kunna guði þökk, at hann hefir betr við mik gert en ek hefir til ætlat. Nú stíga þeir á hesta sína ok ríða báðir saman um daga, en Íringr jall vildi ekki vera í því herbergi um nœtr, er Justínus var í, af því at margt kann þat at verða, at menn vilja heldr hafa í ljósi en í myrkri. Þeir léttu nú ekki fyrr ferðinni, en þeir kómu til Sikileyjar. Verðr þar nú fagnafundr mikill er Vilhjálmr konungr fann dóttur sína ok mág sinn ok svá allr landslýðrinn varð feginn þeirra heimkomu. En vánum bráðara eptir þetta þá tekr Vilhjálmr konungr sótt ok andaðist, en Justínus var til konungs tekinn, ok var konungr XV vetr yfir Sikiley, ok réðu þau Secelía konungsdóttir fyrir því landi með53 veg ok sóma, ok svá eru þau vinsæl um allt land at allir unnu þeim hugástum. En er þeim þótti sitt yndi sem mest vera þessa heims, þá fyrírlétu þau jörðligt líf ok fóru í klaustr ok hreinlífi at fortölum ok ráðum Secelíu konungsdóttur, fyrir því at hon var gjörn at fyrirláta stundliga ok hégómliga gleði ok ryðja götu til eilífs fagnaðar, ok biðu þau þar með dýrligu lífi andláts síns. Ok lýkr nú þar þessi sögu.