Alexis Saga

(Cd. 623 qv.)

Fabella Alexis confessoris

A dꜹgom Arkadij oc Honorij keisara var einn gꜹfogr maþr1 oc trufastr i Romaborg, sa hęt Euphimianus, einna mestr hofþingi er kononga liddi. En hann at(ti) .iii.ar þusundir huscarlla, þeir varo dyrligom cleþom scryddir2, en hann var sonlꜹss3, þviat kona hans var óbyria; en hon var vel truoþ oc hellt boþorþ guþs. Eup(h)imianus fastaþi hvern dag til nons. Þriu borþ setti hann i husi sinu oc laþaþi þangat valaþa menn oc siuka, [ut]lenda oc frendlꜹsa. En kona hans hét Aglais, hon gerþi h[vern d]ag guþs verc meþ tru oc callaþi a guþ i bęnom oc melti: «Minztu [mi]n overþ(r)ar ambáttar þinnar, drottinn, oc gef þu mer erfin[gia þ]ann er verþi huggon andar minnar.» Guþ heyrþi bęn hennar oc veitti henni son at geta þann er i þvi var farsęla fꜹþr oc moþr. Sveni var nafn gefit oc var callaþr Alexis. En er hann var á náfs(!) alldri, þa var hann til leringar settr at nema speci oc mælsco oc allann cristinn fróþleic, oc varþ hann spakr sveinn i ꜹllom hlutom.

En er hann var fulltiþi, þa melti Euphimianus viþ kono sina: «Leitum viþ qvanfangs syni ockrom, at hann se meþ okr avallt oc biargi vesolom oc valꜹþom i olmoso gęþi.» Þat leizk þeim baþom gott ráþ, oc var honom siþan fꜹstnoþ mér or eno gꜹfgasta kyni, oc var siþann at samcundu fingit oc boþit enom gǫfgostum monnom, oc var þar gleþi mikil oc fꜹgnoþr þann dag allan. En at apni var honom fylgt til recio. En er allir varo ut gi(n)gnir, þa setizc hann á hvilostocc oc dro fingrgull af fingri sér oc scar hlut af belti sino oc knyti i duci oc selldi festarmeyio sinni oc melti: «Tak þu þetta oc varþveit, en guþ veri á meþal occar, sem honom licar.» Marga aþra hluti leynda melti hann viþ hana oc gek brꜹt fra hvilonni oc gek i klefa sinn, er fe4 hans var i oc hafdi meþ ser hlut af ego sinni oc fór brǫtt or Romaborg. En er hann com til sevar, þa ste hann a scip meþ cꜹpmonnom þeim er foro til Syrlanz. Borg heitir Edissa á Syrlandi i heraþi þvi er Mesopotamia hetir. I þeiri borg hafþi verit Abagarus konongr, sa er sendi rit drottni Jesu Cristo, oc tok rit i gegn af honom oc tru oc heilso. En (er) heilag[r A]lexis com til þessar borgar, þa selldi hann ꜹþefi, þꜹ er hann hafdi m[eþ se]r, oc gaf ꜹmom monnom, oc kleddi sic stafkalls buningi oc sat sva sem þurfamaþr i guþs moþr kirkiogarþi oc tok c[orpus domin]i hvern drottinsdag. Lútr var hann oc litillatr at licams y[fir]yti, en hiarta hans var hátt fyrir guþi, oc gaf hann ꜹmom monnom allt þat er honom var gefit. En er hans var sacnaþ i Romaborg, þa var hans leitat miok, oc fanzc egi. Þa sendir faþir hans þ(r)iar þusundir manna at leita hans, oc fundo þeir hann egi, en er þeir komo i borg þa er Edissa heitir, þa fundo þeir hann oc kendo hann egi oc gafo honom olmoso giof. En hann kendi þa oc dyrkaþi guþ oc melti: «Þakcir geri ec þer, drottinn, er mic lezt þiggia giof af þrelom fꜹþr mins fyrir nafn5 þitt.» Þa como aptr þeir er sendir varo til borgarinnar oc sꜹgþo drottni sinom, at þeir fundo hann egi. En fra þeim degi fór moþir hans at sittia ein i husi, oc sat hon á gólfi eda hvildi í hárkleþi oc i molldo oc melti sva: «Egi mon ec up risa af þesso golfi, aþr ec veit hvar enga sonor minn er.» Þa scilþo þꜹ hion rękio sina oc melto: «Viþ scolom nalgasc til guþs i hreinlifi, at drottinn fagni ockr oc syni ockrom, þeim er guþ gaf ockr.» (En] festarmęr hins dyrl[iga] sveins stóþ fyrir svęro sinni oc melti: «Egi mon ec heþann ut ganga a dꜹgom lífs mins, heldr6 mon ec gliciasc foglom þeim er turt[uri]s heita, oc halda hreinlifi oc biþa, unz ec veit hvat or buanda minom er orþit, eda hverso heilagliga hann helldr þat er viþ áttom męlt.» En heilagr svein Alexius þionaþi drottni .xiii. ár i guþs moþr kirkiogarþi. En er .xiii.7 vætr voro liþnir, þa melti licnesci guþs moþr á einom hatiþardegi viþ þann er kirkio varþveitti, en sa het Paramoniarius: «Leiþ þu inn guþs vin i kirkio, þvi at hann er verþr rikis himna. Bęn hans ilmar sem reykelsi oc hvilis yfir honom heilagr andi sem kononglig corona, oc sva scyn andlit hans i ꜹgliti engla, sem solar scyn lysir yfir iorþ.» Þa gekc út Paramoniarius oc leitaþi guþs vinar oc fann égi. Siþan gecc hann inn i Mariu kirkio oc baþ guþ syna ser sinn vin. Þa melti licneskit enn: «Sa er guþs maþr er sitr uti fyrir kirkiodyrom.» Þa tóc Paramoniarius í hꜹnd honom oc leiddi hann inn i musteriþ. Þa melti Alexius eín í hug sér: «Kuþr em ec ꜹllom nu her.» Siþan for hann or borginni Edissa oc villdi fara til Sicileyiar oc þiona guþi i mustari heilags Pꜹli, þviat hann var þar okunnr ꜹllom. En scip þat, er hann var a ginginn, reiddi vindr til Romaborgar. Þar gek hann up fra scipi til borgar oc lęt sem hann vęri útlendr, oc mętti fꜹþr sinom fyrstom manna, oc qvaddi hann oc melti: «Guþs þręll, gerþu miscon viþ mik, valaþr oc útlendr (em ec), oc tac mik i hus þitt oc fęþ mic af mola þeim er fellr af borþi yþro; en guþ blezi þitt lif oc gefi þer riki himna.» En er faþir hans heyrþi þetta, þa toc hann viþ honom í hus sitt sva sem viþ utlendom, oc mintisc hann enga sonar sins, sva sem hann var vanr ávallt, er hann toc viþ utlendom eda gaf þurfamonnom. Þa męlti hann viþ þrela sina: «Sa ydvar er þessom vinno[r] beina scal egnazc frelsi oc [hl]ut erfþar i husi mino, sa scal gera reckio hans oc vinna vel oc gesta egi hug hans.» En a þeim enom sama aptni hlogo þrelar oc sveinar at þessom enom utlenda manni, er þeir hugþo at vęri, oc freistoþo hans oc gerstu hug hans, oc sumir þogu disca oc helto þvi i hofod honom. En guþs vinr sa, at þetta var freistni viþ hann af ꜹfond fianda, oc sat hann þolinmoþliga. Siꜹtian vętr var hann i husi fꜹþr sins oc moþr, oc visso þꜹ égi hver[r] hann v]ar. En er su tiþ com, er drottinn villdi taca ꜹnd hans, þa melti Alexis viþ þann er ręiþo vann honom: «Broþir, sagþi hann, sel þu mer teki þꜹ, at ec mega ríta.» En er honom var þat selt, þa reit hann allt lif sitt fra uphafi, þaþan fra er hann óx up i husi fꜹþr sins. En á enom drottinsdegi eptir messo, þa er pafi var i kirkio oc hinir milldosto konongar Arcadius oc Honorius oc margr lyþr meþ þeim, þa var heyrþ rꜹdd af himni yfir alltera oc melti: «Comiþ er til min allir, er starfiþ oc erfiþi hafit, oc mon ec fęþa yþr.» Þa urþo allir hreddir oc fello til iarþar oc sungo kirieleison. Þa heyrþo þeir rꜹdd i annat sinn oc melti: «Leitiþ er guþs vinar, at hann biþi fyrir Romaborg.» Þa leitoþo allir guþs vinar oc baþo, at guþ s[yn]di þeim hann. En en fimta dag viko at aptni þa var vitraþ fyrir þeim, at guþs maþr mundi finnasc í husi Eufimiani. En þa męllto þeir viþ Euphimianum: «Fyrir hvi syndir þu oss egi miscon þa er þu hefir i husi þino?» En at ꜹndverþom fꜹstodegi toc guþ ꜹnd heilax Alexis fra likam hans. Þa buþu konongar at leita heilax pislarvaz guþs i húsum Eufimiani. Eufimianus bꜹþ þręlom sinom at bua hus innan vanliga, er kononga var þangat van, oc g[in]go menn á mot þeim meþ reykelsis kerom oc allz cyns dyrþ. En þa er konongar komo í hus hans, þa var at ręflat i hlioþi, hverr þar mundi vera guþs vinr. En mo[þir h]eilax Alexis oc festarkona hans sá þessi tiþendi ꜹll þa[þan] er þer stoþo viþ glugg i h[usi] sino oc mellto þer meþ ser: «Hvi gegnir þyss sia manna? eþa hvat hafa þeir her at męla?» En er þęr áttu of þessa hluti at dǽma, þa gek fram þionn sa er viþ enom útlenda hafdi tekit, at þvi at þeir ætlloþo hann vera, oc melti: «Maþr8 sa er er selldoþ mér til varþveizlo, þar hefi ec sęþ marga dyrliga hluti yfir honom; hann toc corpus domini hvern drottinsdag, en þa hafþi hann litla fæzlo, er hann mataþisc, oc svaf h[ann liti]t eþa ecki of nętr; þrelar hlogo at honom, oc bar hann þat allt þolinmoþliga.» Þa rann Eufimianus þegar þan[gat] til han(s) oc villdi męla viþ hann, en þa var hann andaþr. En Eufimianus toc duc af andliti hans, oc syndizc monnom andlit hans biart sem engils andlit, hann hafþi rit i hendi oc let egi lꜹst. Eufimianus męllti viþ cononga: «Nu hofom ver fundinn þann er ver leituþom, oc hefir hann her verit .xvii. vetr, en nu er hann andaþr oc hefir rit i hendi oc vil egi selia oss.» Þa gingo conongar þangat oc pafinn oc Eup[h]imianus oc allir enir gꜹfgꜹstu menn oc stoðo fyrir liki guþs vinar oc męlltu meþ tarom: «Þót ver sém syngir, þa erom ver þo konongar. Sel þu oss rit þetta, at ver vitim hver þu ert.» Þa let hann lꜹst ritit, oc tóco þeir þat oc melto þeir at raþa scylldi ritit. En er ritit var raþit, þa fell Euphemianus til iarþar fyrir liki sonar sins oc melti meþ tarum: «Þu en kersti son, fyrir hvi hryggir þu hug minn oc lifþir sva meþiliga her meþ oss? ec vęta at ec munda heyra mal þit oc vita, hverr þu vęrir; nu se ec enga son minn dꜹþan, oc nai ec egi at męla viþ hann.» Þa reis up moþir hans meþ miklom harmi hugar oc męlti viþ lyþinn: «Gefiþ er mér rúm, at ec of sia son mi[nn þa]nn er ec fedda a briosti mino [oc u]nna ec sem lifi mino.» Þa barþi hon a briost ser oc męlti mikilli rꜹddo: «Komit er oc gratiþ meþ mer, þvi at son minn var meþ mer .xvii. vętr í husi minu, oc vissi engi hverr hann var; þrelar hans gorþo honom kinhesta oc spitto í andlit honom oc hlogo at honom oc gerþo hversconar oscil.» Þessa hluti męllti hon, oc com sva opt til lics sonar sins sem dufa til hreþr sins oc [hellt]i tárum yfir andlit honom oc męllti: «Hverso mattir þu, son, leynasc sva léngi i husi fꜹþr þins? þu sátt oss hvern dag gráta [ept]ir þig oc leindisc þu þo fyrir oss.» Þa gek bruþr hans þangat [oc męlti] meþ miklom sarleik hiarta sins: «I dag hefi ec tynt forysto minni, oc synumc nu eckia oc emk nu orþinn huggonarlꜹs allt til enda lifs mins.» Allr lyþr undra(þ)iz þenna atburþ, oc mátti engi vattni hallda. Þa męllto konongar, at bera scylldi lic hans i miþia borg. En þa rann allr lyþr á mot licino, er þeir frágo, at sa var fundinn er leitaþ var. Þa toko siukir heilso, en syn blindir, dumbir mal, en heyrn dꜹfir, oc flęþo dioflar fra oþum. En er konongar sa iarteinir, þa baro þeir likbarar, oc pafin meþ þeim, at þeir helgaþi sig af likino. En moþir hans oc bruþr fylgþo liki oc gręto. En þa dreif þangat sva margr lyþr, [at] þeir mattu egi comazc fyrir þrꜹng, er lici fylgþo. Þa lęto konongar sa gulli oc silfri a gꜹtona, til þess at menn dvelþisc þar at oc gefi mꜹnnom rum. En þa gafo ꜹngir gꜹm at gulli ne at silfri, helldr at fylgia liki, oc báro þeir ba[rar] meþ mikilli þrꜹng allt til musteris Bonifacii meþ dyrþ oc lofsỏngvi. Þa var gortt scrin or gulli oc silfri. En þar veitasc monnom iartęinir al[lt til] þessa dags, oc gęrisc dyrligur ilmr or scríni hans sem af reykelsi, oc geta þeir bęnir at guþi, er þar biþia fyrir verþleic oc arnaþarorþ sel(s) Alexis guþs vinar drottins vars Jesu Cristi, þeim se vęgr oc velldi, lof oc riki in secula seculorum. Amen.