Svarfdœla saga

I. Frá Þórólfi ok Þorsteini brœðrum.

Þat er upphaf at þessari sǫgu, [at] Haraldr konungr inn hárfagri réð fyrir Nóregi. Í þann tíma hafði sá maðr forræði fyrir Naumudǫlum, er Þorgnýr hét; hann átti tvá sonu, ok hét Þórólfr inn ellri, en Þorsteinn inn yngri; þeir óxu upp með fǫður sínum, þar til er þeir váru frumvaxta. Þeir váru ólíkir í skaplyndi; Þórólfr var mjǫk við alþýðu skap, vitr maðr ok forsjáll, vinsæll ok gerðist kaupmaðr ok fór landa í milli ok þótti inn bezti drengr; hann var ekki mikill maðr ok vel á sik kominn, vænn at áliti.

Þorsteinn var óværr við alþýðu, mikill vexti; hann byggði eldahús ok fekk mikit ástleysi af fǫður ok móður ok ǫllum frændum sínum; en Þórólfr fekk því meiri virðing sem hann flutti meira heim. Þorsteinn var því leiðari fǫður sínum sem hann fágaði þá iðn lengr, ok eigi vildi Þorgnýr láta hann sinn son kalla.

Fór nú svá, þar til sem þeir váru rosknir menn. Þá var Þorsteinn svá mikill, at hann lá milli setstokka sem hann var langr til. Ǫskuhaugr var á aðra hǫnd honum, en eldr á aðra hǫnd, ok fellu menn um fœtr honum.

II. Þorsteinn ríss ór eldaskála.

Þessu næst er sagt, at Þórólfr kom heim í land til fǫður síns með mikinn fjárhlut ok margar gersimar, ok gerði faðir hans veizlu í móti honum með svá marga menn sem honum þótti sinn sómi meiri en áðr.

Nú fór Þórólfr heim með fǫður sínum; þat var síð um kveld; gekk hann inn einn saman, því at honum varu gǫng kunnig, en leið hans lá um eldhúsit, þar sem Þorsteinn, bróðir hans, lá í. Í þann tíma dags var Þorsteinn vanr at leggjast til svefns. Þórólfr gengr nú um eldahús. Þorsteinn lá í milli setstokkanna. Þórólfr gekk at ok ætlaði trédrumb vera, en þar barst svá at, at hann lá fallinn um Þorstein ok hraut á ǫskuhauginn ǫðrum megin, en Þorsteinn skelldi upp [ok] hló, ok þá mælti Þórólfr:

“Til ills hǫfum vér þik upp dregit, er þú hlær at ófǫrum várum.”

“Djarfr ertu,” sagði Þorsteinn, “at þú krytr um, þó at þú hafir fallit um fót mér, þar sem [ek] get eigi, þótt þú farir með eign okkra alla ok hafir sem þú eigir. Skaltu þat vita, at [mér] þykkir þú einn eyða því, sem vit eigum báðir, ok kaupir þér með því orðlof ok vinsæld.”

Þórólfr sagði: “Vittu þat fyrir víst, at ek vilda gefa minn eyri til ok rísir þú upp ór fletinu ok fœrir á brott ór þessu húsi.”

Þorsteinn sagði: “Seint ætla ek mik fyrirláta húsit, fyrir því at ekki fæ ek mér œðri athǫfn en liggja hér í fletinu.”

Þórólfr segir: “Þat vilda ek, at þú gerðir fyrir mín orð, ok skal ek því meiri vera sem ek á meira kosti en aðrir frændr þínir, ef þú lætr at orðum mínum.”

Þorsteinn segir: “Engi þǫkk get ek, at fǫður þínum sé á fleipri þessu, en mér lítil, því at mér er meiri ván, at hann gjaldi þér fjandskap fyrir, því at hann vill mik eigi sinn frænda láta kalla fyrir ástleysis sakir við mik.”

Þórólfr segir: “Engu þykki mér varða, hvárt honum þykkir vel eðr illa, fyrir því at mér þykkir ekki undir, hvárt ek em hér lengr eðr skemr. Hinu mun ek heita, sem ek skal efna, at við þik mun ek aldri skilja, meðan vit lifum báðir.”

Þorsteinn segir: “Ván þykki mér, bróðir, at þú munir þat efna, er þú heitr, fyrir því at þú ert reyndr at drengskap, en þó vil ek fyrir skilja um þat mál, ef vit kaupum saman.”

“Hvat er þat?” segir Þórólfr, “ek mun til vinna flest þat, er þú beiðir, ef þú gerir nú minn vilja.”

Þorsteinn sagði: “Kynligt mun þér þykkja, hvers ek beiði; vil [ek] einn ráða, ef okkr skilr á jafnan.”

Þórólfr segir: “Kynligs hlutar beiðist þú, frændi, ok þykkir mér þat meiri vandi en virðing, en þó vil ek þat gjarna til vinna, at þú mættir sœmdarmaðr verða.”

“Svá er þó,” segir Þorsteinn, “at ek hygg mik þat mæla meir í þína þǫrf en mína, ok munu vit nú þessu kaupa, ef þú vilt þessu játa; en grunr er mér á, at þú munir þetta eigi efna, þá er mér þykkir mestu máli skipta.”

Þórólfr segir: “Eigi ætla ek at vanvirða svá orð mín, því at þat hefi ek aldri gert áðr.”

“Hversu sem þat ferr,” segir Þorsteinn, “þá munu vit nú þessu kaupa.”

Hann tekr þá upp knakk sinn ok gengr út með ok brýtr í sundr, segir, at eigi skal konum gagn at verða. Þórólfr gekk til móður sinnar ok bað hana kerlaug gera. Hon spurði, hvat skyldi.

Þórólfr segir: ”Þorsteinn, son þinn, ríss nú upp ór fletinu ok vill hafa kerlaugina.”

“Góðu heilli,” segir hon.

Ok nú fœrir hon Þorstein af klæðum, vararváðarstakki ok hǫkulbrókum, þeim er hann var vanr [í] at vera. Var honum nú þvegit ok kembt hár hans ok skorit; kom Þórólfr nú með klæði ok bað hann í fara; klæddist Þorsteinn nú skjótt.

Eptir þat tók Þórólfr af sér seilamǫttul, — þat var skarlatsmǫttul ok undir gráskinn, — ok lagði yfir Þorstein; en er hann stóð upp, tók hann honum eigi meir en á bróklinda. Tók hann þá af sér skikkjuna ok bað hann sjálfan með fara, en bað hann fá sér aðra yfirhǫfn, þó at hon væri eigi jafngóð. Þórólfr fekk [honum] þá eina lóðkápu ok bað hann í fara; hann steypir yfir sik kápunni, ok var hon hvárki síð né of stutt.

Þá tók Þórólfr af sér sverð ok gaf honum; þat var góðr gripr ok vel búit. Þorsteinn tók við sverðinu ok brá þegar, tók blóðrefilinn ok dró saman milli handa sér, svá at uppi lá blóðrefilinn við hjǫltin; þá lét hann aptr hlaupa, ok var þá ór allr staðrinn. Seldi hann þá Þórólfi aptr sverðit ok bað hann fá sér annat vápn sterkara, — “ok skal mér ekki sneis þessi.”

Þórólfr tók við sverðinu ok þótti spillt, bað hann þá ganga til vápnakistu sinnar um morguninn ok kjósa þar af þat vápn, er honum þœtti vænligast. Eptir þat gengu þeir til borðs, ok settist Þórólfr næst fǫður sínum, en Þorsteinn á aðra hǫnd honum.

Þorgnýr sér þá brœðr ok lætr síga brún á nef ok kvaddi Þorstein engu, en Þórólfr orti orða á hvern mann ok var inn kátasti. En um morguninn gengu þeir brœðr til vápnakistu Þórólfs, ok fann Þorsteinn þar boløxi, þá er honum þótti við sitt skap vera, ok fœrir hana á breiðøxarskapt, gekk síðan til lœkjar ok hvatti hana. Þessa øxi bar hann síðan at vápni.

III. Þeir brœðr fara í víkingu.

Nú eptir þetta sátu þeir með fǫður sínum um vetrinn. En um várit spurði Þórólfr Þorstein, hvat hann vildi ráða sinna, en hann bað Þórólf ráða. “Þykki mér vel, at þú sjáir [fyrir] it fyrsta sinn, er vit fǫrum báðir saman.”

Bjó Þórólfr þá skip sitt ok réð til háseta. Síðan heldu þeir skipi sínu til kaupstaða. Er þat eigi sagt, í hverja þeir heldu, en hitt et greint, at þeir kómu heim at hausti. Tók Þorgnýr við Þórólfi eptir vana virkta vel, en hann lét sem hann sæi eigi Þorstein, ok ekki hǫfðu þeir viðmæli á inum fyrrum misserum, síðan hann reis ór fletinu. Þar váru þeir þann vetr, ok var samt með þeim feðgum, Þorgný ok Þorsteini, svá fátt, at aldri mæltust þeir við. Nú lagðist engi mannvirðing á Þorstein, meðan svá búit var. Þá spurði Þórólfr Þorstein, bróður sinn, hvat hann vildi at hafast um sumarit:

— “mér virðist svá sem þér þykki lítit gaman at kaupferðum.”

“Rétt getr þú,” sagði Þorstein; “þykkja mér kaupferðir vera manni meir til prýði ok ágætis en til hreysti.”

Þá sagði Þórólfr: “Hvat skulum vit þá fyrir okkr leggja?”

Þorsteinn sagði: “Hugsat hefi ek nǫkkut til þess; ek vilda, at þú keyptir okkr langskip tvau, en þú heldir knerri okkrum í kaupstaði, sem þú ert vanr.”

“Annat ætla ek fyrri,” sagði Þórólfr, því at þat skal ek enda, sem ek hefi heitit, at við þik mun ek aldri skilja, meðan vit lifum báðir.”

Þorsteinn sagði : “Þetta gerir þú illa, því faðir þinn mun svá virða, ef þú kemr eigi aptr, sem ek hafi setit um líf þitt, ok er þat mikill skaði, ef þér verðr nǫkkut, en alls enginn um mik, en þetta er mikil háskaferð.”

Eigi at síðr keypti Þórólfr tvau langskip, ok seldi knǫrrinn. Heldu þeir þeim í hernað, ok varð gott til fjár um sumarit, heldu heim um haustit, ok hǫfðu fimm skip; ekki er getit hvar þeir herjuðu. Svá fór fram þrjá vetr, ok hǫfðu þeir þá tólf skip ok auð fjár.

IV. Þorsteinn leitar Ljóts ins bleika.

Svá er sagt, at it þriðja haust gekk Þorgnýr í móti Þorsteini, ok heilsaði honum fyrri. Hann tók vel fǫður sínum, ok váru þeir þar um vetrinn brœðr, en hásetar vistuðust annars staðar. Þorgnýr bauð þeim brœðrum, at þeir tœki við búi ok fjárforráðum, en þeir brœðr sǫgðu báðir sem einum munni, ok kváðust ekki vilja fylgja nema hans ráðum, meðan hann væri til, —

“enda hǫfum vit enn ekki reynt okkr,” sagði Þorsteinn, “í einvígjum eðr víkingu, ok munum enn freista lengr. Vilda ek, faðir, at þú vísaðir okkr til víkings nǫkkurs, þess er mér væri nǫkkur frægð í, ok biða ek annathvárt bót eða bana, ok væri mín síðan getit at nǫkkuru.”

“Þat er líkast ok,” segir Þorgnýr, “at þat fáir þú, þegar þú beiðist, ef þér þykkir allmikit undir at deyja skjótt. Nú mun ek vísa þér til þess manns, at uppi mun vera, meðan heimrinn stendr, ef þú sigrar hann.”

“Lúk heill munni í sundr,” segir Þorsteinn, ok vísa mér til hans sem skjótast.”

“Svá skal vera,” segir Þorgnýr. “Ljótr inn bleiki heitir maðr; hann er austr í Svíaskerjum við Gautland ok hefir fimmtán skip, ok dreka þann, er járni er varðr allr ofan; hann siglir í gegnum hvert skip, kallar hann drekann Járnbarða. Ljótr er mikill maðr vexti, vænn at áliti, enn segja sumir menn, at hann bíti eigi vápn.

“Nú hefir þú vel sagt,” sagði Þorsteinn, “ok skal ek annathvárt bíða hel eðr hafa felldan Ljót at hausti.”

Bjó Þorsteinn þegar skip sitt ór landi, en keypti knǫrr einn, svá at Þórólfr vissi eigi. At sumri bjuggust þeir til ferðar; ok er Þeir kómu til skips, sagði Þorsteinn Þórólfi fyrirætlan sína.

“Knǫrr þenna, er ek hefi keypt, ætla ek at þú skulir halda í kaupferðir í sumar, en ek mun fara í hernað.”

Þórólfr segir: “Hví viltu, bróðir, at vit skiljum, þar sem ek hefir því heitit, at vit skyldim aldri skilja?”

Þorsteinn segir: “Nú er þar komit, frændi, at ek vil ráða, eptir því sem ek hefi skilit fyrir því at mǫrgum mun þykkja mikill skaði um þik, ef þér verðr nǫkkut til meins, en alls engi um mik, þó ek komi eigi aptr.”

Þórólfr segir: “Ekki þarftu at mælast undan þessu; mér þykkir verra líf enn hel, ef ek skil við þik.”

Þorsteinn segir: “Fór sem mik varði, at þú mundir eigi efna þat, er þú hézt, en þó mun ek eigi láta letjast ferðarinnar, ok segir mér svá hugr, at vit munim eigi báðir aptr koma, ok eigi ørvænt, at hvárgi komi.”

Þórólfr segir: “Engi má komast yfir sitt skapadœgr; þykki mér meiri sœmd at deyja með þér, enn lifa við skǫmm ok hneisu eptir.”

“Þú munt nú ráða,” sagði Þorsteinn.

Ok héldu síðan skipunum til Gautelfar, ok gáfu nú engan gaum at víkingum. Þeir sigldu at skerjunum, ok sá þar kastala einn; Þorsteinn bað þá þar at leggja. Þetta var síð um kveld, er þeir lǫgðu undir skerin, þar sem kastalinn var uppi á. Þorsteinn bað þá hljóða vera, ok tjalda yfir sér. Þorsteinn bað menn sína nǫkkura fara um þvert skerit, ok vita, ef þeir sæi tíðendi nǫkkur. En er þeir kómu upp á skerit, sá þeir hvar drekahǫfuðit kom upp; var sem á gull eitt sæi. Þar tǫldu þeir fimmtán skip hjá drekanum, ok var tjaldat yfir svǫrtu. Ljós var undir tjǫldum; þar sátu menn við drykkju. Síðan fóru þeir aptr, ok létu ekki verða vart við sik, sǫgðu þeir Þorsteini slíkt, er þeir hǫfðu sét.

“Þá skulu vér í starfi í nátt, ok fœra varnað allan af skipi, ok grafa niðr nǫkkut, en flytja út grjót í staðinn, fyrir því, at ek ann þeim einskis eyris at njóta, ok þegar skulum vér leggja at þeim, er vígljóst er.”

V. Fall Ljóts víkings ok Þórólfs Þorgnýssonar.

Þá er ljóst var um morguninn lagði Þorsteinn farm sinn, ok lét greiða atróðr, ok sagðist vilja tala með víkinga. En er þeir kómu at þeim, stóð upp maðr á drekanum, ok gekk út á borðit; sá var í rauðum skarlatskyrtli ok heklu blá yfir sér, hlaðbúna húfu á hǫfði. Sá kallaði á drekanum, ok spurði, hverr þar gerði svá gildan atróðr. Þorsteinn sagði til sín, —

“eða hverr spyrr at?”

“Sjá heitir Ljótr”, sagði hann. “Þat er vel, segir Þorsteinn, at vit hǫfum hér fundizt, því at þín hefir ek lengi leitat.”

Ljótr mælti: “Hvat hefir þú mér nú hugat? Hefi ek þik eigi sét fyrri, en heyrt hefir ek þín getit.”

Þorsteinn sagði: “Skjót eru erendi við þik; ek vil gera við þik félag.”

Ljótr spurði: “Hversu er félagsgerð sú?”

“Skjótr er kostr,” sagði Þorsteinn; “þú skalt ganga á land upp, ok hafa vápn þín ok klæði, en menn þínir í skyrtu ok línbrókum.”

Ljótr sagði: “Ójafnligr kostr lízt mér þessi, eðr hverr er annarr?”

“Sá er annarr,” sagði Þorsteinn, “at vit skulum berjast.”

Ljótr sagði: “Hvar er liðskostr sá, er þú hefir, til þess at þú megir mér slíka afarkosti gera?”

“Hér er liðskostr sá, er ek hefi”, sagði Þorsteinn, “þessi tíu skip.”

Þá brosti Ljótr, ok mælti: “Allólíkligt þykki mér þetta, ok vil ek miklu heldr eiga bardaga við þik, enn láta fé mitt svá skammsamliga.”

“Þá leggi fram skip ǫll,” sagði Þorsteinn, “móti mínum skipum.”

Ljótr sagði: “Eigi uni ek við þann kost, at láta fleiri skip til enn pú, því at þat hefi ek aldri fyrr gert, heldr hefi ek jafnan haft fœri skip, ok hefik þó sigr haft.”

Þorsteinn sagði: “Eigi þarftu at spara mik til þess.”

Ljótr sagði: “Eigi mun ek þó fleiri fram leggja enn jafnmǫrg, en ef þú vilt berjast við liðsmun, þá mun ek láta annat til, þá annat er hroðit, meðan til eru.”

“Svá skal vera,” segir Þorsteinn.

Brugðu þeir nú tjǫldum, ok leggja saman skipum sínum, tíu hvárir. Tóku þeir til bardaga. Gekk fyrst grjóthríð mikil af skipum Þorsteins, en hverr steinn, er Þorsteinn sendi, gekk annathvárt í gegnum skipin eðr hafði mann. Bǫrðust þeir nú þann dag alla, en frá lyktum er þat at segja, at þá hafði Þorsteinn hroðit fjórtán skip af Ljóti, en fimm [váru hroðin] af Þorsteini, ok margir mjǫk sárir, en sumir drepnir. Váru þá sett grið í millum þeirra til morgins. Ljótr bað Þorstein brottu fœra ǫll þau skip, sem hann hafði fengit um daginn af honum, —

“ok ertu svá frœkinn maðr, at engi hefir mér svá á bug ekit, sem þú, ok mun engi þér þetta til ámælis leggja.”

Þorsteinn sagði: “Eptir munu þó enn gripir góðir nǫkkurir á drekanum, ok ætla ek annathvárt, at eignast allt, eðr liggja hér eptir.”

Ljótr mælti: “Dulinn ertu at þér, at þú hyggr at vinna drekann með fimm skipum, þar sem mér þætti mitt vænna, þó at þú legðir at með tíu skip, ok fýsi ek þik frá at leggja.”

Þorsteinn sagði: “Sé ek, at þú þorir eigi at berjast við mik, ok far þú leið þína, ok ber níðings orð hvar sem þú ferr.”

Ljótr sagði: “Verra beiðist þú, enn þú átt kosti, enda skaltu þat hafa, at þú liggir hér eptir, áðr annat kveld komi, ef ek má ráða.”

Fór Þorsteinn nú til lands með skip sín ok tjalda yfir sér, ok bundu sár sín, gengu síðan til borðs eptir þat.

Þá mælti Þorsteinn: “Eigi munum vér í kyrðum mega sitja í nátt, ef vér skulum geta unnit drekann á morgun. Skulu vér leggja at eyju þeiri, sem hér er nær oss; hon er skógi vaxin; vér skulum hǫggva stór tré ok fella á annat borð drekanum; get ek at hann hallist við, ok má vera, at vér komimst þá upp á drekann.”

Ok nú gera þeir svá, ok leggja at drekanum ok veita harða atsókn, en er þeir hǫfðu fellt viðuna á drekann, þá hallaðist hann eptir, en þeir á drekanum skutu skjaldborg. Nú fór sem Þorsteinn gat, at þeir gengu á annat borð drekans, þeim megin sem sóknarinnar var at ván, lét þá skipit eptir; var nú eigi of hátt at vega.

Þat er sagt, at Þorsteinn komst fyrst upp á drekann ok Þórólfr bróðir hans. Tókst nú harðr bardagi af hvárumtveggjum. Þá kastaði Þorsteinn øxi sinni, ok þótti hon of seinfeng til vápns, en liðsmunr mikill; greip hann þá ásstubba einn ok barðist með. Þórólfr, bróðir hans, gekk fram á aðra hǫnd honum, ok hlífði þeim báðum, því at Þorsteinn sá fyrir engu ǫðru, enn drepa allt, sem fyri verðr. Þeir bǫrðust allt til kvelds; var Þorsteinn nú kominn aptr at lyptingu. Ljótr sér nú, hvar komit var, ok fleygir frá sér sverðinu til þeirra brœðra, en ætlar at steypa sér útbyrðis, ok sér þá eigi undanbragð annat; en Þorsteinn lýstr hann niðr við skipborðinu með ásstubbanum svá hart, at hǫfuð ok herðar fell útbyrðis, en fótahlutrinn inn í skipit.

Þá var svá myrkt af nótt, at hvárki mátti ryðja skipit blóði né búkum. Þá svipaðist Þorsteinn um ok sá eigi fleiri menn uppi standa af liði sínu enn tólf, ok eptir þat reru þeir til lands ok ætluðu til herbúða sinna. En er þeir váru skammt frá strǫndu komnir, þá tók Þórólfr til orða:

“Nú mun ek gera lykkju á leiðinni, ok nenni ek eigi at ganga lengra.”

Þorsteinn sagði: “Ertu sárr, bróðir?”

“Ekki dyl ek þess,” sagði Þórólfr, “því at þá er Ljótr kastaði sverðinu, stefndi hann á þik meir, ok brá ek við skildinum ok var ek þá berr fyrir, ok bar sverðit at kviðnum fyrir neðan bringspǫlu, ok hljóp á hol, svá at út fellu iðrin; sveipaða ek þá at mér klæðunum, ok svá hefi ek gengit síðan; mun nú ok lokit minni gǫngu.”

Þá segir Þorsteinn: “Þá hefir farit sem ek gat, at annarhvárr okkarr mundi eigi aptr koma, ok vilda ek hafa gefit til mikit, at vit hefðim fǫr þessa aldri farit.”

Þórólfr segir: “Ekki má nú sakast um þat, fyrir því at engi getr komizt yfir sitt skapadœgr, ok þykki mér betra at deyja við góðan orðstír, enn lifa við þá skǫmm, at hafa eigi fylgt þér,” sagði hann. “En þó vil ek biðja þik bœnar, ef þú vildir veita, ok kennir þat metnaðar.”

“Hvat er þat, frændi?” segir Þorsteinn.

Þórólfr segir: “Þat mun ek segja þér. Mér þykkir nafn mitt eigi til lengi hafa uppi verit, ok mun þat falla niðr sem sina, ok mun mín at engu getit, þegar þú ert liðinn; en ek sé, at þú munt auka ætt vára ok lifa langan aldr; muntu verða hinn mesti heillamaðr. Vilda ek, ef þér yrði sonar auðit, at þú létir Þórólf heita, en allar þær heillir, sem ek hefir haft, vil ek honum gefa, fyrir því þá væntik, at mitt nafn muni uppi, meðan heimr er bygðr.”

Þorsteinn segir: “Þetta vil ek veita þér gjarna, því at ek vænti, at þat sé vár sœmd, ok góð heill mun fylgja nafni þínu, meðan í várri ætt er.”

Þórólfr mælti: “Nú þykkjumst ek hafa beitt þess, sem mér þykkir á liggja.”

VI. Þorsteinn fór a fund Herrøðs jarls

Eptir þetta andast Þórólfr. Binda þeir nú sár sín, ok sofa af náttina. En um daginn eptir fóru þeir til drekans ok ruddu hann búkum ok blóði, en fluttu fjárhlut í kastalann. Þar váru þeir viku, ok grœddu sár sín. Þeir gerðu kistu at líki Þórólfs, kvað Þorsteinn hann þar eigi jarða skulu. Þá er þeir þóttust fœrir, tóku þeir eina róðrarskútu, ok hǫfðu af fé þat, er honum þótti bezt, heldu síðan til Svíþjóðar, ok hǫfðu lík Þórólfs með sér, en allr þori1 fjárins var eptir í kastalanum. Þeir komu þar við land í Svíþjóð, er jarl einn réð fyrir, sá Herrøðr er nefndr, hann var skammt á land upp.

Þorsteinn gekk á land upp, ok til hallar jarls með ellifta mann, ok kom þar at dagverðar drykkju. Dyrverðir sǫgðu þat engan vana, at ókunnir menn gengi þar inn með vápnum í drykkjustofu jarls. Þorsteinn kvaðst ekki þat hirða, —

“ok hǫgg ek þar hvern sem kominn er, ef þit farit eigi frá.”

Þeir fóru skjótt frá dyrunum, því at þeim sýndist maðrinn ógurligr, ok þorðu eigi fyrir at standa. Síðan gekk Þorsteinn inn með alvæpni fyrir jarl, ok þeir ellifu saman. Þorsteinn kvaddi jarl. Hann tók vel kveðju hans, ok spurði, hverr hann væri. Hann kvaðst Þorsteinn heita, ok vera Þorgnýsson norðan ór Naumudǫlum.

Jarl sagði: “Heyrt hefi ek þín getit, at þú sér ágætr maðr, ok mun tíðendum gegna um þínar ferðir, ok gakk til sætis, ok drekkum báðir saman í dag, ok seg mér tíðendi, ok sit gegnt mér í ǫndvegi.”

Þorsteinn gerir nú svá, ok drekka um hríð. Jarl spurði, hvar Þorsteinn hafði herjat um sumarit.

Þorsteinn segir: “Ekki hefir ek víða herjat í sumar, en við Ljót inn bleika hefik nú barizt fyrir skemstu, ok látit fyrir honum alla mína menn, utan þessa ellifu, ok þar með Þórólf, bróður minn, er ek mun aldri bœtr bíða.”

“Slíks var ván,” segir jarl, “ok er þat mikil gæfa, at þú komst undan heill, því at engan veit ek þann verit hafa annann, enn þik.”

Þorsteinn segir : “Ek bið, at þér ljáið mér hǫll yðar ok mínum mǫnnum; vil ek drekka erfi eptir bróður minn, ok heygja hann hér með yðru lofi, skal ek kosta fé til, svá yðr skaði ekki í því.”

Jarl kvaðst þat gjarnan vilja, — “af því at ek hyggr mína hǫll eigi betr skipaða, enn þó þú skipir eða þínir menn.”

VII. Frá Molda berserk.

Þorsteinn tekr nú til haugsgerðar ok hans menn; gekk þat skjótt; var Þórólfr í haug lagðr ok nǫkkurt fé honum til sœmdar. Síðan bjó Þorsteinn veizlu, ok bauð til jarli ok mǫrgum ǫðrum dýrum mǫnnum; sátu menn at henni þrjár nætr, sem siðr var til; leysti Þorsteinn menn á brott með góðum gjǫfum, ok aflaði sér svá vinsælda.

Jarl spurði nú Þorstein, hvat hann vildi ráða sinna, — “því at nú er mjǫk sumar liðit, en þú átt farveg langan.”

Þorstein sagði: “Ek veit eigi, hvers ek á kost.”

Jarl segir: “Til reiðu er yðr hér vetrvist, ef þér vilið, ok kann ek yðr þǫkk fyrir.”

Þorsteinn sagði: “Þetta er vel boðit, herra, ok skal gjarnan þiggja.”

Er Þorsteinn þar um vetrinn, ok hans menn, í góðu yfirlæti. Virðir jarlinn hann fram yfir hvern mann, ok svá gerðu aðrir eptir. Nú leið at jólum, ok gerðist skipan á lund manna. Þar hafði verit glaumr ok gleði mikil, en nú tókst þat af, ok gerðist hljóðlæti mikit í hǫllinni, var þat af því, at jarl gerði svá fyrir. Þat var einn dag, at Þorsteinn spurði hirðmann einn, hvat til bæri um ógleði manna.

Hirðmaðrinn segir: “Várkunn mun pér á þykkja, ef [þú] veizt, en þó þykkir mér þú héraðsdaufr maðr, er veizt eigi hvat til berr.”

“Ekki hefik at því hugat,” segir Þorsteinn, “en stórtíðendum þœtti mér eiga at gegna, er tignir menn láta sér svá mikils fá.”

Hirðmaðr sagði: “Gesta eigu vér ván at jólum, þeirra sem oss er mikil óþurft í.”

“Hverir eru þeir?” sagði Þorsteinn.

Hirðmaðrinn segir: “Maðr heitir Moldi; hann er víkingr eðr hálfberserkr, ef svá vill kalla: þeir eru tólf saman, ok hafa komit hér tvisvar áðr. Molda bíta eigi járn; þeir vaða eld ok bíta í skjaldarrendr.”

Þorsteinn segir: “Hverja kosti gera þeir jarli?”

Hirðmaðr segir: “Moldi vill mæla til mægða við jarl, en til samfara við dóttur hans Ingibjǫrgu, elligar býðr hann honum á hólm þrim náttum eptir jól, en skal ráðast, hvat jarl vill; mundi hann skjótt kjósa, ef hann væri ungr maðr, en nú er hann ór bardǫgum fyrir aldrs sakir.”

Þorsteinn segir: “Engi várkunn þykki mér á, at honum fái slíkt svá mikils.”

Þessu var svá snúit, at Þorsteinn hefði boðizt til at ganga á hólm fyrir jarl. Ok litlu síðar fundust þeir jarl ok Þorsteinn, ok spyrr jarl, hvárt þat gengdi nǫkkuru, at hann hafði boðizt til at leysa hann undan, ok ganga á hólm við Molda.

Þorsteinn sagði: “Við því geng ek eigi, en þat sagða ek, at mér þœtti líkligt, at maðr mundi til verða at leysa þik undan hólmgǫngu, ef þú leggr nǫkkur gœði til við hann.”

“Þat hefik talat,” segir jarl, “at þeim manni munda ek gipta dóttur mína, er þenna mann gæti af ráðit.”

Þorsteinn segir: “Ekki spurða ek þessa af því, at ek ætli mér þetta, heldr fyrir þat, at ek veit fleiri munu til verða, svá sem fleiri vitu.”

Hætta þeir nú þessu tali, ok líðr at jólum. Gladdist jarl nú heldr við orð Þorsteins. Lét jarl búast við veizlu fjǫlmennri, ok bauð þangat frændum sínum ok vinum, ok ǫllum inum beztum mǫnnum í hans ríki.

Atfangadag jóla drífa flokkarnir at bœnum. Jarl lét autt tólf manna rúm utar frá ǫndvegi. Gleði var mikil í hǫllinni. En þá eldarnir váru sem bjartastir, var jarli sagt, at Moldi riði at hǫllinni ok menn hans; en er þeir kómu, stigu þeir af baki, gengu síðan inn í hǫllina tólf saman, ok óðu þegar eldana, ok bitu í skjaldarrendr.

Moldi gekk fyrir jarl ok kvaddi hann vel ok virðuliga. Jarl tók vel kveðju hans ok bað hann ganga til sætis. Hann kvaðst ekki mundu þiggja veizlu at honum, —

“ok er mér jafnt í hug við þik, sem fyrr.”

Jarl sagði: “Ek mun nú ok segja þér; ek vil, at þú drekkir með mér um jólin, en ek leita við menn mína, hvárt nǫkkurr vill mik undan leysa þessu vann[d]kvæði.”

Moldi sagði: “Ek [vil] þá, at þú leyfir mér at ganga um hǫllina fyrir hvern mann, ok spyrja, hvárt nǫkkurr þykkist mér jafnsnjallr, ok er þat mikil gleði, at skemmta sér með því; en eigi mun ek þat til þín tala, jarl, því ek vil ekki þat mæla, er þér þykki metnaðarskarð í vera.”

Jarl kvaðst eigi mundu banna honum þat, at mæla slíkt, er hann vildi ok honum þœtti gaman at. Síðan gengr hann utar frá ǫndvegi fyrir hvern mann, ok spurði, hvárt nǫkkurr teldist honum jafnsnjallr, þar til er hann kom fyrir ǫndvegismann; sá lét dragast fœtr af stokki, ok hafði breiddan feld yfir hǫfuð sér. Moldi spurði, hverr sá herkinn [væri], er þar lægi, en sæti eigi upp, sem aðrir menn í ǫndvegi. Þorsteinn kvað hann engu skipta.

Moldi segir: “Þú ert drjúglátr, eða telst þú jafnsnjallr mér?”

Þorsteinn segir: “Eigi nennik því, at kallast jafnsnjallr þér, því ek kalla þik þess kvikendis læti hafa, sem gengr á fjórum fótum, ok vér kǫllum meri.”

Moldi segir: “Þá skora ek á þik til hólmgǫngu 3 nóttum eptir jól.”

Þorsteinn segir: “At heldr eptir jól, at mér þykkir því betr, sem vit berjumst fyrr, ok þó at þú vilir þegar í stað.”

Moldi segir: “Ekki vil ek spilla goðahelginni, ok er mér ekki ótt um þetta.”

Síðan gekk hann í brott, ok þeir allir ór hǫllinni, ok stigu á hesta sína, ok riðu í brott.

VIII. Viðbúningr Þorsteins til hólmgǫngu.

Nú þakka menn Þorsteini fyrir, er hann tókst þessa hólmgǫngu á hendr, ok urðu menn fegnir, drukku nú glaðir ok kátir um jólin. Eptir jólin fjǫlmennti jarl mjǫk til hólmstefnunnar, ok kómu þeir Þorsteinn fyrr til hólms, ok settust niðr á vǫllinn. Þá spurði jarl Þorstein, hvar sverð þat væri, er Þorsteinn ætlaði at berjask með. Þá brá Þorsteinn undan skikkju sinni einu sverði, ok sýndi jarli, ok mælti: “Hér er sverð þat, er ek mun hafa.”

Jarl brá sverðinu ok leit á, ok mælti: “Hversu komstu at sverði Ljóts ins bleika?”

Þorsteinn sagði: “Hann gaf mér þat á deyjanda degi með ǫðru gózi sínu.”

Jarl sagði: “Segir þú mér hann dauðan?”

Þorsteinn sagði: “Dó hann um sinn.”

Jarl mælti: “Þessa varði mik eigi, ok seg mér, hversu fóru ykkr skiptin.”

Þorsteinn sagði sem farit hafði. Jarl mælti: “Frægðarmaðr ertu mikill, Þorsteinn, en sverð þetta dugir þér eigi við Molda, mun ek sýna þér hvat þat dugir,” — tók í blóðrefilinn ok dró, svá oddrinn lá í hjǫltunum, lét síðan hlaupa aptr; var þá ór staðrinn.

Jarl mælti þá: “Hér er sverð, Þorsteinn, er ek vil gefa þér; þetta skaltu bera í móti Molda ok taka eigi fyrr upp, enn þú ert búinn at hǫggva, en haf hitt til sýnis, er þú berr, áðr.”

Þorsteinn tók við, ok brá sverðinu, ok sýndist ryðfrakki einn vera. Jarl bað hann fá sér; hann gerði svá; jarl laust niðr hjǫltunum á stein, ok féll af ryð allt; var þá bjart sverðit sem silfr. “Þetta sverð mun bíta Molda,” sagði jarl, “en hann deyfir hvert vápn, er hann sér; fyrir því skaltu gæta, at eigi verði hann varr við, fyrr enn þú hǫggr til hans.”

IX. Þorsteinn fellir Molda á hólmi.

Þorsteinn tekr nú við sverðinu, ok reið Moldi þá at með flokk sinn ok mælti: “Eigi hefir svá tekizt fyrr, at ek hafa orðit seinni á þetta leikmót en aðrir, heldr hefir hitt verit, at ek hefi orðit nǫkkurum mun skjótari.”

Þorsteinn sagði: “Því seinna skaltu í brottu komast sem þú komt síðar,” — ok sprettr upp eptir þat. Jarl bauð at halda skildi fyrir Þorstein, en hann sagði, at engi maðr skyldi sik í hættu hafa fyrir hann; — “mun ek sjálfr bera skjǫld minn.”

Síðan gengu þeir þar til, sem þeir skyldu berjast, ok kveðst Moldi mundu segja upp hólmgǫngulǫg, — “því at ek hefi á þik skorat. Sínum feldi skal hvárr okkar kasta undir fœtr sér; skal hvárr standa á sínum feldi ok hopa eigi um þveran fingr, en sá, sem hopar, beri níðings nafn, en sá, sem fram gengr, skal heita vaskr maðr, hvar sem hann ferr. Þrim mǫrkum silfrs skal sik af hólmi leysa, sá er sárr verðr eðr óvígr.”

Þorsteinn segir: “Þó at þar liggi [við] sex merkr heldr en þrjár, þá þykki mér því betr sem ek tek meira.”

“Ekki er þér því heitit,” sagði Moldi, “fyrir því at ek hefi þat optar átt at taka en gjalda.”

Þorsteinn segir: “Eigi mun nú svá þó.”

Nú kasta þeir feldum undir fœtr sér ok ganga þar á.

“Þat er vandi várr,” segir Moldi, “at þrjá skjǫldu skal taka hvárr ok hlífa sér með, ef hǫggnir verða, eðr hversu er sverð þat, er þú ætlar at vega með?”

Þorsteinn seldi honum sverðit, en hann tók við ok brá því; hann mælti: “Hversu komstu at sverði Ljóts ins bleika, bróður míns?”

Þorsteinn sagði: “Ljótr sendi þér kveðju á deyjanda degi ok þat með, at honum þóttir þú líkastr til at hefna hans.”

Moldi sagði: “Segir þú mér líflát Ljóts, bróður míns, ok at þú hafir verit hans skaðamaðr?”

“Ekki má þess dylja,” sagði Þorsteinn, “ok muntu nú vilja hefna hans ok fresta eigi lengr.”

Moldi segir: “Mér þykkir mikill skaði at drepa svá vaskan mann.”

Þorsteinn segir: “Þat er þó satt at segja, at eigi má geta til; þat var sagt, at þú kynnir ekki at hræðast, hver ógn sem þér væri boðin; nú skil ek, at þú vilt bera bleyðiorð fyrir mér, hvar sem þú ferr.”

“Eigi skaltu þess bíða,” segir Moldi, “ok hǫgg nú þegar, því at mér er annt at drepa þik, síðan þú vilt ekki annat en deyja.”

Þorsteinn hjó til hans með sverði ok klauf skjǫld hans allan niðr í mundriða. Moldi hjó í móti til Þorsteins ok klauf skjǫld hans.

Taka þeir nú aðra skjǫldu; hǫggr þá Þorsteinn með sverðinu jarlsnaut, en Moldi ætlaði at slá við flǫtum skildinum; Þorsteinn sér þat, lætr því hǫnd síga, svá sverðit kemr á neðanverðan fótinn ok tekr af kálfann ok jarkann; hopaði nú Moldi út á feldarskautit, svá hann hallast við; í því slamrar Þorsteinn á háls Molda, svá at haussinn fauk af; varð þá óp mikit af jarli ok hans mǫnnum.

En þegar félagar Molda sjá fall hans, vilja þeir undan halda; en jarl biðr menn at láta þá ekki ná undanhlaupi; váru þeir þar allir drepnir nema einn, sem Þorsteinn kúgaði til sagna, hvar fólgit væri fé Molda; var þat heilmikill auðr, því Moldi hafði verit mikill hólmgǫngumaðr ok inn mesti ræningi; fell þetta fé undir Þorstein, því jarl vildi ekkert af hafa.

Þakkaði jarl Þorsteini sigr þenna ok frelsi, sem unnit hefir sér ok dóttur sinni. Varð nú Þorsteinn mjǫk frægr af þessu ǫllu; halda síðan heim til hallar; lætr jarl stofna til ágætrar veizlu, ok drekka hana glaðir.2

X. Þorsteinn fœrr Ingibjargar jarls dóttur

Þat var einn tíma, er þeir váru tveir á tali, jarl ok Þorsteinn, ok spurði jarl, hver laun Þorsteinn vildi hafa fyrir þat mikla þrekvirki, er hann hafði [unnit], — “ok er oss orðin mikil sœmd at þér [í] ǫllu.”

Þorsteinn sagði: “Þat viljum vér af yðr þiggja, sem þér vilið frammi láta; en varla er ván, at vér fáim þat, sem hugrinn stendr til, fyrir mannvirðingar sakir,” sagði hann.

Jarl mælti: “Raunmjǫk mun undir þér vera, hvers þú beiðist, því at þat skal til reiðu af mér, sem þú beiðir.”

Þorsteinn sagði: “Auðkveðin eru þá launin, ef ek skal ráða; þat er Ingibjǫrg, dóttir yður, með þvílíkri heimanfylgju, sem henni sómir ok yðr úti at láta.”

Jarl sagði: “Fyrir lǫngu vissa ek þat, ok hefir lengr frestazt en ek hugða. Skal ek allt efna við þik, þat er ek hefi heitit, en þó vil ek mæla nǫkkut mínu máli þar um ok þínu; mun ek auka þína sœmd í því, at þú ráðir ríki þessu eptir minn dag ok komir aldri til Nóregs.”

Þorsteinn sagði: “Því vil ek heita at vera hér þrjá vetr, en eptir þat vil ek kjósa, hvárt ek vil hafa jarldóm, fyrir því at þá mun ek sjá, hvárt ek þá þykkjumst mega halda ríkit eðr eigi.”

“Vitrliga er kjǫrit,” sagði jarl, “ok mun ek því samþykkr verða, ef Ingibjǫrg vill sem ek.”

Þorsteinn kvaðst eigi mundu bekkjast til þess, ef henni væri eigi ljúft. Þeir gengu nú til tals með hana ok sǫgðu henni sína fyrirætlan ok spurðu, hversu henni væri um gefit, en hon sagði, at faðir hennar skyldi fyrirráða, kvað sér þat vel mundu gegna. Var þetta nú at ráði gert, ok var búin til sœmilig veizla ok mǫrgum mǫnnum til boðit. Sátu menn at veizlu, til þess at lokit var; leiddi Þorsteinn menn í brott með góðum gjǫfum, ok varð hann af því vinsæll ok víðfrægr.

Nú sitr Þorsteinn þar um vetrinn, ok gátu þau sér barn, þegar þat mátti verða; ok er at þeiri stundu kom, sem hon skyldi léttari verða, ól hon sveinbarn, ok var hann vatni ausinn ok kallaðr Þórólfr; hann óx þar upp ok var allbráðgerr ok líkr inum fyrra Þórólfi. En er Þorsteinn hafði þar verit þrjá vetr, sagði hann jarli:

“Nú hefi ek hér verit alla þá stund, sem ek hefi heitit ok mér er hugr á.”

Jarl sagði: “Ekki megu vér halda á þér, ef þú vilt brottu fara, ok far þú, hvert er þú vilt.”

Þá lét jarl búa skip með þeim farmi, sem Þorsteinn hafa vildi til Nóregs, ok leiddi [dóttur] sína út méð sœmdum miklum.

Þorsteinn mælti: “Þess beiði ek yðr, herra, ef svá berr við, at yðar missi við, at mínir erfingjar af dóttur yðvarri til komnir taki lǫnd ok lausa aura eptir yðr, ef ek sendi þá til.”

Jarl segir þat skulu svá vera sem hann vildi at væri.

Þorsteinn ferr heim til fǫður síns.3

Eptir þat bjóst Þorsteinn til brottferðar, ok fylgdi jarl honum til strandar. Hann mælti þá við Þorsteinn:

“Svá kveð ek at orði, at þú hafir hér mestr maðr komit á Gautland, síðan ek til vissa. Get ek, at vit munim eigi optar sjást, ok er þat mikill harmr at missa þín af ættfjǫrðu várri, en alls staðar muntu mesti maðr þykkja, hvar sem þú ferr, ok uppi mun nafn þitt, meðan heimr er byggðr, ok far þú heill ok vel.”

Eptir þat skildu þeir, ok helt Þorsteinn skipi sínu norðr til Nóregs ok kom at hausti í Naumudal. Ok sem Þorgnýr vissi komu sonar síns, fór hann á móti honum, ok varð þar inn mesti fagnaðarfundr. Bauð Þorgnýr syni sínum heim með konu hans ok alla fylgdarmenn. Var þar ger in bezta veizla, ok at henni var mest til skemmtunar haft, at Þorsteinn sagði frá ferðum sínum ok hreystiverkum; mátti þar heyra mǫrg afreksverk hans. Þorgnýr frétti mjǫk at um Þórólf, son sinn, hversu hann hefði varizt mót Ljóti, en Þorsteinn sagði allt, sem farit hafði.

“Þótti mér sem ek munda verða yfirbugaðr af Ljóti,” segir hann, “þá hann hafði fellda alla menn mína utan 12, en ek var sárr ok hlífarlauss fyrir honum.”

Þorgnýr mælti: “Mjǫk var þá sem ek gat til, at þú mundir fá þik fullreyndan fyrir Ljóti bleika, ok hefir mjǫk at sorfit fyrir ykkr báðum; mun ek nú auka við nafn þitt, sem siðr er til við stórmenni, ok mun ek kalla þik Þorstein svarfað ok gefa þér at nafnfesti bœ þenna ok bú ok þar með umráð þau, er ek hefi haft yfir Naumudǫlum; em ek nú mjǫk at elli kominn ok eigi færr til umsýslu, en þú virðist mér vel til þess fallinn fyrir hvervetna sakir.”

Þorsteinn þakkaði fǫður sínum með mǫrgum fǫgrum orðum ok var með honum um vetrinn. En at vári komanda tók hann við búi ok umsýslu ok gerðist brátt vinsæll ok góðr forstjóri. Hann átti annan son við konu sinni en Þórólf, ok var sá nefndr Karl; ok sem hann eltist, gaf faðir hans honum auknafn ok kallaði hann Karl inn rauða. Dóttur áttu þau, er Guðrún hét (eðr Þórarna). Ǫll váru bǫrn þeira efnilig.

Þorsteinn réðst út til Íslandi.

Tveim vetrum síðar en Þorsteinn tók við búi, tók Þorgnýr sótt ok andaðist. Þorsteinn lét efla haug ok lagði þar í fǫður sinn ok mikit fé hjá honum. Síðan drakk hann erfi eptir fǫður sinn ok bauð til mǫrgu stórmenni. Ok at henni liðinni leysti hann alla menn út með gjǫfum, því at hann var inn mesti rausnarmaðr; átti hann ok gnótt fjár, síðan er hann felldi Ljót inn bleika ok eignaðist allt hans góðs.

Þar eptir bjó Þorsteinn nǫkkur ár at fǫðurleifð sinni, ok óx æ meir virðing hans. En er hann hafði lengi búit, þá tók Ingibjǫrg, kona Þorsteins, þunga sótt ok lá eiga lengi, áðr hon andaðist.

Þótti Þorsteini þat inn mesti skaði, sem ván var at. Lét hann leggja hana í haug hjá fǫður sínum. Harmaði Þorsteinn hana mjǫk ok bar þar eigi yndi síðan ok fýstist brott þaðan fyrir þessa skuld.

Hǫfðu þá margir tignir menn í Nóregi flúit óðul sín undan ofríki Haralds konungs hárfagra, ok fóru sumir vestr um haf til Hetlands ok Orkneyja ok byggðu þar, en margir fóru til Íslands, ok tók þat nú at verða mjǫk albyggt. Ok fyrir því Þorsteinn þóttist eigi verða varhluta skulda lúkningar ok hlýðni at Haraldi konungi, þess ok annars, at hann undi eigi eptir dauða konu sinnar, þá bjó hann skip sitt til Íslandsferðar. Bǫrn hans váru þá fullþroskuð. Réðst Karl inn rauði til ferðar með fǫður sínum, en menn segja hann sendi Þórólf, son sinn, til Gautlands ok at hann hafi tekit þar ríki litlu eptir dauða Herrøðs, móðurfǫður sinn, ok aukit þar kyn sitt.

Ljótr inn bleiki hafði áttan son þann, er Hafþórr (Snækollr) hét; hann var víkingr. Ok er Þorsteinn svarfaðr var búinn til Íslandsferðar ok var at ráðstafa eignum sínum, kom hann til bœjar Þorsteins ok hertók þaðan Þórǫrnu, dóttur hans, ok rænti fé miklu. En er Þorsteinn kom heim, þá vissi hann eigi, hvert Snækollr hafði haldit, ok varð eigi af neinni eptirfǫr. Helt Snækollr síðan við Þórǫrnu ok átti með henni tvǫ bǫrn; verðr frá þeim sagt síðar í sǫgunni. Þorsteinn lét í haf eptir þetta; byrjaði honum seint ok bar norðr fyrir Ísland, ok tóku land vestanvert við Eyjafjǫrð ok réðu skipi sínu til hlunns.

Helgi inn magri bauð Þorsteini til sín.

Helgi inn magri, son Eyvindar austmanns Bjarnar sonar, Hrólfs sonar frá Ánu, bjó þá at Kristnesi í Eyjafirði. Hann var hǫfðingi yfir ǫllu því heraði ok mikils virðr. Hann hafði komit út hingat vestan um haf; var hann upp alinn í Suðreyjum ok síðan á Írlandi af móðurfǫður sínum, Kjarvali Írakonungi4. En þá hann var Suðreyjum at fóstri, var hann sveltr, ok sá eigi á honum hold; ok sem faðir hans ok móðir kómu þar, kǫlluðu þau hann Helga inn magra. Helgi var prímsigndr ok trúði á Krist ok kenndi við hann bœ sinn, en þó hét hann á Þór til allra stórræða.

Hann átti tvá sonu, Hrólf ok Ingjald, ok eina dóttur, er hét Ingunn; hana átti Hámundr heljarskinn. En er Helgi frá útkvámu Þorsteins, reið hann til skips með marga menn ok bauð Þorsteini til sín; var þá mjǫk komit at vetri. Þorsteinn þók þessu boði með þǫkkum ok fór heim til Helga, ok váru þeir Þorsteinn ok Karl með honum um vetrinn í góðu yfirlæti, en hásetar vistuðust þar nærri um fjǫrðinn.

XI. Landnám Þorsteins ok frá Ljótólfi goða.

Um várit bað Þorsteinn Helga vísa sér [á] bústað. Helgi mælti:

“Mjǫk er nú albyggt um herað, ok veit ek eigi annars staðar ónumit en í dal þeim, er liggr upp í land fyrir utan Hrísey; er þat mikit herað. En þar hefir tekit sér bústað Ljótólfr goði, er út kom austr í Sandvík með Hróðgeiri hvíta Hrapssyni, frænda sínum, — en svá váru þeir skyldir, at Hróðgeirr var bróðir Alreks, fǫður Ljótólfs, — ok þat ætlak hann muni vilja helga sér dalinn ok verja hann fyrir búsetu stórmanna.”

“Eigi munum vér at því fara,” segir Þorsteinn.

Ok eptir þetta fara þeir Þorsteinn ok Karl með sínum mǫnnum út til dalsins, ok tóku menn at efna sér til bœja. Byggði Þorsteinn sér þar bœ, sem hann kallaði at Grund, en Karl inn rauði tók sér bústað at Karlsá. Fór hann síðan landa á milli hvert sumar, en helt þó ávallt bú.

Þetta var þeim megin ár, er Ljótólfr átti eigi byggð, en þat hét at Hofi, er hann bjó. Honum líkaði stórilla atgerðir þeira Þorsteins ok Karls ok amaðist við þeim; gerðist hér af óvinskapr þeira á millum. Þat var einn tíma, er Þorsteinn hafði farit at sœkja varnað sinn, en Karl, son hans, ok fylgdarmenn þeira nǫkkurir váru at skógarhǫggi í dalverpi einu litlu, váru þá menn gervir af hendi Ljótólfs at ráða at þeim; hét sá Bjǫrn digri, er at þeim fór með marga menn; en þar váru eigi hjá þeim utan bolaxir þeira ok hǫfðu menn engi vápn nema lurka, ok bǫrðust þeir þar; váru sumir drepnir, en sumir lamdir; þar fellu sautján menn; þar heitir Stafsholt síðan, en dalrinn Deildardalr.

Uni helt til liðveizlu, þar sem Ljótólfr var, en þeir brœðr, þar sem þeir Karl ok Þorsteinn eru, því at Uni er jafnskyldr Ljótólfi sem þeir brœðr Þorsteini, ok er þess síðar getit í sǫgunni.

Nú er at segja, hverir til liðs snerust með Þorsteini: Óláfr ór Óláfsfirði, Heðinn ór Heðinsfirði, — þeir váru brœðr, ok Svarthǫfði sem drukknaði, ok heita þar Svarthǫfðasteinar, er hann drukknaði, því Siglunes, at þar rak seglit, því Siglufjǫrðr, at þar rak siglutréit. Heðinn átti son, er Svarthǫfði hét. Óláfr átti tvá sonu, Þórð ok Vémund. Þessir hnigu allir til liðs við Karl inn rauða ok margir aðrir gǫfgir menn.

Sá maðr bjó í dalnum, er Hǫskuldr hét; hann var lǫgmaðr; hann bjó á Hǫskuldsstǫðum; þar váru jafnan þing, ok má enn sjá þar merki. Hann átti þann son, er Ǫgmundr hét. Þessir hníga enn til með Þorsteini ok Karli, ok slíkir bægja þeim Ljótólfi ok leggja undir sik allan dalinn ǫðrum megin, því at þá var dauðr B[jǫrn] digri afi Ljótólfs.

Þorsteinn svǫrfuðr fór nú millum fjalls ok fjǫru ok lagði undir sik allan dalinn ǫðrum megin ár. Hann ferr til fjalls ok gerir þar kennimark, sem hann kom framast, ok braut þar í sundr kamb sinn ok kastaði niðr kambsbrotunum ok lætr eptir silfr í þremr stǫðum, hálfa mǫrk í hverjum stað, ok er sá rimi kallaðr at Kambi; ok nefnir Þorsteinn sér vátta, ok fyllir hann með því dalinn sér til vistar ok gaf af sér nafn ok kallaði Svarfaðardal. En þó at fátt hefði verit með þeim Þorsteini ok Ljótólfi, þá var nú í dátt efni komit, svá at þeir leggja félag með sér, einn Þorsteinn, Ljótólfr, Nefglita ok Bárðr greypr frá Hrauni ok Þorkell Skeggjason af Skeggjastǫðum ok Ǫgmundr Hǫskuldsson. Þat var félagsgerð þeira, at þeir gera skip ok hafa í ánni ok veiða fyrir hvers manns landi fiska. Þetta var kært fyrir Hǫskuldi lǫgmanni, hversu þeir ætluðu at [at] fara. Hann sagði, at land skal taka fjórðung veiðar, þar sem þeir veiddu, ok sǫgðu engum til, ok tóku þat hrafnar, en menn hǫfðu þá eigi heldr en áðr, ok þóttust þeir þá gjalda mundu álits, sem Hǫskuldr hafði dœmt. Þá tóku þeir upp leika í dalnum ok vildu reyna knáleik sinn, ok var Karl knástr. Óx nú sundrlyndi í dalnum af nýju.

XII. Gríss flutti út Klaufa ok Sigríði.

Í þenna tíma kom sá maðr í dalinn, er Gríss hét ok fyrr var getit; hann var nýkominn út, ok ferr hann til vistar með Ljótólfi, frænda sínum, ok var þar um vetrinn. Um várit fór hann til Steindyra ok setti þar bú saman, ok hafði mjǫk skapazt um by[gg]ðir síðan, meðan hann hafði brottu verit; urðu flestir at leita til vináttu, þar sem váru aðrir hvárir, Þorsteinn eða Ljótólfr. Nú leitar Gríss þar til, sem Þorsteinn er, en hann tekr honum ekki fljótt, en sagði þó, ef Gríss kynni hóf sitt, at hann mundi ekki amast við byggð hans, — “en þó er mér lítit um byggð frænda Ljótólfs þessum megin ár.”

Þá bjó Ásgeirr rauðfeldr at Brekku. Þórhildr hét kona hans, dóttir Skinna-Bjarnar, Skútaðar-Skeggjasonar; hon var systir Miðfjarðar-Skeggja.5

Gríss var vel til Ásgeirs rauðfelds. Ásgeirr hafði selfǫr þat sumar uppi í Vatnsdal; hafði kona hans þar umsýslu bús ok smalaferðar. Sá atburðr varð, at hon varð léttari í smalaferðinni, ok fœddi sveina tvá í Vatnsdalshólum, þeim, er Víðihólar hétu. Heim kom hon með sveinana um kveldit, ok tók Yngvildr, dóttir hennar með þeim ok vann sveinunum ok fann, at ǫðrum blœddi, ok hafði þar komit við króklykill, er hon hafði haft á sér. Þat varð henni á munni, er hon sá þetta: “Sjá ben markar spjóti spor.”

Þessir sveinar vaxa þar upp, ok hét sá Þorleifr, er benina hafði fengit, en hinn Óláfr.

Eptir þetta ferr Gríss af landi brott ok var um vetrinn í Þrándheimi. En eptir um várit bjó hann skip sitt til Íslands, ok gekk honum eigi lengra en út til Niðáróss, ok lá þar um stund. Kona kom til fundar við Grís, ok hafði tvau bǫrn meðferðar, ok beiddi Grís, at hann mundi flytja bǫrnin til Íslands. Hann sagði: “Hvat eigu bǫrnin þar?” segir hann. Hon kvað móðurbróður barnanna í því héraði, sem hann átti bú, — “ok heitir Þorsteinn svǫrfuðr.” Gríss mælti: “Hvat heitir þú?” “Ek heiti Þórarna.” “Eigi mun ek þat gera vitnalaust, segir Gríss. Hon vatt þá undan yfirhǫfn sinni kefli ok seldi honum; váru þar á mǫrg þau [orð], er kennd váru Þorsteini svǫrfuði.

“Frekr mun þér ek þykkja til fjár,” sagði Gríss.

“Mæl ok slíkt, er þú villt,” sagði hon.

“Fjǫgur hundruð silfrs,” sagði hann, “af allgóðu silfri, ok skaltu þó sjálf fylgja bǫrnunum.”

“Þess er ekki at leita, at ek fylgja þeim, en greiða mun ek fé þat, sem þú beiddir.”

Ok þá sagði hon honum nǫfn barnanna, ok hét sveinninn Klaufi, en mærin Sigríðr. Gríss mælti:

“Hví ertu svá dálig orðin af svá góðum ættum?”

Hon sagði: “Ek var hertekin af Snækolli Ljótssyni, ok hann á bǫrn þessi við mér; síðan rak hann mik frá sér nauðga.”

Þegar gaf Grís byr, er hann hafði bǫrn þessi í skip tekit, ok sigldi til Íslands í sama ós, sem hann var vanr. Ok þegar hann var landfastr, fœrði hann af hendi bæði bǫrnin, svá at engir vissu fyrir hans kvámu. Á því kveldi kom hann á Grund til Þorsteins, ok tók hann forkunnarvel við honum, ok kom þat mest til, at Karl, son hans, hafði utan farit á því méli, er Gríss hafði utan verit, ok vildi hann spyrja at ferðum hans. Gríss var fárr heldr. Þorsteinn spurði, hvárt hann hefði þyngd nǫkkura.

Gríss sagði, at honum kvaðst ekki þykkja ørvænt, at honum þœtti nǫkkut at um tiltekjur hans, — “því at ek hefi flutt hingat systurbǫrn þín tvau.”

“Hversu má þat vera?” sagði Þorsteinn, “ok geng ek ekki við frændsemi þeirra vitnalaust.”

Þá sýnir Gríss honum keflit, ok kennir Þorsteinn þar orð sín, þó at langt hafi verit síðan. Hann sagði þá:

“Lítit mun ek at þessu gera kveldlangt, en við mun ek ganga frændsemi barna þessara.”

Um morguninn, er þeir sátu undir borðum, bað Þorsteinn fœra sér bǫrnin, ok gerði hann meyjunni þann þykk, at hon grét þegar, en sveininn lék hann miklu harðara, ok þagði hann.

Gríss mælti: “Nú þykki mér, sem þú hafir við gengit frændsemi barnanna.”

Þorsteinn mælti: “Þér ætla ek bǫrn at annast ok fulla fúlgu með; ek mun láta fylgja meyjunni tuttugu hundraða, en með sveininum fjóra tigi hundraða.”

Gríss segir: “Því gerir þú svá mikinn mun barnanna?”

Þorsteinn segir: “Kjós við þik, ok annast hvárt þú villt.”

Þá steypti Þorsteinn silfri ór sjóði, en Gríss taldi sér fjóra tigi hundraða. Þorsteinn lýsir kaupi með þeim undir vátta, ok bað Grís ábyrgjast fyrir Klaufa orð ok verk. Gríss kvaðst vildu þrælka Klaufa. Þorsteinn kvað þat vel vera, ef hann kæmi því við. Ferr Klaufi heim með Grísi; var hann þá tvævetr, en Sigríðr fjǫgurra.

XIII. Klaufi glímdi við Þórð fangara ok vá hann.

Nú verðr þess at geta, hversu Ljótólfr lét laust skipit fyrir Karli, þat sem þeir áttu báðir saman; en skip þat hafði gert verit uppi í Tungunni, ok var þar hǫggvinn viðrinn, því at þar var skógr þykkr; en til kjalarins var hǫfð eik sú, er stóð niðri í Eykibrekku fyrir ofan Blakkgerði, ok fœrðu eykina í sík þat, sem suðr er ok ofan frá Grund, ok lá hon þar þa[nn] vetr, ok er þat kallat Eykisík síðan, en skip þat var kallat Íslendingr. En er skipit var algert, var þat fœrt ofan eptir ísum um vetrinn gegnt Hofi, ok létu þar standa skipit ok skorðuðu, heitir þar Skorðumýrr síðan, ok á því skipi hefir Karl utan farit.

Sá maðr var á vist með Ljótólfi, er Þórðr fangari hét. Ekki hefir gerst til tíðenda í dalnum síðan Klaufi kom, ok til þess nú er komit sǫgunni, ok er Klaufi nú á ellifta vetr. Þat varð til nýlundu, at Þórðr fangari bauð Klaufa til glímu með ragmæli, ok var sá maðr sendr til Klaufa með rúnakefli, er Heklu-Skeggi hét, en Skeggi var vinr Klaufa; hann tók við keflinu ok varðveitti. En um morguninn kallar Klaufi til øxar við Grís, ok fekk eigi, fyrr enn hann ógnaði honum til; þá ferr hann á Grund, ok réðst um við Þorstein, frænda sinn, hvárt hann skyldi glíma við Þórð.

Þorsteinn segir: “Þat vil ek, at þú ráðir sjálfr, er þér kunnigra afl þitt enn mér.”

Klaufi segir: “Þó at ek sé ungr [at] aldri, þá er mér þó leitt at liggja undir ragmæli þræls þess, ok vil ek, at þú farir með mér, ok prófum, hversu gengr.”

Þorsteinn sagðist þat mundu veita honum; ok eptir þat stefna þeir fjǫlmennan fund at Hofi, því at Þórðr vill hvergi glíma nema þar, ok fylgja þeir Klaufa Gríss ok Þorsteinn. Þeir takast fangbrǫgðum ok glíma lengi, þar til ambátt ein kom í stofudyrnar, ok kallar þetta ambáttafang, er hvárrgi fell, ok bað þá kyssast ok hætta síðan.

Klaufi reiddist við þetta, ok tekr Þórð upp á bringu sér, ok keyrir niðr fall mikit, svá at allir ætluðu hann meiddan; eptir þat gyrðir Klaufi hann svá fast, at helt við meizl. Kerling ein sat í stofuhorni, ok lét allvel yfir þessu verki.

Gríss mælti: “Nafn mun ek gefa þér, Klaufi, ok kalla þik bǫggvi, ok skaltu hafa glófa at nafnfesti.”

Þórðr komst til bekkjar með fulltingi annarra manna. Þá drífa menn út, ok er Klaufi kom út, mælti hann: “Illa kann sá feginn at verða, er hann lætr eptir handagervi sína, þó hann þiggi aðra.”

Gekk hann þá inn í stofu, ok sá hvar Þórðr sat. Hann fœrði þá øxina í hǫfuð honum, ok fekk hann bana. Klaufi gekk út þegar. Þorsteinn spurði því øxin væri blóðug. Klaufi mælti: “Ek bannaða Þórði, at bjóða fleirum mǫnnum fang.”

Þá urðu menn þegar vísir vígsins, ok leituðust um, hverr svara ætti sǫkinni, en Grísi bárust bœtrnar, ok galt hann sex hundruð silfrs. Fóru menn nú heim, ok [var] kyrt þat sem eptir var vetrarins.

XIV. Klaufi vá Hrana, Ǫrn ok Bjǫrn.

Þessa menn nefnum vér til sǫgunnar: Hávard í Þorvaldsdal ok sonu hans, Vigfús ok Þorvald. Sá maðr var undir hans vernd, er Hrani hét, hann bjó í Birnunesi; hann var bróðir Birnu, er Birnunes er við kennt. En Þorkatla in gamla var móðir Hrana, er Kǫtlufjall er viðkennt, því Helgi inn magri deyddi hana þar, ok kól hana í hel, svá at hann sat henni þar mat, þar til hon dó. Sá inn sami Hrani bauð ójafnað mikinn bónda þeim, er bjó á Hellu ok Þórarinn hét; hann beitti upp engjar hans ok akra. En fyrir því, at Þórarinn var skyldr mjǫk Klaufa, þá sendi [hann] honum orð, ok ferr Klaufi þegar inn þangat, ok fundu þeir Hrana á akri Þórarins með féit sitt, ok sat hann á hesti sínum með alvæpni; en er Klaufi fann hann, sœkir Klaufi þegar at Hrana með vápnum, svá hann hefir ekki at gera nema hefjast undan, þar til er hann fekk bana; þar heitir síðan at Hranaríki, er hann var veginn. Heim fara þeir Þórarinn ok Klaufi, því þeir vilja gera fúlgufǫll Grísi í brautvistinni. En er Klaufi fór heim þá fann hann mann, ok reið sá hrossi Gríss, ok drap Klaufi hann; sá maðr hét Ǫrn ok var húskarl Hǫskuldar lǫgmanns, náfrændi hans. Nú fór hann, ok mætti Gríss honum, ok spurði, hví øx hans væri blóðug ok klæði.

“Mat minn vil ek,” sagði Klaufi, “en ekki hirði ek um þetta.”

At liðnu matmáli Klaufa ríða tólf menn at garði; kenndu þeir þar Þorstein svǫrfuð ok með honum Hávarð ór Þorvaldsdal, ok mæla eptir Hrana. Gríss var þá til andsvara, ok galt hann tólf hundruð fyri vígit hans Hrana. Í þann tíma kom Hǫskuldr lǫgmaðr, ok heimti fyrir víg frænda síns, ok varð Gríss at gjalda sex hundruð fyrir víg Arnar. Síðan fóru hvárirtveggju heim.

En Klaufi var nú miklu verri viðreignar enn áðr, ok helt þá Grísi hræddum. En eigi at síðr kvaddi Gríss hann til fiskiveiðar í ána, ok ferr Heklu-Skeggi með honum. Þórðr átti hálfa ána ok veiðina við Grís. En er Klaufi kom til ok Bjǫrn húskarl Þórðar, þá greindi þá þegar á, því at Klaufi vildi hafa alla ána til veiðarinnar. Bjǫrn hleypr á Klaufa þveran, ok ætlar at fella hann út á ána, því hann var bæði mikill ok sterkr; en Klaufi fann þat brátt ok snerist móti Birni [ok] leitar nú eptir, en Bjǫrn undan, ok finnast með því, at Klaufi drepr Bjǫrn, ok ferr síðan heim. Ok brátt kom Hrólfr nefglita, ok beiddi bóta fyrir Bjǫrn, ok varð Gríss enn at gjalda sex hundruð silfrs.

XV. Þeir Klaufi ok Karl finnast.

Á þessu sumri bjó Gríss skip sitt til utanferðar.

Klaufi spurði: “Hverr skal hér fyrir búi sjá meðan?”

Gríss mælti: Þér hefik þat ætlat,” segir hann.

“Eigi ætla ek þat þó,” segir Klaufi, “því at ek vil utan með þér.”

Gríss ferr nú, ok hittir Þorsteinn svǫrfuð ok spyrr, hversu með slíku skál fara.

Þorsteinn segir: “Þat legg ek til, at þú flytir hann, því at hann á alla kynslóð austr þar; þætti mér af því líkligt, at hann mundi ekki fýsast út hingat.”

Gríss tók þessu vel, ok varð Klaufi í ferð með honum. Þorsteinn bað þá frétta at Karli syni hans, — “því at langan tíma hefir ekki frétzt til hans.”

Nú heldu þeir skipi til hafs, ok kómu til Þrándheims; var Gríss þar um vetrinn. En um sumarit bjó hann skip sitt til Íslands ok gekk eigi lengra en til Niðaróss, lǫgðu síðan út undir Sólskel, ok gaf næst byr af útnorðri, ok mælti Klaufi með allillu skapi, at þeir mundi sigla suðr með landi. Gríss sagði, at afglapi sá skal ekki því ráða, — “at ek sigla svá langt afleiðis.”

Klaufi svaraði: “Svá skal sigla, sem ek vil eða siglir þú aldri heðan lífs,” — ok Klaufi varð at ráða; ok sigla nú suðr með landi, þar til þeir koma at einum hólmi. Þar lágu tvau skip, ok váru engir menn á; þeir hljópu upp á annat skipit. Klaufi mælti: “Segðu, Gríss, hverr skipi þessu hefir stýrt, því hér eru rúnir þær, er segja.”

Gríss kvaðst eigi vita þat.

“Þú veizt þat,” sagði Klaufi, “ok skaltu verða at segja.”

Nú verðr Gríss at segja, hvárt er hann vill eðr eigi; — “en svá segja rúnir: Karl réð þá skipi, at rúnar váru ristnar.”

Hljóp Klaufi þegar í bát, ok réri at landi. Svá var hann þá reiðr, at hann rak øxi sína í jǫrð niðr, svá at stóð á hamri. Þá reif hann upp mikla kylfu, svá at engum sýndist hon vápnhœf, nema honum einum. Þeir heyrðu þá mannamál mikit, ok kómu þar at, at tólf menn váru bundnir, en fjǫldi manns var þar hjá, ok leystu menn ór bǫndum, ok var hverr hǫggvinn, sem leystr var. Þeir menn, sem í bǫndum váru, var Karl inn rauði ok hans félagar. Einn maðr gekk mest at berbrynjaðr at hǫggva fólkit; hann reiddi sverð um ǫxl alleiguligt. Þar snéri Klaufi at þeim manni, ok spurði, hverr hann væri. Sá maðr svaraði allstórmannliga, ok kvað hann þat engu skipta. Klaufi snéri at honum, ok barði á báðar hendr ok drap nú hvern at ǫðrum, kvað sér svá allvel hent6 at hlaupa; ferr Atli nǫkkura hríð, — svá hét víkingr sjá, er barizt hafði við Karl; en þá er Klaufi náði til hans, þá hlífði hann honum eigi, heldr enn ǫðrum, ok gekk af honum dauðum, tók síðan sverðit ok hjó á tvær hendr, allt til þess, er Gríss kallaði hátt, ok mælti: “Klaufi, Klaufi, kunn þú hóf þitt.”

Þá gerðist Klaufi svá óknár, at hann gat eigi valdit klumbu þeirri, er áðr barði hann með. Þeir Karl váru nú leystir; varð þar mikill fagnafundr.

Um várit eptir fara þeir Gríss ok Klaufi í hernað, ok eru í víkingu þrjú sumur ok fengu jafnan sigr. Ok þá er þeir leggja af hernaðinn, halda þeir til Nóregs, ok sigla í Þrándheimsmynni ok eru þar svá um vetrinn.

En um várit búa þeir Klaufi skip sitt til Íslands, ok fóru á því skipi Karl ok Ǫgmundr; koma þeir í þær stǫðvar, sem þeir Gríss áttu vanda til, ok lǫgðu skipit undir Melshǫfða, ok fóru allir heim á Grund ok fengu þar góðar viðtǫkur. Þá mælti Gríss til Þorsteins: “Misjafnt verða fórnir til manna.”

Klaufi mælti: “Kenn þú þér þat ekki, skræfan, er þú veldr engu um, en Karl má þar nǫkkut af segja, með hverjum atburðum hann er heim kominn.”

Karl sagði sem farit hafði. Þorsteinn þakkaði Klaufa, frænda sínum.

Vel samir at segja frá yfirlitum Klaufa. Hann var þverrar handar ok fimm álna hár. Armleggi hafði hann bæði langa ok digra, kinnr miklar ok þrekligar greipr. Hann var úteygðr ok ennisbrattr mjǫk, munnljótr ok neflítill, hálslangr ok hǫkumikill, skolbrúnn ok skarpleitr, lágu hátt kinnarbeinin. Manna var hann svartastr bæði á brýn ok hár. Hann var opinmyntr, ok skǫgðu tvær tennr fram ór hǫfðinu, ok allt var hann at áliti, sem hann væri krepptr ok knýttr.

Nú fara þeir heim Gríss ok Klaufi, ok er hann nú átján vetra. Þenna vetr bar ekki til tíðenda, nema þat, at maðr kom til Hofs eitt kveld, sá er Skíði var nefndr. Hann hafði stokkit undan annars manns ánauð, þess er Þorgrímr inn grái hét; hann bjó á Óslandi í Skagafirði. Skíði bað Ljótólf veita sér traust nǫkkurt. Ljótólfr kvaðst mundu veita honum fyrir sakir Una, frænda síns. Skíði bar þræls nafn; eigi bar hann þat nafn af því, at hann hefði til þess ætt eðr eðli; hann var manna mestr ok fríðastr. Ljótólfr skipaði hann fyrir verkstjórn ok mannaforræði. Um várit eptir kom Þorgrímr vestan með þrjá tigu manna at vitja þessa manns, ok sǫmdu þeir Ljótólfr svá ok Þorgrímr, at Ljótólfr galt fé fyrir þat hann hafði haldit Skíða um vetrinn, ok kǫlluðust sáttir, ok hafði Þorgrímr með sér þrælinn at sinni, því at Ljótólfr hafði fámennr heima verit. Þá koma sex tigir manna til móts við Ljótólf, ok snýr hann þá málinu ǫllu til heimsóknar; þetta váru ráð Hrólfs nefglitu, ok krepptu þeir svá at Þorgrími, at hann varð at selja Ljótólfi sjálfdœmi ok lét laust bæði féit ok þrælinn, ok fór heim við þat.

XVI. Gríss drekkr brullaup sitt til Sigríðar

At liðnum vetri, þá er menn váru á várþingi á Hǫskuldsstǫðum, varð mǫnnum viðrœtt mjǫk um kvámu Karls. Þá gekk Gríss til tals við Ljótólf frænda sinn, ok mælti: “Vel samir nú at tala um launin skipsins við Karl inn rauða, því nú eru margir góðir menn við.”

Skíði var þar viðstaddr, ok mælti: “Hygg at því, Gríss, at þú leggir þat eina til með mǫnnum, at þá sé eigi verr með mǫnnum eptir enn áðr.”

Ok eptir þat spyrr Ljótólfr Karl eptir, hvat hann vill leggja at launum fyrir skipit, þat er þeir létu gera báðir saman.

Karl mælti: “Ek hygg, at þú megir þar engar heimtur fyrir hafa, því þú batt mik ráða verðinu.”

Gríss mælti: “Gott þætti oss hér at gera Ljótólf þér at vin ok leggja fram fé nǫkkut.”

Karl mælti: “Ekki mun fram koma fyrir þín orð ok einskis annars at þessu sinni;” — ok svá varð.

En þeir frændr, Karl ok Klaufi heimtu at Grísí fjǫgurra [vetra] forgipt, ok þá greiddi hann fúlgu hans, ok fengu þeir [honum] land til ábúðar, ok ekki skildu þeir um ábyrgð verka hans þaðan í frá, ok fór hann bygðum til Mela ok sat þar um sumarit. Þá váru lǫgréttir út í Tungunni, ok ráku féit til réttarinnar feðgar tveir ór Teigsfjalli, hét annarr Bjǫrn, en annarr Sigurðr, ok mislíkaði Klaufa fjárrekstrinn, því at hann átti á eina með, ok líkaði honum illa, er hon var elt afvega. Ok er þeir kómu gegnt honum, hljóp Klaufi til [í] allillu skapi, ok drap þar hvárn, sem kominn var, ok fór með þat til réttanna, ok mætti þar Karli, frænda sínum, ok hljópu þeir á réttargarðinn.

Ljótólfr spyrr, hvat hann sæi til þeirra manna, er féit ráku.

Klaufi sagði: “Sá ek um stund hvar þeir ráku féit, en nú far þú ok vit, hvar hvárr hefir staðar numit.”

Þá varð víst, at Klaufi hafði drepit þá báða. Eptir þetta varð Klaufi laust at láta Melaland, ok fekk Karl honum nú aptr aðra staðfestu ok tuttugu húskarla, ok reistu þar bœ fyrir neðan ána upp í dalnum, þar sem nú heitir á Klaufabrekkum, er þá hét fyrst í Klaufanesi, því at þat stóð fyrst niðr við ána, ok þótti þar kominn illa, því at mjǫk bar á hann stórum, sem síðarr bar raun á. Ok eptir þetta gerðist fullr fjandskapr með mǫnnum í dalnum. Á þeim vetri vænti hvárrtveggi sér liðs norðan ór dalnum af sínum frændum, einn ok Uni, því at sundrþykki þeirra var þá sem mest, en fyrir fórst þat þó þau misseri, ok var þá kyrrt at kalla í dalnum.

En at liðnu sumri bað Gríss konu til handa sér, Sigríðar Klaufasystur. Þorsteinn svǫrfuðr var þar til andsvara, ok veik hann ǫllu til Klaufa. Þá fór Gríss at finna Klaufa ok bað hann konunnar.

Klaufi svaraði skjótt: “Mun þá eigi hraust kona illum manni gefin, en þó læt ek þat mitt ráð, sem frændr hennar vilja fyrir sjá.”

Gríss mælti: “Koma muntu til boðs míns, ef þeim sýnist at gipta hana.”

“Koma mun ek víst,” segir Klaufi, ok síðan var þessu keypt, ok var Ljótólfr ekki við þessa ráðagerð.

Nú var boðit búit á Grund, ok kom ekki margt manna, en þá var sem mest vinfengi þeirra Ljótólfs ok Ásgeirs rauðfelds, því at Yngvildr fagrkinn var frilla Ljótólfs, ok var engum boðit frá Brekku. Varð mǫnnum skipat í sæti á Grund; sátu allir inir ellri menn á annann bekk, en Þorsteinn svǫrfuðr ok Karl son hans, ok Klaufi, frændi þeirra, á annann.

Gríss tók þá til orða: “Vel samir þat í svá góðu samsæti, at tala mest, þat er eptir megi hafa, ok strengja heit, eða taka sér jafnaðarmenn”.

Þorsteinn sagði þat óvitrliga til lagit, — “ok mun þaðan jafnan margt koma, sem Gríss er.”

Eigi at síðr halda þeir á þessu tali, ok hóf Karl inn rauði þat fyrst, ok tók sér jafnaðarmann Ljótólf goða, ok strengdi þess heit, at hann skyldi hafa heimilat ragmæli á hendr honum á þriggja vetra fresti. Gríss tók sér jafnaðarmann ok nefndi til þess Skíða ok strengdi þess heit, at hæfa þá hǫfn, sem hann vildi, hvert sinn er hann siglði landa í milli. Ǫgmundr sagðist eigi mundu þá sigla lengra, en um þveran hroptann. Klaufi tók sér jafnaðarmann Óláf Ásgeirsson, ok strengði þess heit, at koma í sǫmu rekkju Yngvildi fagrkinn, án vilja Ljótólfs goða.

Gríss mælti: “Ekki vita slík orð lítils, ok ekki mundi þreklausir menn slíkt tala, ok látum þetta nú eigi at engu verða, ok fǫrum þegar út í Brekku eptir Yngvildi fagrkinn, ok setjum hana á brúðbekk hjá Sigríði.”

Þeir gera svá, standa upp átján saman ok ganga út til Brekku. Gríss settist á tal við Yngvildi ok Þórhildi, móður hennar, en þeir Karl tala við Ásgeir bónda, ok báðu þau ǫll samt koma suðr síðar dagsins, ok fóru þeir heim fyrir ok mœttu þeim manni fyrir heima, er Þórðr gapa hét. Gríss gekk at honum ok mælti í eyra hljótt: “Allillt er þat, at hann Karl er svá matsparr, at hann býðr eigi slíkum mǫnnum, sem þú ert. Far nú til Hofs, ok svá muntu eigi hafa þar verri viðtǫku, ef þú segir, hvat hér er í ráðagerð.”

Þórðr hljóp þegar. Karl þekkti þegar, at maðrinn hljóp frá veizlunni, ok bað hlaupa eptir honum, ok elta hann, en hann hljóp á ána undan ok létti eigi fyrri, enn hann kom til Hofs, ok sagði, hvat í leikum var. Ljótólfr brá þegar við, ok safnaði at sér mǫnnum, ok reið vestr yfir ána til Brekku. Maðr sá var úti á Grund, er hjó eldivið; hann hljóp inn, ok sagði, at tuttugu menn riði yfir ána ok til Brekku. Þá standa þeir upp átján saman, ok fóru út til Brekku ok urðu við þat varir, at margir menn váru í húsunum, en byrgðar dyrr. Þá kom Karl at [ok] beiddi Ljótólf út ganga. Þá heyrðu þeir hlátr mikinn inn í bœinn, er þau hlógu Yngvildr ok Hrólfr nefglita. Yngvildr fagrkinn gekk þá fyrir dyrnar. Þá gekk Klaufi upp at dyrunum, ok kvað vísu:

Ok enn kvað hann:

Þá gekk Karl hinn rauði at dyrunum, ok kvað vísu:

Karl brá þá sverði, ok setti í dyrustafinn, ok nefndi sér vátta, ok heimilaði ragmæli á Ljótólf goða, er hann vildi eigi út ganga, ok fylldi svá orð sín, er hann hafði talat á Grund. Hann bauð Ljótólfi enn útgǫngu, —“ok munu vér ganga frá dyrunum,” sagði Karl. Ljótólfr vill eigi út hætta mǫnnum sínum, ok fór Karl heim, ok sátu þeir at boðinu. Eptir þat fór hverr til sinna heimkynna. Var þá kyrrt í dalnum þann vetr.

Þau Klaufi ok Yngvildr ganga í eina rekkju.

En um várit eptir ætluðu hvárirtveggju til liðs við þá Una ok Kolbein, sem þeir hǫfðu [heitit] it fyrra várit. Ljótólfr varð fyrri búinn, en Karl, ok fóru synir Ásgeirs með Ljótólfi. Þá spurði Þorsteinn svǫrfuðr Karl, son sinn, hví hann léti svá seint við um ferðina. Karl kvaðst eigi hirða, þó at þeir bryti snjó fyrir honum um heiðina. Í þann tíma hafði Ásgeirr farit upp í dalinn at rýja gemlinga. Ok nú ferr Karl til heiðarinnar, ok kemst eigi lengra, enn upp í heiðina; þá varð þat til tíðenda, at Klaufi fell af baki; þá drápu þeir hross eitt, er laust hljóp með þeim, ok flógu af skinn, ok þǫndu um Klaufa ok bundu hann um þvert bak á hrossi ok snúa við þat ofan eptir dalnum ok fundu Ásgeir fyrir neðan Vatnsdalsá. Ásgeirr spurði, hví þeir færi svá hverft.

“Sjá máttu,” sagði Karl, “at vér fǫrum hér með Klaufa veginn.”

“Eigi er þat illa,” sagði Ásgeirr, “því hann hefir mǫrgum manni mikinn ójafnað sýnt, meðan hann lifði.”

Karl sagði: “Eigi þarftu at hrósa því svá mjǫk, því at nú skaltu láta líf þitt, eða fastna Yngvildi, dóttur þína, Klaufa vegnum.”

Þat kjǫri Ásgeirr at rétta fram hǫndina, ok nú sprettir Karl til handar Klaufa, ok verðr Ásgeirr þar í at taka, ok fara festar fram. Þá kom kviðlingr úr húðinni:

Þá mælti Ásgeirr: “Segir þú Klaufa dauðan?”

Karl svaraði: “Þat segi ek eigi, en þat sagðik, at hann væri veginn.”

Ásgeirr sagði: “Við því átta ek ekki gert, at þú færir með prettum eðr ráðkrókum, eða lýgi.”

“Eigi laug ek,” sagði Karl, “þótt ek segða hann veginn, því at þat er sagt

vegit, sem reitt er.”

Ok nú fara þeir ofan til Brekku, ok færir Karl þau í eina sæng Klaufa

ok Yngvildi fagrkinn, en Ásgeirr hafðist við upp í dalnum, á meðan þetta fór fram.

XVII. Bardagi þeirra Klaufa ok Ljótólfs.

Nú halda þeir vestan, eptir þingit Ljótólfr ok hans menn, ok hafði Þorgrímr inn grái mjǫk verit í mót þeim Ljótólfi ok Una. Ok nú koma þeir í dalinn í þann tíma, er þeir Karl ok Klaufi fara neðan með konuna. Ásgeirr var þá kominn í fǫr með Ljótólfi, ok hafði sagt honum þat, sem í hafði gerzt, á meðan þeir váru vestr. Nú fara þeir Ljótólfr yfir ána hjá Teigarhǫfða, en þeir Karl ok Klaufi neðan eptir eyrunum at Urðarhúsum; var Ljótólfr við þrítuganda mann, en Karl við fimmtánda mann. Karl hrópaði mikit á Ljótólf ok bað hann heyra til þess, er hann talaði:

“Hér er Yngvildr, frilla þín í fǫr með mér.”

Ljótólfr lætr eigi sem hann heyri, ok ferr heim við svá búit. Var Karl með Klaufa. Váru um þat almæli um dalinn, at Karl bæri œgishjálm yfir Ljótólfi, en þó má kalla kyrrt um sumarit.

Geta verðr þess, hversu fór með þeim Una ok Kolbeini, at Uni hl[a]ut [þat], er þeir deildu um, því at allir váru í móti Kolbeini; ok svá varð Kolbeinn reiðr, at hann stǫkk á skip ok sigldi í haf, ok braut skipit við klett þann, er liggr í útnorðr undan Grímsey, ok týndist Kolbeinn þar, ok er eyin við hann kennd, ok kǫlluð Kolbeinsey; en Hjalti sitr þar eptir ok minnkar ekki virðing sína.

Um haustit eptir tókst deila með þeim Klaufa ok Ljótólfi. Þótti Klaufa menn Ljótólfs óskilsamliga reka fé þeirra Þorsteins svarfaðar ok Karls. Klaufi bað Karl fara upp í dalinn til réttanna, en Karl kvaðst verða at fara út á Strǫnd til rétta. Klaufi ríðr út eptir dal, en Karl út á Strǫnd. Ekki er sagt frá ferðum Klaufa, fyrr enn hann kemr upp at Krókamelum gegnt Búrfellshúsum, ok þar er hann fyrir fjallmǫnnum við vaðit. Nú er féit rekit at vaðinu, en Klaufí verr vaðit, ok er við fimmta mann, en réttamenn margir, ok tekst þar bardagi. En lǫgréttin var á Hæringsstǫðum, ok bjó þar Hæringr. Hann sér, at féit dreifist þar við ána, ok hleypr heiman með tíunda mann, ok komast þeir eigi yfir ána, þvíat Klaufi réðst í móti, ok var þá kominn at honum berserksgangr, ok berjast þeir nú fyrir austan ána. Í þann tíma kom Ljótólfr at með þriðja mann, ok snýr at með Hæringi. Klaufi lætr nú, sem ekki sé annat at sækja, enn Ljótólf, ok hopar Klaufi nú undan út á ána, ok berjast þeir nú á miðri ánni. Í þessu bili ríða níu menn utan eptir eyrunum hvatliga; var þar kominn Karl inn rauði; hann kallar hátt: “Klaufi frændi, kunn þú hóf þitt.”

Klaufi mælti: “Illu heilli komtu nú, því at nú hefða ek sigrazt ok drepit Ljótólf, ef þú hefðir eigi komit, ok hefðim vit þá einir ráðit dal þessum.”

“Þat skaltu eigi mæla, frændi,” segir Karl, “því at Ljótólfr á marga frændr gǫfga um allt Ísland, ok mundim vit sitja fyrir afarkostum, ef honum væri nǫkkut til meins gert, ok sel honum nú sjálfdœmi fyrir allan saman ójafnað þann, sem þú hefir gert honum.”

Klaufi reiddist þá, ok kvaðst þat aldri skyldu gera. Eru þeir nú skildir, ok var Hæringr fallinn ok fimmtán menn aðrir, ok skildu við svá búit.

XVIII. Dráp Klaufa.

Á þessu sama hausti sóttu þeir litgrǫs brœðr ór Brekku, synir Ásgeirs, upp á Klaufahlíð, er móðir þeira sendi þá eptir, ok kómu þeir heim í Klaufanes, er þeir hǫfðu sótt grǫsin, ok vildu finna Yngvildi, systur sína, ok lǫgðu niðr úti baggana, meðan þeir dvǫldust; var annat verja, en annat hít mikil. Þá kemr Klaufi at, ok saxar í sundr baggana með páli, ok gekk í brott síðan. En er þeir brœðr kómu út, sá þeir, at belgirnir váru ekki til tækir, ok fara þeir heim, ok mœta móður sinni. Hon spurði, því þeir hefði ekki með at fara; þá varð Þorleifi vísa á munni:

Þat var eitt sinn, at Yngvildr fagrkinn settist í kné Klaufa, ok var við hann allblíð, ok bað hann lofa sér at fara ofan til Brekku á kynni ok kvaðst eigi lengr skyldu í brottu vera, enn hann vildi, ok bað, at Heklu-Skeggi skyldi fara með henni. Klaufi leyfði þat. Hon fór síðan, ok var eigi lengr í brottu, enn hann leyfði. En er hon kom heim, settist hon í kné honum, ok var blíð við hann, ok mælti:

“Eigi ætla ek, at ǫnnur kona sé betr gefin, enn ek; en þat líkar mér illa við brœðr mína, er þeir hafa drepit yxni mitt, er mest gersemi var, ok vilda ek gjarna, Klaufi minn, at þú létir þér þetta mislíka, ok sæktir yxnit, þar sem þat liggr, til gert í húðinni gegnt dyrum í Brekku niðr.”

Klaufi svaraði: “Hvat mun þat varða? Eigi mun þik hér mat skorta.”

Hon svarar: eigi varði mik þess, at þú mundir vilja vera ræningi brœðra minna.”

Klaufi spratt þá upp ok gyrði sik sverðinu Atlanaut ok var hinn reiðasti ok gekk ofan í Brekku ok kom ekki á Grund ok fann þegar húðina liggja í dyrunum ok tók upp allt saman yxnisfallit ok kastaði á bak sér ok hugðist mundu ganga út með, en þat gekk eigi, því at við nam dyrigættunum, ok frá hafði hann þau ǫll saman, ok gekk með þa[u] suðr at garði, ok hristi þar af sér dyrigættin ǫll ok þar hurðina með, ok gekk síðan heim. En er hann kom heim, var langt af nótt, var þar borinn mjǫk snjór at dyrunum; gekk hann þá inn í snjóbyrgit. Þá kom Yngvildr í mót honum ok var allblíð við hann, ok svá rann Klaufa þá reiðin, at hann gat þá þeim bagga eigi valdit, sem hann hafði áðr lengi borit. Hann laut mjǫk í dyrunum, er hon fagnaði honum, ok renndi sverðit Atlanaut[r] fram ór slíðrunum, ok tók hon þat ok kastaði út í snjóbyrgit ok mælti:

“Neyti sá, sem neyta þorir.”

Hon dvaldi fyrir Klaufa, þar til at hann var laginn í gegnum, svá hann fekk þegar bana. Þessu verki ollu þeir Ásgeirssynir, ok tóku þeir Klaufa ok drógu undir heygarð at húsbaki. Yngvildr fór þá í rekkju sína, en þeir bjuggust brott. Þegar kom Klaufi til sængr Yngvildar, er þeir váru brottu; hon lét þá kalla á þá brœðr, ok hjuggu þeir þá af honum hǫfuð ok lǫgðu neðan við iljarnar.

Þeir brœðr kómu heim um kveldit í Brekku, ok spurði faðir þeirra þá, hvat þeir hefði annazt. Þorleifr kvað þá vísu:

Ásgeirr sagði:

“Finn ek nú, hvat þit hafið gert, en ekki ber ek traust til at halda ykkr hér, ok fari þit til Ljótólfs.”

Þeir fóru þegar til Hofs, ok gerðu Ljótólfi kunnigt, hvat þeir hǫfðu gert. Ljótólfr tók því verki allvel, ok bað þá fara til Gríss, — “því at vér vitum allir saman þessi ráð.” Ok tók Gríss því allvel, en þó treystist hann eigi til at geyma þá, svá at Sigríðr vissi eigi, kona hans, ok var hon nú vǫr við ger, hvat til tíðenda var orðit, ok mælti hon kaup til at leyna þeim ok bað selja sér sverðit Atlanaut til geymslu, ok kvaðst eigi mundi segja til þeirra, fyrr enn nǫkkur segði annar, ok þat varð nú kaup þeirra.

XIX. Viðreign Karls ok Ljótólfs ok frá sættum.

Þat var á ǫðru kveldi, at Karl inn rauði sat við eld ok fylgdarmenn hans átta; þeir heyra, at nǫkkut gnauðar á húsinu, ok kom kviðlingr:

Karl mælti: “Allíkt er þetta róm þeim, er Klaufi, frændi várr hafði, þá er vér heyrðum til hans, ok má vera, at hann þykkist nǫkkurs mikils við þurfa. Fellr mér svá í hug kveðskapr sjá, at víst er þetta fyrir stortíðendum, hvárt sem þau eru fram komin eða eigi.”

Ok fara þeir út eptir þetta alvápnaðir ok ætla at snúa yfir til Hofs. Þá sá þeir ekki lítinn grepp suðr við garðinn, ok var þat Klaufi ok hafði hǫfuðit í hendi sér ok mælti:

Þeir snúa nú þangat eptir Klaufa, ok fara til þess, er þeir koma til Steindyra, ok nam Klaufi þar staðar ok laust hǫfðinu á dyrrnar, ok mælti:

Þá snýr Karl heim til húsana ok kom þar at opnum dyrum, ok váru inni eldar; trápiza stóð á gólfinu, en mikit slátr var fært upp ok soðit. Gríss stóð upp á gólfinu ok fagnaði vel Karli, —

“ok seztu niðr, mágr,” sagði Gríss, “ok tak snæðing.”

Karl svarar: “Annara er oss at tala um tíðendi þau, er orðin eru.”

Gríss svarar: “Engi koma nú ný tíðendi at oss, eða hvat kanntu at segja?

“Þat er víst,” segir Karl, “at ek ætla, at Klaufi sé dauðr”.

“Hvat mun annat til vár koma en láta illa yfir því,” sagði Gríss.

Karl svarar: “Þik hyggjum vér vita, hverr unnit hefir verkit.”

Karl settist nú niðr, ok semst heldr með þeim, ok snæða nú menninnir. Gluggr var á húsinu norðan, ok skyldu þeir sitja Ásgeirssynir þar við ok sjá, hvat komit væri. Þeir eru nú við glugginn ok sjá at þeir Karl eru komnir; þat varð Þorleifi á munni: “Gløggt þykkjumst ek nú vita, hversu til mun ætlat; sent mun eptir Ljótólfi, ok munu þeir veita Karli atgǫngu, en ek þoli þat aldri, at svá ágætr maðr sé svikinn.”

Þorleifr kvað þá vísu þessa:

Ok enn kvað hann:

Þetta heyrir Karl ok kennir Þorleif at máli ok kvað hann vísu þessa:

Eptir þetta sprettr Karl upp, en Sigríðr Klaufasystir gekk at honum ok fekk honum sverðit Atlanaut. Hann brá sverðinu, en kastaði umgerðinni á ǫxl sér. Gríss var þá úti, ok bar flot á spjótskepti þeirra. Karl hljóp þá út at Grísi, ok hjó hann í sundr í tvá með sverðinu ok mælti: “Svá brytju vér grísina, Grundarmenn, aldrei meir en í tvá.”

Hann sá þá, at floti var riðit á ǫll spjótskepti þeira; hann tók spjót ok rak í skaflinn, ok dró út at fjǫðrinni ok þerrði þann veg af með snjónum, ok svá gerðu þeir allir ok snúa síðan út ór garði ok sá þar mikinn gagnvart sér, ok var þar Klaufi kominn; hann kvað þá vísu:

“Í urð ætla ek nǫkkurum í kveld, Karl frændi,” sagði Klaufi.

Ok nú sjá þeir at fimmtán menn fara frá Bakkavaði. Þeir mœtast þar, sem nú heitir Kumlahóll eða Kumlateigr. Var þar kominn Ljótólfr goði, ok váru engar kveðjur með þeim; hlupust menn þegar at, ok varð inn harðasti bardagi; ok er þeir hǫfðu barizt um hríð, þá mælti Ǫgmundr Hǫskuldsson við Karl: “Gættu þín vel, því at eptir standa skór þínir í fǫnninni, ok mun ek standa fyrir þér, á meðan þú kippir á þik.”

Karl kvað þá vísu:

Þá kom Klaufi í bardaga, ok barði blóðgu hǫfðinu á báðar hendr bæði hart ok tíðum, ok þá kom flótti í lið Ljótólfs; því var líkast, þá er Klaufi kom til bardagans, sem þá er melrakki kemr í sauðadun. Þeir Ljótólfr heldu nú undan, ok eru nú níu eptir, en fimmtán heldu til, en sjau váru hinir, ok ætlar Ljótólfr at snúa ofan Bleikudal fyrir utan Bakkagarð, en þar var Klaufi fyrir ok bannaði þeim þeim þar at fara. Út snúa þeir undan ok ætla ofan Nafarsdal fyrir utan teiginn; eigi var þess kostr; Klaufi var þar fyrir. Þá bar Karl at, ok tókst bardagi í annat sinn. Undan varð Ljótólfr at halda, er þeir hǫfðu skamma stund barizt, því at Klaufi var í bardaganum; sjau váru þeir Ljótólfr, er þeir heldu undan, en hinir fjórir. Allt fór Ljótólfr til þess, er hann kom at garðinum at Hofi; eigi var þá kostr, at fara í hliðit, því Klaufi var þar fyrir. Þá bar Karl at, ok urðu þeir at berjast it þriðja sinn, þegar er þeim laust saman. Þá kvað Klaufi vísu:

Þá mælti Ljótólfr, at þeir skyldi œpa upp allir senn, — “því at þá mun Skíði heyra, ok mun hann koma til liðs við oss með þá menn, sem hann hefir til.”

Skíði heyrði ópit, ok stǫkk upp ok út í garðinn við inn þriðja mann, ok átti hann þó eigi kost at fara til bardagans; Klaufi var þar fyrir ok varði þeim stíginn. Heim fór Skíði ok fekk sér eldibrand mikinn ok vafði at næfrum ok hljóp upp í garðinn, ok við þetta stǫkk Klaufi til bardagans. Skíði hljóp ok þangat við þriðja mann ok sá, at bæði var á grundinni gǫltr ok hvítabjǫrn, ok gengust þeir at; en Skíði gekk at ok skildi með þeim, ok lét eigi kost at berjast lengr, því at tveir eru hvárir. Ljótólfr hófst undan, ok hlífði Skíði honum, ok þeir þrír saman fǫrunautar, en horfinn var bæði gǫltrinn ok svá bersi. Nú fara þeir svá, þar til er þeir Ljótólfr náði dyrunum á útibúri sínu, því er hann átti þar í túninu. Þeir váru með Ljótólfi Ásgeirs synir rauðfelds. Karl bar þá at dyrunum, ok var hann við annann mann; hann átti eigi kost inngǫngu, því Skíði var þar fyrir. Karl eggjar Ljótólf útgǫngu, ok lét honum eigi vænna í annat sinn til afburðar. Ljótólfr kveðst nú mundu vera láta at sinni, ok ferr Karl heim eptir þetta, ok Ǫgmunðr með honum.

Þorsteinn svǫrfuðr fagnaði vel Karli, frænda sínum, ok mælti: “Sezt niðr, frændi, ok seg frá tíðendum, ok þykkjumst ek eigi vita, hví erfiði þetta hefir á mik fengit sem ek hafa verit með yðr í bardaganum, ok eigi má ek héðan ganga.”

Karl mælti: “Vissa ek, faðir, at þú vart í bardaganum, ok veittir oss lið.”

Þá váru bundin sár Karls ok Ǫgmundar. Þorsteinn svǫrfuðr var færðr í rekkju sína af vanmætti, ok lá hann þá nótt alla ok um morguninn eptir ok veitti Karli, syni sínum, mǫrg heilræði ok bað hann bregða búi á Grund ok fara til Upsa. “Þess vil ek ok biðja þik, son minn, vert vinfastr við þá menn, er þér eru hollir í sveitinni.”

Nú mátti kalla kyrrt í sveitinni um vetrinn eptir þann aga, er þeir hǫfðu haft. Þá kómu til fylgdar við Karl Vémundr ok Þórðr ok Svarthǫfði Heðinsson.

En um várit lét Þorsteinn svǫrfuðr af berast, ok var hann grafinn niðri á melnum gegnt Blakksgerði. Eptir andlát Þorsteins lét Karl gera mikla veizlu á Grund ok bauð til Hávarði ok sonum hans ok ǫllum vinum sínum innan dals. Þat tóku menn til ráðs, er þar váru komnir margir góðgjarnir menn, at leita um sættir með þeim Ljótólfi. Karl varð því samþykkr um síðir, ok fóru menn til Hofs eptir veizluna ok leituðu um sættir við Ljótólf, ok gekkst þat svá við, at hvárirtveggju fundust á Grund, ok mæltu mál sín, ok var Ljótólfr í ǫllu tregari at sættast, enda váru mjǫk ǫll mál meir dregin undir Karl. Þeir urðu utan at fara synir Ásgeirs rauðfelds. Skíði gekk at ok beiddi Karl, at hann legði til við Ásgeir rauðfeld hagjǫrð nǫkkura, — “því at sú er fjarlæg, er hann á.”

Karl gerði nú svá, at hann gaf honum hagmýrar miklar. Skíði varð sættin, at Ljótólfr hlaut at gjalda sex hundruð silfrs. Í Siglufirði stóð skip uppi, ok fóru þeir þar á Ásgeirssynir. Svá gengu sættir saman, sem sagt var, ok má þá kalla kyrrt í dalnum, ok ferr Karl bygðum til Upsa.

XX. Hrakningr Skíða.

Þessu næst er þat at segja, at Ljótólfi er kona ætluð innan ór Eyjafirði af Mǫðruvǫllum, Þórdis, dóttir Guðmundar gamla. Þat bar at, at skip braut í Fljótum, ok komst ekki mannsbarn af, svá at alþýða manna vissi. Einn morgun var þat, at Heklu-Skeggi kom inn at Steindyrum; hann var á vist með Sigríði Klaufasystur. Hann sá, at tveir menn hǫfðu vaðit yfir ána; en því sá hann þat gløggt, at snjófǫl var fallit, ok kallaði hann þá á Sigríði, ok kenndu þau sporin, at Ásgeirssynir hǫfðu þar farit, því at táin in mesta var miklu meiri á Óláfi, en ǫðrum mǫnnum. Ok þá bað hon hann fara til Upsa ok segja Karli. Hann brá við þegar, ok ferr til Hofs við inn fimmtánda mann; en Ljótólfr var ekki heima, ok var hann farinn inn til fjarðar. Þau váru fyrir búi meðan Ragnhildr ok Skíði; þar var Yngvildr fagrkinn. Fǫr þeira gat Skíði litit. Nú váru sveinarnir nýkomnir, þeir Ásgeirssynir, ok stóðu hjá Skíða, er hann ók á vǫll. Ekki sá hann annat fangaráð en þeir settust í haugstaðinn, ok drap hann at þeim mykinni, er frerit hafði, en síðan mokaði hann at blautri myki. Síðan fór hann suðr á vǫllinn, ok bar þá Karl at ok frétti, hvat manna komit væri til hans. Hann kvað þat ekki at sínu viti, — “at neinir menn sé hér eru komnir.”

“Leyndu eigi, Skíði,” sagði Karl, “því at hér eru komnir synir Ásgeirs.”

“Sagt er þat, er ek man segja,” sagði Skíði.

“Fǫrum vér heim,” sagði Ǫgmundr, “ok þæfum ekki Skíða, ransǫkum bœinn,” — ok svá gerðu þeir.

Fyrir sunnan hús lézt Ǫgmundr sjá rauðan kyrtil hanga úti á ási, ok diglaði niðr ór, ok brá hann í munn sér, ok kenndi, at salt var; síðan hljóp hann suðr um húsin með kyrtilinn ok dró með sér tík mikla, ok hjó af henni hǫfuðit ok færði búkinn í kyrtilinn, ok lét taka strjúpann niðr ór hǫfuðsmáttinni, ok dró at dyrunum, þar sem þær váru inni Ragnhildr ok Yngvildr.

Hann mælti þá: “Hér meguð þit sjá, hvat vér hǫfum fundit; illa hefir sá, er svá ótrúan vin hefir, sem Skíði er, því hann hefír sagt til þeirra brœðra, ok megu þit sjá hér annann þeira.”

Þær létu eigi sem þær heyrði. Þeir hlaupa nú suðr á vǫllinn, ok var þar Skíði fyrir. Karl hljóp at honum ok tekr Skíða ok rekr niðr fall mikit ok mælti:

“Seg nú, ef þér er betra nú en fyrr, vísir eru vér nú orðnir, at þeir eru hér Ásgeirssynir.”

Skíði mælti: “Þat segja þeir, sem vilja; sagt hefik þat, er ek mun segja”.

Þá tók Karl reip, ok renndi rúmsnǫru at fótum Skíða ok knýtti í tagl hestinum, ok sté á bak, ok ríðr fyrir ofan um Skorðumýri. Skíði dragnaði eptir; ok var þá eytt skógunum, ok stóðu stofnar eptir; hann hlaut at gnǫtra þar um, til þess er Ǫgmundr hjó í sundr taglit á hestinum, ok mælti:

“Illa munum vér þat, er faðir þinn mælti, því at hann var vinr hans, er vér kveljum Skíða svá.”

Þeir sá þá, hvar riðu þrír tigir manna utan at bænum. Skíði var mjǫk meiddr, því at honum blæddi hvervetna; hǫkubeinit var rifit ok hakan með, ór tennr tvær. Þeir fara þá yfir ána, en Skíði ferr heim. Allt var jafnskjótt, at Skíði kom heim ok Ljótólfr. Ljótólfr spurði, hví hann væri svá leikinn illa. Skíði svarar: “Engi veldr því, nema haldinyrði mín.”

Þá búast þeir Karl við á hólnum gegnt Grundarhúsum, en hinir ríða þangat þrír tigir manna ok tveir um fram, því at Ásgeirssynir váru þá með Ljótólfi. Venda þeir nú yfir ána at Karli, ok tekst þar bardagi, ok lýkr svá, at nǫkkurir menn fellu af Ljótólfi, en tveir af Karli.

Bárðr sterki lypti Ljótólfi í sǫðul upp, ok bað hann undan ríða, ok svá gerði hann, því at fátt gafst vel af liði hans, ok skildust við svá búit; fór Karl heim. En Ljótólfi varð þat á munni, er hann sá Skíða: “Kjóstu sjálfr laun fyrir haldinyrði þína.”

Skíði svarar: “Þú skalt gera sœmd mína slíka sem þú vilt, en auðkjǫrin eru launin, ef ek skal ráða.”

Ljótólfr svarar: “Hver eru þau?”

“Ek vil, at þú eigir hlut at,” segir Skíði, “at ek fá Yngvildar fagrkinnar; þykkjumst ek makligastr at njóta hennar fyrir hrakning þá, er Karl fekk mér.”

Ljótólfr svarar: “Hví beiðir þú þessa, er mik varði sízt, ok ætla ek, at þér verði þat ekki at glissi at eiga hana.”

Skíði svarar: “Hversu sem þat ferr, þá vil ek þetta verðkaupit, en þú ráð, hverja sœmd þú leggr henni.”

“Þá skulu vit leita við hana,” segir Ljótólfr, “því at ek vil eigi gefa hana nauðga.”

Þeir gengu þá til Yngvildar ok vekja þetta mál við hana, hvárt hon vildi ganga með Skíða; en hon mælti til Ljótólfs: “Lítils þykki mér þú vilja virða mik, er þú gipta mik þræli þínum.”

Ljótólfr svaraði: “Ek mun þat bæta þér; ek gef honum frelsi ok fé svá mikit, at þit séð eigi meiri menn, þó at þit hafið meira.“

“Nærr er þá,” segir Yngvildr, “ok mun ek þá mæla nǫkkut mínu máli.”

Ljótólfr spurði, hvat þat væri. Hon sagði: “Hann skal hafa fyllt skarðit í vǫr sinni á fimm vetra fresti, svá at mér þykki vel fullt vera.

Þessu játar Skíði, ok var þetta at ráði gert, ok gaf Ljótólfr Skíða dal þann til forræðis, er síðan er kallaðr Skíðadalr. Mǫrk var svá þykk upp frá tungunni, at aldri var rjóðr í. Skíði hefir reistan bœ sinn, þar sem síðan heitir á Mǫðruvǫllum. Ljótólfr fekk honum búfé, svá at þau váru vel birg. Þau Skíði ok Yngvildr áttu þrjá sonu: Þorkell hét hinn ellsti, annarr Bjǫrn, þriði Grímr. Þá er þorkell var nǫkkurra vetra gamall, býðr Ljótólfr honum til sín til fóstrs, ok vex hann þar upp.

XXI. Austmaðr leitar um sætt með þeim Karli ok Ljótólfi.

Nú verðr þess at geta, er vér hurfum frá, at þá er Karl hafði heima verit eina nótt, þá ríðr hann út á Strǫnd, en þoka var mikil. Ljótólfr hafði ok riðit út á Sand, at vita um viðu, ok skyldi draga heim; fóru þeir fimm saman. Karl reið, til þess er hann kom í Holt hit ytra, ok mætti Geirdísi, er hon gekk frá goðahúsi. Hon fagnaði vel Karli; hann frétti, hvárt Geiri, son hennar, væri heima; hon kvað hann genginn at fé upp í Holtsdal. Karl reið ór garði, ok sneri upp í hlíðina. Karl spurði, ef þeir sæi nǫkkut manna fyrir sér; þeir sǫgðu, at maðr rak fé út eptir hlíðinni.

“Þann veg munu vér stefna”, sagði Karl.

Þeir mœta Geira við gerði þat, er upp er ok suðr frá Bǫgg[vis]stǫðum. Karl lét taka Geira ok drepa, ok er þat kallat á Geiravǫllum. Þá reið Karl heim til Upsa. Eigi lét Ljótólfr, sem hann vissi, hvat í hafði gerzt, ok sitja nú hvárirtveggju um kyrrt þrjá vetr. Ǫgmundr var einatt með Karli, ok Svarthǫfði Héðinsson, ok tóku mjǫk at eyðast féin fyrir Karli af kostnaði þeim, er hann hafði, ok gerðist eigi hægt til bændunum, ok varð hann eigi jafnvinsæll, sem verit hafði.

Eitt sumar kom skip af hafi í Svarfaðardals[ár]ós, ok hét Gunnar stýrimaðr fyrir skipinu; hann var Víkverskr maðr, ok mikill vin Karls. Ljótólfr var á þingi, er skipit kom. Karl reið til skips, ok bauð Gunnari til vistar með sér við svá marga menn sem hann vildi. Gunnar tók því vel, — “en bíða mun ek Ljótólfs goða; er mér sagt, at mikit missætti sé með ykkr, ok mun ek ráðast þangat til vistar, þykki mér þá vænst, at ek komi nǫkkuru á leið um sætt með ykkr.”

Karl ríðr heim til Upsa, en Gunnar bíðr þar nǫkkura hríð, ok kemr Ljótólfr eigi heim.

Karl elr á málit, at Gunnar mundi til hans fara, — “ok mun fara at auðnu um sætt með okkr Ljótólfi.”

Gunnar ræðr nú til Upsa með Karli ok nǫkkurir menn með honum. Litlu síðar kom Ljótólfr heim; er nú kyrt um vetrinn. Austmaðr fór jafnan upp til Hofs um vetrinn, at leita um sættir með þeim Karli ok Ljótólfi, ok því kom hann á leið, at sættarfundr var lagðr með þeim niðri á brekkunum hjá Grafarhúsum. Til þess fundar kom Skíði ok Yngvildr fagrkinn. Ok þá er mjǫk var ráðin sættarstefna með þeim Karli ok Ljótólfi, þá sagði Yngvildr, at seint mundi verða fyllt skarð í vǫr Skíða, ef sjá sætt skyldi takast. Skíði mælti: “Mæl þú allra kvenna ǫrmust ok vesulust.”

Gunnar svaraði: “Opt stendr illt af tali kvenna, ok kann vera, at af hljótist þessu tali, sem þá verst hefir af hlotizt.”

Nú var lokit ǫllu um sættina, ok skildust ósáttir.

XXII. Fall Karls ins rauða.

Óláfr kemr nú utan ór Óláfsirði til Upsa, ok beiðir Karl, at synir hans mundu fara heim með honum, því at hann mæddist mjǫk fyrir aldrs sakir; fóru þeir nú heim með honum synir [hans], Þórðr ok Vémundr, ok váru þeir ekki með Karli síðan.

Um várit eptir bjuggu austmenn skip sitt, þar til er þeir váru búnir, en Gunnarr var at Upsum. Þat var einn morgun, er þeir váru úti staddir Karl ok Gunnarr, ok horfði Karl upp í himininn, ok fór annarr litr í hann, en annarr ór. Gunnar spurði, hví hann væri svá litverpr.

Karl svarar: “Lítit bragð mun á því vera, en fyrir bar nǫkkut”.

“Hvat var þat?” segir Gunnar.

“Ek þóttumst sjá Klaufa, frænda minn, ríða í loptinu yfir mér, ok sýndist mér hann á grám hesti, ok dragnaði þar eptir sleði; þar þóttumst ek sjá yðr austmenn mína ok sjálfan mik í sleðanum, ok skǫgðu út af hǫfuðin, ok get ek mik þá litum brugðit hafa, er ek sá þetta.”

Gunnarr segir: “Ekki ertu svá mikill fyrir þér, sem ek ætlaða; sá ek slíkt allt, ok hygðu nú at, hvárt ek hefi nǫkkut brugðit lit.”

“Ekki sé ek þat,” sagði Karl.

En þá er þeir ræddu þetta, þá kvað Klaufi í loptinu:

Ok enn kvað hann:

Ok þá mælti hann, svá at þeir heyrðu báðir: “Heim ætla ek þér með mér í kveld, Karl frændi,”

Þá mælti Gunnar, at þeir mundi til skips um daginn.

Karl mælti: “Ekki er annt um þat, því at ekki er byrligt.”

Gunnarr lét ekki letjast. Karl gekk til Þorgerðar, konu sinnar, ok sagði henni: “Nú mun ek flytja austmenn mína til skips í dag, en ek mun segja þér, hversu hátta skal, ef ek kem eigi heim í kveld, því at eigi veit, hverju heilli heiman ferr.”

Hann sagði henni fyriburðinn: “Nú verði svá, at ek látumst, þá vil ek, at þú færir byggð þína upp á Grund, ok hefir mér allt þyngra fallit, síðan ek fór þaðan. Ek vil láta færa mik yfir á þá, er hér er út á strǫndinni, ef ek látumst á fundi okkrum Ljótólfs, þykki mér þar gott tilsýni, ef skip sigla út eðr inn eptir firðinum. Ek vil ok, at þú látir heita eptir mér, ef þú átt svein, því þú ert eigi heil kona, ok væntik, at nǫkkur heill fylgi.”

Þorgerðr svaraði: “Gjarna vilda ek, at þú færir hvergi, ok er mér ekki at skapi fyriburðr sjá.”

Karl svaraði: “Ekki verðr at gert; svá verðr at vera, sem vera vill.”

Ok eptir þat búast þeir heiman Gunnarr ok Karl, Svarthǫfði ok Ǫgmundr, tveir váru austmenn aðrir en Gunnar, ok Karl var við inn sétta mann. Ok er þeir kómu ofan á hólana fyrir [sunnan] Brimnessá ok til dælar þeirar, er ofan er ok suðr er frá ánni, þá spretta þar upp fyrir þeim þrír tigir manna, ok var þar Ljótólfr. Tekst þar bardagi mikill ok harðr.

Þá mælti Ljótólfr: “Grið viljum vér gefa austmǫnnum.”

Gunnar svaraði: “Annathvárt munum vér hafa grið allir, eða engi.”

Ok er þeir hǫfðu barizt lengi, þá geta þeir gert Karl fráskila sínum mǫnnum, ok sækja sjau menn, en hann hǫrfar undan, þar til er hann kom til Hyltinganausta. Þar felldi hann þá alla, er hann sóttu; ok þá kom Skíði at við tólfta mann; Karl hljóp upp á naustit. Skíði mælti: þat er vel, Karl, at við hǫfum hér fundizt.”

“Eigi lastik þat,” sagði Karl, “ok kann ek drengskap þínum at því, at þú munt vilja sækja einn at mér, ok er þat þá nǫkkurr frami; en ef þú sœkir mik með fleiri mǫnnum, þá þykki mér þú ekki enda skildagann við Yngvildi, þann er þú hézt, þá er þú fékkt hennar, ok þykki mér því at eins fullt skarðit í vǫr þinni, ef þú berr einn af mér.”

Skíði mælti: “Njóta mun ek nú liðsmunar, ok mun nú verða at leggja til slíkt hverr, sem sýnist; kalli sá fullt skarð Skíða, sem þat vill, en sá ǫðruvísu, er þat vill mæla.”

Nú veita þeir Karli atsókn, en hann verst vaskliga. Er svá sagt, at hann Karl vegr þrjá menn Skíða, en særir flesta þá, sem eptir váru. Þeir Skíði létta nú eigi, fyrr enn þeir drepa Karl. Þeir Ljótólfr ok austmenni berjast í ǫðrum stað, ok falla þeir fyrir Ljótólfi allir, ok svá Svarthǫfði ok Ǫgmundr, fylgdarmenn Karls. Þat er sǫgn manna, at hálfnat hafi lið Ljótólfs. Ok eptir þat ferr hann heim. Ok er þetta fréttist til Upsa, þá lætr Þorgerðr færa Karl ok austmennina upp til Karlsár, ok váru þar lagðir í skip, ok fé mikit með þeim, ok því heitir þat at Karlsá síðan.

XXIII. Viðreign þeirra Þorkels ok Karls.

Eptir þessi tíðendi færir Þorgerðr bú sitt upp á Grund, ok hefir þó annat bú at Upsum. Nú líðr af sumarit. Frá því er sagt, at Þorgerðr kennir sér sóttar, ok elr hon sveinbarn; er sá sveinn nefndr Karl eptir fǫður sínum. Hann vex þar upp ok er snemma mikill vexti, en er hann var nǫkkurra vetra gamall, þá óxu þó eigi mikit vitsmunir hans; hann mælti ekki orð, ok því var hann kallaðr ómáli, ok ekki maðr indæll.

Þorkell Skíðason ferr þá heim til fóður síns, ok vaxa þeir þar upp allir brœðr, synir Skíða, ok eru efniligir menn allir.

Nú líðr svá fram nǫkkura vetr, at ekki gerist til tíðenda. Ljótólfr amast ekki við byggð Þorgerðar ok hefir einn mannvirðing alla. Karl Karlsson vex upp með móður sinni, unz hann var tólf vetra gamall, ok tǫluðu þat flestir, at hann væri fífl. Þorgerði óhægðist fjárhagrinn mjǫk, því at hon hafði mjǫk í kostnaði, en váru verk jafnan lítil, en enginn fyrir utan stokk til umsýslu.

Þat var því næst, at hestaþing var nefnt uppi fyrir Tungugerði; skyldu þeir etja hestum Ljótólfr ok Þorkell Skíðason; mǫrgum var þar ǫðrum hestum til mælt, þó þeir menn sé eigi nefndir, er þá áttu. Á Grund váru rekin at hross um daginn, þau er menn skyldu ríða. Þar var eitt hross þrévett ótamit; þat var svá mikit, sem þau stærst eru, ok fax á mikit. Karl ómáli var úti, er hrossin váru heim komin. Hann sá hrossit ótamda ok hleypr á ok þrífr taglit; hann less sik fram með ok fær þrifit hálsinn, en þat æðist við ok hleypr víða um vǫllinn. Karl fylgir vel ok léttir eigi, fyrr enn komst á bak, ok krækir fótunum niðr undir kviðinn, en heldr sér í faxit. Hrossit hleypr aptr ok fram, til þess at þeir eru búnir, sem fara ætla; þá reið Karl með þeim upp eptir hólunum, hljóp þá hrossit ýmist fyrir þeim, eðr eptir, ok gerðu menn óp mikit at honum. Upp koma þeir til mannamótsins, ok hleypr Karl af baki hrossi sínu, ok settist niðr einn saman. Þar hafði maðr kastat niðr glófum, ok lá þar hjá øx silfrrekin. Karl tekr upp, ok leggr í kné sér hvárttveggja; hann strauk einatt øxina; ekki gekk hann til hestavíga; en Þorkell Skíðason hafði þar niðr kastat, ok þá er lokit var hestavígum, þá svipast hann um, hvar hann hafi lagt handagerfi sína, ok þá sá hann, hvar Karl sat, ok strauk øxi hans; þá gekk Þorkell at honum, ok mælti:

“Þykki þér góð øxin, Karl?” Hann þagði ok leit frá honum við. “Sjá þykkjumst ek, at þér þykkir góð øxin, ok ræð ek, at þú þiggir allt saman, ok glófana í fǫðurbœtr.”

Karl spratt upp, ok kastar frá sér øxinni, ok kom í stein, ok brotnaði ór allr muðrinn, ok sezt niðr annarstaðar, en Þorkell gekk til Ljótólfs ok sýndi honum, hversu sá afglapi hefði leikit øxina, — “ok hefir hann nú sýnt, hverr fóli hann er.”

Ljótólfr svarar: “Heimskr sýnist yðr hann vera, en mér lízt hann hyggnari enn þér, ok svá mun reynast.”

“Þetta hefir þú aldri fyrr mælt,” sagði Þorkell.

“Ekki hefik lagt til þess,” sagði Ljótólfr.

“Þetta skal reyna,” sagði Þorkell, “hvárr okkar vitrari er; ek hefi hér þrjár merkr silfrs, er ek skal bjóða honum í fǫðurbœtr, ok hefi ek þat at marki, at hann er fífl, ef hann þegir við, en ef hann svarar, þá er hann ekki jafnheimskr, sem hann lætr.”

“Freista máttu, ef þú villt,” sagði Ljótólfr, “en ráðligra þætti mér, at þér ættið ekki við hann, meðan hann talar ekki til yðvar.”

Þorkell sagði: “Freista mun nú verða um sinn.”

Ok gengr Þorkell nú þar at, sem Karl sitr, ok hefir sjóðinn í hendi, ok réttir at honum, ok mælti: “Villtu fé, Karl?”

En Karl þagði við. Hann spurði annat sinn hins sama. Karl svaraði: “Villtu fé, Karl?”

Þorkell mælti: “Þat vissa ek, at þú mundir mæla kunna. Ek vil nú gjalda þér fé þetta í fǫðurbœtr, þrjár merkr silfrs.”

Síðan setti hann sjóðiunn á nasir Þorkels svá fast, at brotnuðu tvær tennr ór hǫfðinu, ok stóðu blóðbogar ór andlitinu, ok gekk Þorkell brott við svá búit, en Karl fór til sinna manna. Ok er Ljótólfr sér þetta á honum, spyrr Ljótólfr, hví hann er svá.

Hann svaraði: “Karl laust mik með sjóðnum.”

Ljótólfr svarar: “Þér var engi þǫrf á, at eiga við hann, ok munu þit ekki jafnir menn reynast, ef þit skuluð nǫkkut við eigast.”

XXIV. Karl ferr at hefna fǫður síns.

Nú hlaupa menn í tvá staðí, ok ríða síðan heim af hestaþinginu. Þeir Karl ríða, þar til, er þeir koma út yfir á; þá nam Karl staðar, ok mælti: “Hverir munu þér vera með þingmǫnnum mínum, ef ek þarf nǫkkurs við?”

Þeir spurðu, hvers hann beiddi. Hann sagði: “Eigi meira, enn eins dags verks, þá ek kref yðr til, en ýðr skal ekki í skaða.”

Þeir svǫruðu: “Hvat muntu fram leggja at verkalaunum?”

Hann sagði: “Hundrað silfrs mun ek fá hverjum yðrum, ok mun ek kjósa dag til, nær þér skuluð vinna mér; mun ek þá gera yðr vara við.”

“Varði oss þess,” sǫgðu þeir, “at þú mundir góðr drengr vera, en ekki kom oss þat í hug, at þú mundir svá mikit verðkaup gefa [á] einum degi; viljum vér þat gjarna.”

“Hversu margir vili þér vera?” sagði Karl.

“Eigi færi en átján,” sǫgðu þeir.

“Ek mun yðr afgreiða féit, þá þér vilið, en ráðit kalla ek kaupit,” segir hann.

Þeir játa þessu, ok skildu við svá búit, ok reið Karl á Grund ok sat þar um vetrinn, þar til er váraði. Þá sendi hann eptir þeim brœðrum sínum, Þorgrími, Þorsteini ok Þorvaldi, ok er þeir koma, þá fagnar Karl þeim vel; ok þá lætr hann breiða úti eina ǫldungshúð mikla, ok steypir þar niðr á gulli ok silfri því, sem innan veggjar var, því at þeir brœðr vildu skipta láta, ok þótti þeim horfa til auðnar, ef eigi væri skipt. Karl stóð hjá, meðan þeir skiptu, ok lagði ekki til; en þá er skipt var, þá rótar Karl saman fénu, ok gekk brott þegjandi. Þeir spurðu, hví hann gerði svá, en hann þagði. Þeir skiptu þá enn aptr; en Karl rótaði jafnan saman.

Þeir spyrja, hví hann geri svá, — “ok viljum vér, at þú skiptir, en vér kjósim.” En Karl kvað eigi svá vera skyldu.

“Hvat þá?” sǫgðu þeir.

“Þér skuluð gera annathvárt, hafa fé allt, ok hefna fǫður várs, eðr ek mun hefna hans, ok hafa allt, eptir því sem þá vill auðna til falla, ok skulu þér ór ǫllum vanda þar um.”

Þeir kjǫru heldr at hafa ekki af fénu, ok fara þeir brœðr heim. Ok líða nú stundir frá, ok heimtir Karl at sér þá menn, sem honum hǫfðu verkum heitit. Þeir brugðu við skjótt ok ætla, at þeir skuli fara til verks nǫkkurs, ganga at garðlagi eðr húsan, fyrir því, at margt hús var komit at falli; en er þeir kómu, tók Karl vel við þeim, ok eru þeir þar um nóttina. Um morguninn er Karl snemma á fótum, ok biðr menn upp standa, ok er menn eru klæddir, biðr Karl þá ganga til dagverðar, — “ok vil ek þér gangið svá til verka.” Þeir játtu því. Hann var frammi, á meðan þeir mǫtuðust, ok berr út í tún alls konar herklæði. Ok er þeir koma út, sjá þeir, at Karl var herklæddr; þá skaut þeim skelk í bringu, ok vildu nú gjarna hafa engu keypt, en þó varð nú svá at vera, sem komit var.

XXV. Karl Karl selr Ljótólfi á hendr forráð fjár sins.

Þeir stíga nú á hesta sína; veðri var svá farit, at þoka var svá mikil, at hvergi sá bæja milli. Karl ríðr nú suðr ór garði ok upp á hóla, ok allir þeir eptir; hann ríðr, þar til er hann kemr í Skíðadal á Mǫðruvǫllu; þat var snemma morguns, ok var Yngvildr eigi upprisin. Karl ríðr at hússbaki, ok segir, at þeir skyldu bíða hans þar. Karl ríðr at dyrum, ok gengr griðkona ein út. Karl spurði, hvárt Skíði væri heima.

Hon svarar: “Hann er farinn upp til rétta undir hlíðina, ok þar eru synir hans.”

Hann spyrr: “Er Yngvildr heima?” sagði Karl.

“Hon er í rekkju sinni,” sagði hon.

Karl ok þeir fǫrunautar hans ríða nú upp til réttanna, ok handtaka þeir þá feðga þegar, ok leiða heim í tún; ok þá gengr Karl inn í bœ, ok biðr Yngvildi upp standa; hon stóð upp, ok vildi klæðast, ok komst eigi í fleira, enn í serk sinn; Karl tók í hǫnd henni, ok leiddi hana út í tún, ok setti niðr einhvers staðar í túninu. Hon var faldlaus, ok hafði hárit bæði mikit ok fagrt.

Karl brá þá sverði, ok mælti til Yngvildar: “Hversu mikit er nú skarð í vǫr Skíða?”

“Nei,” sagði hon, “aldri er þar nú skarð.”

Hann tók þá Þorkel, son þeira inn ellsta, ok hjó hǫfuð af honum, gekk síðan til Yngvildar ok spurði, hvárt þat fullt væri skarðit í vǫr Skíða. Hon kvað þat fullt með ǫllu. Tók hann þá annan son hennar ok hjó af honum hǫfuðit. Hann gekk til hennar ok spurði ins sama. Hon kvað ekki skarð í vera ok svaraði inu sama.

Þá tók hann son þeirra inn ýngsta, Bjǫrn, ok hǫggr hǫfuð af honum, gengr síðan til Yngvildar, þerrir nú sverðit eptir miðri skyrtu hennar, ok spyrr, hvárt fullt væri skarð í vǫr Skíða. Hon sagði, at hann þyrfti ekki jafnan at klifa ins sama, — “ok hefir þat allvel gróit”. Þá gekk Karl at Skíða, ok spurði, hvárt hann vildi þiggja líf at sér.

Hann kveðst þat gjarna vilja þiggja, — “þó at ek þæga at miklu verra manni.”

“Þá máttu fara, hvert er þú villt, en ek mun taka bú þetta, en ek mun fá þér fararefni, svá þú megir fara hvert er þú villt; en ekki vil ek, at þú finnir Ljótólf.”

“Hvat leggr þú þá til?” sagði hann.

“Þú skalt fara utan á einhverju skipi; ek mun fá þér fé þat, er ek vil.”

Hann fekk honum tvá hesta. Karl mælti: “Þú skalt fara upp ór Svarfaðardal ok svá vestr; far sem ek kenni þér, ella mun ek gera til þín, ok drepa þik.”

Skíði fór sem Karl bauð honum, til þess er hann kom suðr á Eyrar, ok fór þar utan, ok er hann ór sǫgunni fyrst.

Karl tók upp búit, ok færði á Grund. Hann lét Yngvildi fara með sér, ok setti hana it næsta sér. Jafnan gekk Karl með bert sverðit þat sem hann hafði vegit sonu hennar með, ok spurði hana jafnan, hvárt fullt væri skarð í vǫr Skíða. Hon sagði þat aldri jafnvel gróit hafa verit, sem nú.

Karl sat á Grund þann vetr. Ljótólfr lét eigi sem hann vissi, hvat fram hafði farit. Ok um vetrinn réðu þeir vinir Karls honum, at hann mundi færa byggð sína af Grund, ok þótti seta hans þar óvarlig, svá nærri Ljótólfi, ok báðu hann fara til Upsa, ok svá gerði hann. Karl bjó at Upsum einn vetr, ok tók at þverra fjárkostr hans. Móðir hans spurði hann, hversu hann ætlaði til um bú sitt, en hann gekk undan þegjandi. Um várit einn morgun gekk Karl í brott, ok hafði heim hest sinn ok ríðr upp til Hofs. Ljótólfr var í hvílu. Karl drap á dyrr, ok gekk út verkakona; hon heilsaði Karli, ok spurði, hvert hann skyldi fara. Hann kveðst eigi lengra mundu fara, ok spyrr, hvárt Ljótólfr væri heima.

Hon sagði hann heima, — “ok far þú í brottu hvatliga, því at hann vill engan mann feigara enn þik.”

“Ek vil finna hann,” segir Karl.

“Hvat er manna með þér?” segir hon.

“Ek em einn saman,” segir Karl, “ok bið þú Ljótólf út ganga.”

Hon gengr inn, ok kallar á Ljótólf, ok sagði, at Karl ómáli vill finna hann.

“Hversu fjǫlmennr er hann?” sagði Ljótólfr.

“Hann er einn saman,” segir hon.

Margir menn stóðu upp, ok vildu ganga út með honum.

“Eigi þurfi þér upp at hlaupa, ek vil einn út ganga, ok vita, hvat hann vill.”

Nú gengr Ljótólfr út, ok heilsar Karli; hann tók pví vel.

“Hvat villtu mér, Karl?” segir Ljótólfr.

“Ek vil, at pú gangir á gǫtu með mér, því at við þik er erendit.”

Ljótólfr mælti: “Eru nǫkkurir menn með þér?”

“Ek em einn saman,” sagði Karl.

“Skammt mun ek fara,” sagði Ljótólfr, “því at ek á lítt vanda til at leiða menn á gǫtu, allra helzt, ef eigi eru vinir mínir.”

Karl veik hestinum ofan fyrir hlaðit. Ljótólfr gekk með honum ofan til árinnar, ok út með ánni til Þingavaðs; hann kvaðst eigi mundu fara lengra, — “ok lúk erendum þínum.” “Ek vil, at þú takir við ǫllu fé mínu, lǫndum ok lausum eyri, ok haf á ávǫxt ok far með sem þú eigir, þar til sem ek kem til.” “Hvat ætlar þú fyrir þér?” sagði Ljótólfr. “Ek ætla utan,” sagði Karl. Ljótólfr sagði: “Margir eru aðrir menn til at taka við fé þínu, ok er eigi víst, at þú náir, þá er þú villt.” Karl svaraði: “Því hefi ek þessa leitat, at mér þykkir mitt hvergi jafnvel komit, sem hjá þér.” Ljótólfr svarar: “Undarligr maðr þykki mér þú vera, en þó vil ek játa at taka við fé þínu, ok mun þat flestra manna mál, at þú verðir heimskr af þessu.” Þrjá vetr var ráðit umboð Ljótólfi, ef Karl kæmi eigi til fyrr, en laust, þegar hann kæmi til. Hann sagði móður sinni þessa ráðagerð.

Hon svarar: “Þó verðr þér illt til manna at varðveita fé þitt, ok er þat vænna, at þú náir aldri.” Karl svarar: “Ek sé fyrir því, en ekki þú.”

XXVI. Karl fór útan ok seldi Yngvildi.

Þá reið Karl vestr til Skagafjarðar, ok keypti skip í Kolbeinsárósi at þeim manni, er Bárðr hét, ok gerði félag við Bárð, ok réðst til skips, þegar hann var búinn; hann lét fara með sér Yngvildi fagrkinn, ok gerði hann þat til skapraunar við hana, en eigi fyrir ræktar sakir. Eptir þat sigla þeir í haf, ok kómu at Þrándheimi. Bárðr spyrr, hvat Karl ætlar fyrir sér. Karl svarar: “Ek vil afla mér fjár, því at langt er sumars eptir, ætla ek at halda til Danmerkr.”

Bárðr sagði: “Þat líkar mér vel, ok vilik fara með þér.”

Þeir halda til Danmerkr, ok koma þar síð um haustit. Ok er þeir hafa skamma stund þar verit, koma tveir menn af landi ofan, miklir ok illiligir, ok er þeir koma í kaupstefnu, spurðu þeir, hvárt nǫkkur maðr hefði ambátt at selja þeim. Karl spurði, hvat þeir mundu við gefa. “Þat sem vill,” segja þeir.

Karl sagði: “Á ek ambátt, ok mun ykkr dýr þykkja, ok eigi veit ek, hvárt þit getið þját hana, því at hon er óvǫn verknaði.”

Þeir segjast mundu þat ábyrgjast, — “ok met þú hana,” sǫgðu þeir. Karl segir: “Hon skal vera fyrir þrjú hundruð silfrs.”

“Þess þyrfti,” sǫgðu þeir, “at hon ynni mikit ok vel, svá dýr sem hon er, ok vilju við sjá hana.”

Karl gengr á skip út, ok bregðr sverði, ok spyrr Yngvildi, hvárt fullt væri skarð í vǫr Skíða. Hon sagði þat aldri jafnfagrt verit hafa sem nú.

“Þá skaltu ganga á land með mér,” sagði hann, ok tók í hǫnd henni, ok leiðir hana, ok sýnir þeim ámbáttina. Þeir kváðust enga ambátt jafnfagra sét hafa; þeir tǫldu honum nú silfrit. Karl mælti: “Þat vilik skilja at kaupa hana þvílíku verði, ef mér sýnist.” Þeir sǫgðu: “Ekki muntu í raun koma um þat, ok er þat líkara, at vér sjáimst aldri. Síðan gengu þeir á land; en hon sperrðist við, ok tók annar í hár henni ok leiddi hana, en annar hafði svipu í hendi ok keyrði hana. Karl gengr til skips. Bárðr spyrr, hvat hann vildi at þeir legði fyrir sik. Karl segir: “Hér munu við í vetr vera.” Bárðr spyrr at vári, hvat Karl vildi at hafast. Hann svarar: “Spurt hefi ek til víkings þess, er Bjǫrgólfr heitir; hann hefir langskip ok lið vandat; þar vil ek fara í sveit með honum, ok afla svá fjár ok frægðar. Bárðr segir: “Þá munu vit skilja félagit, því ek er engi hermaðr.” Karl mælti: “Þú skalt fara með skip okkart sem þú eigir, en er vit finnumst, geru vit sem okkr sýnist.” Nú skiljast þeir góðir vinir, ok ferr Karl leiðar sinnar.

XXVII. Karl ferr í víkingu, keypti Yngvildi ok kom út.

Svá er sagt, at Karl fær sér eina skútu, ok heldr suðr með landi, þar til at þeir koma at einni eyju; þar var Bjǫrgólfr fyrir. Karl réri þar at skipunum, ok spyrr, hverr réði fyrir. Einn maðr gekk út á vígit, ok sagði, at sá héti Bjǫrgólfr, — “eða hvat heitir þú?” “Ek heiti Karl.”

“Hvaðan ertu af lǫndum?” segir Bjǫrgólfr.

“Ek em af Íslandi,” segir Karl.

“Hvert ætlar þú at fara?” segir Bjǫrgólfr.

“Hann svaraði: “Ek hefi nú sótt mitt erendi, er ek hefir þik fundit, ok vilda ek ráðast í fǫruneyti með þér, ok afla mér svá fjár.”

Bjǫrgólfr tók við honum, ok gengr Karl á skip, ok setr Bjǫrgólfr hann it næsta sér. Þeir halda síðan í Suðrríki, ok herja víða um landit, ok hafa sigr, hvar sem þeir koma; þeir liggja tvá vetr í víkingu.

Þat var einu sinni, at Karl mælti við Bjǫrgólf: “Nú mun ek létta hernaði, ok fara norðr í lǫnd, til áttjarða minna.” Bjǫrgólfr svarar: “Þú munt ráða, en gjarna vildak, at vit skildim eigi, því at ek hefi engan slíkan dreng reyndan, sem þik.”

Nú fara þeir báðir saman til Danmerkr, ok sitr Karl þar um vetrinn. En um várit kaupir Karl knǫrr einn, ok á einn allan farminn. Ok er hann var mjǫk búinn, sér hann, hvar tveir menn ganga ok leiddu konu í millum sín; þar kennir hann kaupunauta sína ok Yngvildi, ok hekk annarr trefill fyrir, en annarr á bak; þeir sǫgðu Karli: “Hér fǫru vit með ambátt þá, er þú seldir okkr, ok hǫfu vit engu kaupi verr keypt; vit bǫrðum hana aldri svá, at hon vili vinna fyrir okkr, ok vilju vit nú gjarna selja þér hana aptr. Karl sagði: ek vil ok nú kaupa hana; hann taldi þeim nú jafnmikit silfr, sem þeir fengu honum; hann leiddi hana til skips, ok lét gera henni laug, ok klæddi hana góðum klæðum, ok gerði hana svá sæla sem þá, er hon væri sælst. Eptir þat heldr hann til Íslands, ok kemr skipi sínu í Svarfdalsárós ok færir varnað sinn til Upsa. Bú hans hafði þar staðit, meðan hann var utan; urðu menn fegnir mjǫk hans heimkvamu. Þá er hann hafði heima verit um stund, gengr hann til Yngvildar, ok bregðr sverði því, sem hann hafði vegit með sonu hennar, ok mælti: “Hvárt er fagrt skarð í vǫr Skíða?” Hon kvað þat aldri jafnfagrt verit hafa.

Karl reið til Hofs einn dag, ok hittir Ljótólf goða. Ljótólfr fagnar honum vel, ok spyrr, hvert hann ætlar at fara. Hann kveðst eigi lengra fara mundu; — “vil ek nú taka við fé mínu.” Ljótólfr svaraði: “Hefir þú eigi meðtekit áðr ok setzt í búit?” Karl svaraði, at engu væri eytt at svá búnu, — “ok muntu nú skipta af þínum hlut, því at ek veit, at þú munt eiga búit at helmingi, eðr meirr.” Ljótólfr sagði: “Þat þykki mér ráð, at í vár sé skipt fénu, ok vil ek, at þú farir með, sem þú eigir.” Karl sagði: “Þat mun vera verða.” Þeir skilja nú við þetta, ok reið [Karl] heim til Upsa, ok sat þar um vetrinn með fjǫlmenni.

At liðnum vetri reið Karl til Hofs, ok hittir Ljótólf; hann spurði, hvat Karl vildi. “Ek vil, at við skiptim fénu,” sagði Karl, “ok er nú óhægra, en næst, er ek beidda, því at ek hefir eytt miklu fé í kostnaði í vetr.” Ljótólfr sagði: “Hvat ætlar þú fyrir þér, ef fénu er skipt?” “Ek ætla utan,” sagði Karl, “því mér er lítt hent búit.” Ljótólfr mælti: “Hverr skal þá hafa umboð þitt, meðan þú ert brott?” Karl svaraði: “Þér hefik ætlat, ef þú villt.” Ljótólfr sagði: “Þá þætti mér eigi skipta þurfa, en kynligt þykki mér, er þú villt jafnan fá mér í hendr fé þitt, fyrir [því at] óvíst er, at ek verða jafn drengr í hvert sinn.” “Hversu sem þat ferr,” segir Karl, “þá mun ek þér mitt umboð fá.” “Eigi þarf þá at skipta,” segir Ljótólfr, ok tekr hann við umboðinu Karls í annann tíma.

Karl ferr utan

Nú ríðr Karl heim, ok lætr búa skip sitt. En er hann var búinn, leiddi hann Yngvildi fagrkinn til skips með sér, ok váru skapsmunir hennar inir sǫmu. Karl helt í haf, ok gaf vel byri, ok tóku Þrándheim; var Karl þar um vetrinn. En um várit hélt hann til Svíþjóðar, ok er hann kom í einn kaupstað, kemr maðr af landi ofan, mikill ok illiligr, ok falar ambátt, ef nǫkkur væri fǫl.

Karl segir: “Ek hefi at selja, ok mun þér dýr þykkja, eðr hvat heitir þú?”

“Rauðr heiti ek,” sagði hann, “ok mettu ambáttina.”

Karl svarar: “Fyrir sex hundruð silfrs,” — ok þessu kaupa þeir.

“Þykki mér því betr,” segir Karl, “sem þú gerir hana vesalli.”

Síðan gengr Rauðr á land upp með hana. En Karl ferr í kaupferðir til ýmissa landa, ok var þrjá vetr í þessari iðn.

Karl var um vetr í Noregi, ok fór um [várit] í kaupstefnu þangat, sem Haleyrr heitir. Ok einhvern dag gengr maðr af landi ofan, ok leiðir eptir sér konu, svá nǫkta, at aldri beið á henni ríðanda ræksn; hon var alblóðug ǫll. Karl spurði, með hvat hann færi. “Þetta er ambátt ill ok aum, er ek keypta inn fyrra dag. En þessi ambátt ferr mjǫk at kaupum, ok þykkist sá betr hafa, er lausa lætr, enn hinn, er við tekr, ok vilda ek gjarnan selja hana.” Karl mælti: “Hvat heitir þú?” “Ek heiti Brynjólfr.” “Þú munt gera ambáttina [ódýra], sagði Karl. Brynjólfr sagði: “Eigi nenni ek at selja hana með affǫllum, heldr mun ek kvelja hana til dauða.” Karl kaupir nú ambáttina, ok telr Brynjólfi sex hundruð silfrs, en Karl leiðir hana til skips, ok var þar Yngvildr fagrkinn. Hon lagði þá hendr um háls Karli, ok grét, en þat hafði Karl aldri áðr sét, at henni hefði nǫkkurs fengit, hvat sem at henni hafði borizt. Karl lætr gera henni laug, ok fá henni góð klæði. Þá gekk Karl til tals við hana, ok brá sverði því, hann hafði vegit með sonu hennar, ok spurði, hvárt fullt væri skarð í vǫr Skíða. Hon sagði þat aldri fullt mundu verða. Karl sagði: “Þá mun ek af leggja héðan í frá, ok svá mundak gert hafa, ef þú hefðir þetta fyrr mælt. Skal ek nú færa þik Skíða, bónda þínum því at ek veit nú, hvar hann er niðr kominn.

XXVIII. Karl léttir utanferðum.

Þegar byri gaf, siglir Karl til Írlands ok hefir frétt af, hvar Skíði var; hann hafði þá unnit undir sik mikinn hluta af Írlandi. Karl kom þar at landi, sem Skíði var fyrir; hann var þar genginn á land at berjast við Íra, ok ætlaði, at þá skyldi til skarar skríða með þeim. Þá er Karl kom til orrostu, var Skíði búinn at flýja. Karl gengr þegar í lið með Skíða, ok hans menn ok berjast þann dag allan, ok gekk Karl jafnan í gegnum lið Íra. Er ok svá sagt, at hann felldi hǫfðingja þann, er fyrir því liði var, er Skíði hafði barizt við, ok náliga allt þat lið. Eptir bardagann gengr Skíði at Karli ok spyrr, hverr honum hefði lið veitt. “Þessi maðr hefir verit óvinr þinn mikill, ok heiti ek Karl, son Karls hins rauða. Þat var mest erendi mitt hingat, at veita þér lið, ok bæta þér svá sonu þína.” Þá fagnaði Skíði honum vel, ok býðr honum allar sœmdir með sér at þiggja. Skíði sagði: “Eigi vanntu þat framar, at drepa sonu mína, en þú áttir, þó at þú hefndir fǫður þíns.” Karl sagði: “Hér hefi ek Yngvildi fagrkinn, konu þína.” Skíði svaraði : “Ek vil eigi, at hon komi í augsýn mér. Ek hefi ekki verra verk unnit en þat, er ek af henni hlaut, er ek drap fǫður þinn.” Karl var þar um vetrinn, en Yngvildi var fengin ǫnnur vist.

Um várit býst Karl brott af Írlandi með miklum sœmdum, er Skíði fekk honum, ok skildust góðir vinir. Karl hafði Yngvildi með sér, ok heldr skipi sínu til Nóregs ok er þar vetr annan. Síðan helt hann til Íslands ok kom skipi sínu í Svarfaðardalsáros; bú hans stóð at Upsum, ok annat á Grund, ok hǫfðu kvikféin mikit fram gengit at hvárutveggi búinu. Karl reið upp til Hofs. Ljótólfr fagnar honum vel. Karl mælti: “Nú er hér komin Yngvildr fagrkinn; vil ek, at þú takir með henni; máttu nú gipta hana hverjum, er þú vilt, því at engum mun hon nú of stór þykkjast. Ljótólfr svaraði: “Þar er sú kona, er ek vilda aldri sjá, því at þat verk hefi ek verst unnit, er af henni leiddi til, þá ek lét drepa fǫður þinn.” Karl sagði: “Nú vil ek, at þú skiptir fé með okkr, vil ek taka við jafn miklu, sem þú tókt af mér, en ek ætla þér ávǫxt þann, sem orðit hefir.” Ljótólfr svaraði: “Þat eina stendr saman at Upsum ok á Grund, at ek ætla mér ekki af.” Karl sagði: “Gott þykki mér, at þyggja sœmdir af þér; sé ek, at þú gefr mér allan ávǫxtinn.” Ljótólfr mælti: “Ríð nú til Upsa, ok tak þar við búi þínu.” Síðan sættust þeir heilum sáttum ok heldu vel sína vináttu. Reið Karl til Upsa. Ljótólfr tók við Yngvildi fagrkinn, ok kunnu menn þat eigi at segja, hvárt hon hefir gipt verit, en sumir segja, at hon hafi tortímt sér af óyndi.

Ljótólfr bjó at Hofi, þar til er hann lézt, ok fannst hann í óþokkadæl nǫkkurri á ofanverðum vellinum, ok stóð í gegnum hann saxit, er gert var ór sverðinu Atlanaut, er Klaufi hafði átt, ok Ljótólfr fekk eptir bardaga þeirra Karls hins rauða. Ljótólfr var færðr suðr ok ofan á vǫllinn.

Frá afkomendum Karls ok Ljótólfs.

Yfirgangr Klaufa gerðist svá mikill, at hann meiddi bæði menn ok fén[að]. Karli þóttu mikil mein á um Klaufa, frænda sinn, er hann gekk aptr. Karl fór til haugs hans, ok lét grafa hann upp; var hann þá en ófúinn; hann lét gera bál mikit á steini þeim, sem er fyrir ofan garð at Klaufabrekku, ok brennir hann til ǫsku. Karl lét gera blýstokk ok koma í ǫskunni ok rekr á tvá járnhánka; síðan sǫkkvir hann stokknum í hver þann, sem er fyrir sunnan garð á Klaufabrekku. Steinn sá, er Klaufi var brendr á, sprakk sundr í tvá hlutí, ok varð aldri mein at honum Klaufa síðan.

Karl sat at Upsum lengi æfi, ok er þat sumra manna sǫgn, at hann hafi utan farit, ok aukit þar ætt sína, en fleiri segja, at hann hafi átt Ragnhildi Ljótólfsdóttur, ok mǫrg bǫrn með henni. Bǫggvir hét son hans, er bjó á Bǫggvistǫðum, annarr Hrafn, er bjó á Hrafnsstǫðum. Yngvildr hét dóttir hans, er bjó á Yngarastǫðum. En er eyddist fé fyrir Karli, þóttist hann eigi búa mega at Upsum fyri kostnaðar sakir, ok sakir Ljóts Ljótólfssonar. Ljótr tók við mannaforræði eptir fǫður sinn, ok bjó á Vǫllum. Tók þá at greinast með þeim Ljóti ok Karli, ok vildi Karl víkja brott ór dalnum, ok segja menn, at hann hafi farit til Óláfsfjarðar ok verit þar í elli sinni, ok hefir Karl sett þar bœ, sem heitir á Karlsstǫðum, ok lét þar líf sitt ok þótti inn bezti drengr. Margir menn eigu at telja til Karls unga. En Ljótr hafði mannaforræði um allan dalinn.

Bǫðvar hyggju vér, at búit hafi at Urðum, sonr Eyjólfs breiðhǫfða, er Urðamenn eru frá komnir. Eyjólfr breiðhǫfði var sonr Þorgils mjǫksiglanda.

Margar eru sǫgur af Valla-Ljóti, ok var hann inn mesti hǫfðingi. Ljótr lét drepa Eyglu-Halla, bróður Karls unga. Nú lýkr hér Svarfdœla sǫgu með þvílíku efni.

Рукописи

Издания текста

Svarfdæla saga: Íslendinga sǫgur. II. bindi. Kaupmannahǫfn, 1830.

Svarfdæla saga. Finnur Jónsson gaf út. Íslenzkur fornsǫgur, III. bindi. Kaupmannahǫfn, 1883.
[ÁM 445c, 4˚ “Skinnblað” (S) + ÍB 226, 4˚. ( < Þ]

Svarfdæla saga. Vald. Ásmundarsson búið hefir til prentunar. Reykjavík, 1898. xii, 103 s. (Íslendinga sǫgur, 20)
[Eftir útgáfu Finns Jónssonar]

Svarfdæla saga: Íslendinga sǫgur. VIII bindi. Eyfirðinga sǫgur ok Skagfirðinga, 119–215. Íslendingasagaútgáfan, 1953.
[Eftir útgáfu Finns Jónssonar]

Svarfdæla saga: Íslenzk Fornrit. IX bindi. Eyfirðinga sǫgur, 127–208. Jónas Kristjánsson gaf út. Reykjavík, 1956.
[ÁM 445c, 4˚ “Skinnblað” (S) + ÁM 161, fol. (Þ]

Svarfdæla saga. Jónas Kristjánsson bjó til prentunar.
(Text-critical edition of Svarfdælasaga). 1966. lxxii, 94 s. ISBN 9979-819-02-2

Переводы

Svarfdale saga.
In: Svarfdale saga and other tales, translated with an introduction by W. Bryant Bachman, Jr. and Guðmundur Erlingsson. 1–65.
University Press of America, Lanham MD, 1994. ISBN 0-8191-9513-8

The saga of the people of Svarfadardal.
In: The Complete Sagas of Icelanders, IV, 149–192. Tr. by Frederik J. Heinemann. Leifur Eiriksson Publishing, 1997.

Die Geschichte von den Leuten aus dem Svarfadstahl.
In: Thule. Altnordische Dichtung und Prosa. Elfter Band.
Fünf Geschichten aus dem ǫstlichen Nordland. Jena 1921.

Исследования

Finnur Jónsson. Om Svarfdœla saga. Annaler for nordisk oldkyndighed og historie, 1884. 124–142.

Turville-Petre, G. The Author of Svarfdoela and the Reviser of Gluma. Leeds Studies in English, 5, 1936, 74–92.

Heinemann, Fredrik J. Svarfdœla saga. The Norwegians versus the Swedes. The Tenth International Saga Conference. Trondheim 3—9 August 1997. 237–247.

Waugh, Robin. Misogyny, Women’s Language, and Love-Language. Yngvildr fagrkinn in Svarfdala saga. Scandinavian Studies, Vol. 70, No. 2, 1998, pp. 151–194.

Sexton, Linda Lee. Rethinking The Saga of the people of Svarfadardal. A Thesis Submitted to the Faculty of Graduate Studies of The University of Manitoba. 2012. 118 pp.