Ríkarðr hefir konungr heitit; hann réð fyrir Englandi. Hann var allra konunga vitrastr, svá at hann vissi fyrir óorðna hluti. Hann átti sér dróttningu, þá er Sólbjǫrt hét. Hon var hverri konu vænni ok vitrari. Þau konungr ok dróttning áttu ekki bǫrn, ok þótti þeim þat mikit mein.
Kotbœr einn var skammt frá hǫllinni. Þar átti atsetu karl, sá er Gunni hét. Hann átti sér kerlingu, þá er Hildr hét. Þau váru bæði mjǫk órík. Karl átti skóg, þann er honum þótti beztr af sínum eigum; þangat fór hann hvern dag at veiða dýr ok fugla sér til matar.
Einn tíma segir konungr, at hann vill láta búa skip ór landi, ok svá var gǫrt, ok váru búin XVI skip. Síðan velr konungr með sér ena frœknustu menn, er í váru ríkinu, ok gerir þat bert fyrir alþýðu, at hann ætlar at halda í leiðangr ok ætlar at vera í burtu í þrjá vetr. Dróttning mælti þá til konungs:
„Ek fer eigi kona einsaman, ok er ek með barni.“
Konungr mælti þá: „Ef þú fœðir sveinbarn, þá skal þat út bera, ok hverr er eigi vill þat gera, skal lífit láta.“
Dróttning frétti, því svá skyldi breyta. Konungr mælti þá:
„Ek sé, ef þat héldi lífi, at hann muni eiga æfi bæði harða ok langa. En ef þú átt mey,“ segir hann, „þá skal hana upp fœða.“
Dróttning var óglǫð við þessi orð konungs. Skilja þau nú þetta tal.
Þegar sem konungr var nú albúinn, þá gekk hann til skipa, ok kvaddi áðr dróttningu ok aðra menn; sigldi síðan í burt af Englandi ok fær frægð mikla hvar sem hann kom. En dróttning var eftir mjǫk hljóð, ok kemr sú stund, er hon skal léttari verða. Hon fœðir sveinbarn. Sá sveinn var bæði mikill ok vænn; hann hafði flekk á hœgri kinn. Dróttning skipar tveimr þrælum at bera út sveininn. Þeir gera svá, taka barnit ok bera til skógar Gunna, ok bjuggu um undir einu tré ok fóru heim síðan, ok sǫgðu dróttningu, at þeir hefðu týnt sveininum. Hon trúði því.
Einhvern dag gekk Gunni til skógar síns, ok ætlar at veiða dýr. Hann heyrði þá óp mikit, ok skundaði þangat ok sér barn eitt, ok sýniz sveininn fagr; tekr upp ok berr heim til kerlingar sinnar, ok sýnir henni ok segir, hvar hann hefði fundit, ok biðr hana leggjaz á gólf. Hon gerir svá ok lætr sem hon fœði svein þenna. Þau karl ok kerling unnu mikit sveininum, ok óx hann þar upp. En hvert þat nafn, sem þau gáfu honum at kveldi, mundu þau aldri at morni.
Nú skal þar til máls taka, er konungr kemr heim ór leiðangri, ok fann dróttningu. Hon sagði honum, hversu hon hefði breytt. Konungr spurði, hvar þeir væri, sem sveininn út borit. En þeir gengu fyrir konung ok sǫgðuz hafa deytt sveininn; en konungr kvez eigi trúa því.
Einhvern morgun stóð karl upp snemma, ok gekk at rúmi því, er sonr hans lá í, ok þá mælti hann:
„Sefr þú, Áli flekkr?“
En hann sagði sik vaka.
Þetta nafn bar hann síðan. Þá var han VIII vetra. Bæði var hann mikill vexti ok vænn áliti.
Konungr lætr nú búa veizlu ok til bjóða ǫllum beztum mǫnnum, er í váru hans ríki, ok at ǫllum þeim þar komnum verðr mikill príss ok gleði í hǫllinni ok hǫfuðborginni. Gunni ok kerling fóru til veizlunnar; þau sátu útarliga í hǫllinni. Áli var með þeim ok gekk innar fyrir konungsborðit. Dróttning sat á einum stóli, ok er hon sér Ála, þá roðnaði hon mjǫk ok horfði á hann. Þetta gat konungr skjótt at líta ok mælti til hennar:
„Hví horfir þú svá á þenna mann, eða þykiz þú hafa séð hann fyrr?“
Dróttning svarar: „Ek þekki hann til fulls ekki, en þó hefi ek sét hann fyrri.“
Konungr mælti þá: „Hvar er Gunni ok kerling hans? Komi þau hér!“
Þeim var sagt, at þau kœmi til konungs. Ok þeir gera svá, ganga fyrir konung ok kveðja hann. Konungr tók svá til máls:
„Grunr er mér á, hvárt þau Gunni ok Hildr eiga þenna mann enn unga, er hér stendr, ok vil ek, at þit segið satt frá, hversu þat er til komit.“
Gunni tekr þá mál: „Þessi sveinn er víst ekki okkar sonr. Ek fann hann í skógi mínum, ok hǫfum við hann síðan upp fœddan.“
Konungr fann þá af sinni vizku, at þessi sveinn var hans sonr. Var þá bert gǫrt fyrir alþýðu, at Áli var konungs sonr. Tók konungr hann þá með miklum heiðri, en gaf Gunna karli góðar gjafir. Fór karl þá [ok] kella hans til síns heimilis. Var svá slitin veizlan, ok var Áli heima með fǫður sínum. Hann hafði XVI leiksveina, ok gengu þeir með honum út ok inn.
Blátǫnn hét ambátt ein, er var í konungsgarðinum. Hon var at ǫllu illa fallin. Eitt kveld var þat, er Áli konungssonr var úti staddr einn saman, þá kom þar Blátǫnn. Hon grenjaði hátt ok mælti svá:
„Þú, Áli,“ segir hon, „hefir mik aldri kvatt með góðum orðum, ok skal ek nú launa þér þat: þú skalt þegar í stað verða [at] fara á skóg ok eigi fyrr létta, en þú kemr til Nóttar, systur minnar; henni sendi ek þik til bónda.“
Áli mælti þá: „Þat mæli ek um, at þú farir fram til eldahúss ok verðir at einni hellu, ok kyndi þrælar eld á þér. En ef ek komumz frá Nótt trǫllkonu, þá skaltu klofna í sundr ok láta svá lífit.“
Þá mælti Blátǫnn: „Þat vil ek, at þetta haldiz hvárki.“
Áli kvað þetta verða statt at standa.
Þegar fór Áli á skóg, en Blátǫnn í eldahús, ok varð hon at hellu, ok gerðu þrælar á henni elda; stóð hennar æfi þann veg.
Sveinar sakna hans nú ok leita at honum allsstaðar nær borginni, ok finna þeir hann eigi. Þeir segja konungi ok dróttningu hvarf konungssonar. Konungr mælti:
„Nú er þat framm komit, er ek vissa fyrri, at þessi sveinn mundi fyrir miklum óskǫpum verða. Veit ek, at hann er horfinn í trǫlla hendr, ok mun ek ekki leita hans.“
Við þetta allt saman grét dróttningin mjǫk sárliga.
Nú skal segja frá Ála, at hann liggr úti á mǫrkum átján dœgr, ok um síðir kemr hann í dal einn. Áli var þá illa klæddr. Hann sér þá hús eitt mikit. Þangat gengr hann ok sér þar eina fríða konu. Hon heilsar honum með nafni, en hann undrar þetta geysimjǫk ok mælti svá:
„Hvert er nafn þitt, kona,“ segir hann, „er þú heilsar mér svá kunnugliga, en ek þykjumz eigi hafa sét þik?“
Hon mælti þá: „Gǫrla kenni ek þik, Áli,“ segir hon, „ok svá veit ek, hvert þú ert sendr. Fyrir dal þessum ræðr móðir mín, er Nótt heitir, ok til hennar ertu sendr. Faðir minn var mennskr maðr, ok til hans bregðr mér meirr at betr er, [ok heiti ek Hlaðgerðr]. En er þú ferr í burt héðan, muntu hitta helli stóran; honum stýrir móðir mín. En er þú kemr, muntu engan mann sjá, þvíat eigi er Nótt heima, ok aldri kemr hon, fyrr en langt er af nótt. En er hon kemr heim, mun hon fyrst neyta fœzlu. Hon mun bjóða þér at eta með sér, en þat skaltu eigi gera. Hon mun segja, at þú skalt eigi mat fá. Því næst mun hon til sængr fara ok biðja þik at liggja hjá sér, en þú skalt þat eigi vilja; en þat mun henni illa líka, ef þú liggr í ǫðrum stað; en þó mun hun sofna brátt. Þú munt ok brátt sofna, ok eigi muntu vakna fyrr en byrgðar eru hellisdyr, Burt mun þá Nótt horfin.
Þá skal ek senda þér skikkjurakka minn með þá hluti, er þér þarfaz, ok með því einu muntu lauss verða, at hann leysi þik út. En ef hann ferr með flesk af svíni, þá tak þat; er þú kemr upp á þat fjall, er fyrir ofan er helli Nóttar, legg þat niðr í gǫtuna, ok mun hon þá ekki eftir þér fara; enda farðu nú í burt, þvíat móðir mín veit, at þú ert hér.“
Áli kvað svá vera skyldu, ok fór hann í burt ór dyngjunni í þann hluta dalsins, er myrk[t] var í. Hann kemr at einstigi; þar váru í klǫppuð spor. Áli hafði øxi eina sér í hendi, er Hlaðgerðr hafði gefit honum; hann krœkti øxarhyrnunni upp í sporit ok las sik spor af spori, þar til er hann kom upp á bjargit. Hann sér þar helli stóran; þóttiz hann þá vita, at Nótt trǫllkona mundi fyrir þeim ráða eiga. Snýr hann þá at hellinum, ok skjótliga gengr hann inn; þar var bæði fúlt ok kalt. Hann settiz niðr við hellisdyr ok beið þar allt til dagsetrs, ok kom flagðit eigi heim. En þá er vera mundi þriðjungr af nótt, heyrði konungssonr d[u]nur ok dynki stóra. Sá hann þá, at flagðit skauz í hellinn.
Hon var í skorpnum skinnstakki; hann tók eigi á lendar á bakit, en á tær fyrir. Enga skepnu þóttiz Áli ferligri sét hafa.
Nótt tók svá til orða: „Vel verði Blátǫnn, syst[u]r minni, er hon sendi þik, Áli, mér til handa ok bónda! En þú gerðir þat illa, er þú lagðir á hana.“
Áli svaraði engu. Nótt bjó sér fœðu, hrossakjǫt ok manna, ok bauð Ála með sér til matar; en Áli neitaði því. Hon kvað hann eigi fyrr skyldu hafa, en hann yrði feginn. En er hon hafði etit sem hon vildi, geymdi hon fœðuna, en bjó sér sæng með þeim hætti, at hon lagði einn beð undir hǫfuð sér; hann var gǫrr af geitskinnum. Bauð hon Ála at liggja hjá sér, en þat vildi hann eigi. Henni líkaði þat ekki vel, en þó sofnaði hon brátt, því hon var móð. Konungssonr sofnaði ok skjótt, ok eigi vaknaði hann fyrr en hann sá, at alljóst var í hellinum, ok Nótt var ǫll í burtu, en hellisdyrr byrgðar. Áli stendr þá upp ok gengr til hellisdyra. Hann sér, at bora var á hellisberginu; hann sá þar úti, at skikkjurakki Hlaðgerðar var kominn, ok hafði gǫrt rauf á berginu með trýninu. Áli ferr þá ór klæðum sínum, ok getr smogit út þessa boru, ok sér, at hundrinn bar á baki sér flesk af svíni; klæði hafði hundrinn meðferðar, ok svá góða fœðu, at konunssonr mátti vel neyta. Tekr hann þessa hluti alla af hundinum; neytir hann þá fœðu sem hann lysti; klæðin váru Ála mátulig. En sem hann hafði etit ok drukkit sem hann lysti, býz hann til ferðar; gengr upp á fjallit, ok er hann kemr upp þangat, skerr hann fleskit niðr í gǫtuna, þat er Hlaðgerðr hafði gefit honum. Eptir þat gengr Áli á merkr ok skóga marga daga. eigi kann hann nú veg til fóður síns, ok aldri veit [hann], hvar hann ferr.
Á einum degi kom Áli ofan í eitt ríki mjǫk stórt. Hann sér þá smá bœi ok stóra, ok eina borg mjók stóra sá hann þar. Þangat gengr Áli, ok er hann kom at hallardyrum, beiðiz hann af dyravǫrðum inn at ganga, eptirspyrjandi, hverr fyrir þessarri borg réði. Þeir segja, at fyrir henni réði einn meykonungr, ok ætti hon þar forræði, er Þornbjǫrg hét — „ok hefir hon nýtekit við fǫðurleifð sinni“. Síðan lofa þeir honum inn at ganga. Áli gengr nú inn fyrir meykonunginn, ok kveðr hana virðuliga. Meykonungr tók honum vel, ok spurði hann at nafniæ en hann sagðiz Stuttheðinn heita — „ok eru bráð brautingja erendi, ok vilda ek vera hér hjá yðr í vetr“.
Meykonungrinn játar því, ok skipar honum hjá gestum á enu óœðra bekk. Þessi meykonungr var bæði væn ok vitr. Stuttheðinn kom sér í mikla kærleika við meykonunginn, ok mat hon hann mikils vónum bráð[a]ra. Allir unnu honum hugástum; en hann var fálátr. Meykonungr spurði sína menn, hvat manna þeir ætluðu hann vera. En þeir sǫgðuz þat eigi vita, ok fréttu hana, hvat hon ætlaði. Hon safði þá: „Þat ætla ek,“ sagði hon, „at hann sé konungsættar, ok hafi orðit fyrir álǫgum“; ok fell þar niðr þetta mál.
Bjǫrn hét maðr ok var frændi meykonungs ok mikils metinn af meykonungi. Hann varði landit fyrir víkingum ok ránsmǫnnum, er gengu á ríkit. Land þetta, er meykonungr réð fyrir, hét Tartaría. Sat Bjǫrn í ýzta hluta landsins, í borg þeirri, er Pólícáná heitir. Var Bjǫrn af því sjaldan með meykonunginum.
Jarlar II réðu fyrir Indíá. Þeir hétu Álfr ok Hugi, ok váru Ingifers synir. Þeir váru miklir hǫfðingjar, ok fréttu þeir til þessa meykonungs, ok safna sér liði, ok fóru til Tartaríám þess erendis, at Álfr ætlaði at biðja meykonungsins; en ef hon tœki því fj[a]rri, ætluðu þeir at eyða ríkit með eldi ok vápnum. Fara þeir nú með XXX skipa til Tartaríá, ok koma við Pólícánám. Bjǫrn fór þegar til bardaga við þá, er hann vissi, hvers erendis þeir fóru, ok kvað þá eigi skyldi sjá meykonunginn, ok var þat harðr bardagi. Jarlarnir gengu hart framm. Sá maðr var með þeim, er Gergín hét. Hann mœtti Birni í bardaganum, ok hafði kesju eina í hendi, ok lagði til Bjarnar; þat kom í lærit. Bjǫrn hjó kesjuna af skaptinu, ok komz með þat á flótta, ok II menn með honum.
Bjǫrn kom á fund meykonungs; hann segir henni ferðir jarlanna ok þat, at Álfr vildi biðja hennar. Þornbjǫrg ansar þá á þessa lund: „Hvernin er Álfr jarl at sjá?“ „Ljótr maðr ok illmannligr,“ segir Bjǫrn. Meykonungr fréttir þá, hverr vera vildi hǫfuðsmaðr á móti jarlinum fyrir liðinu — „þvíat eigi vil ek,“ segir hon, „eiga jarl; en Bjǫrn er sárr, ok má hann því eigi vera forstjóri yðvarr.“
Enginn af mǫnnum Þornbjargar vildi forstjóri vera. Meykonungr hét þá at ganga með þeim manni, er forstjórinn vildi vera fyrir liðinu. Stuttheðinn segiz þat vildi til vinna, ok geriz hǫfðingi fyrir liðinu; váru þat nærri CC manna. Jarlar váru þá komnir á slétta vǫllu, er þar váru nær borginni þeirri, er meykonungr sat í, ok hǫfðu IIIIc manna. Stuttheðinn ríðr út af borginni með sína menn. jarlarnir hǫfðu fylkt liði sínu.
Stuttheðinn ríðr nú hart framm ok allir hans menn á hendr óvinum sínum. Stuttheðinn sér, hvar Gergín berz allhraustliga; vendir hann þá í móti honum, ok høggr til hans með mæki þeim, er meykonungr hafði gefit honum, ok kom þat hǫgg á hœgri ǫxlina, ok tók af hǫndina ok þar með síðuna ok fótinn annan fyrir ofan knéit, en annan fyrir neðan, ok fell Gergín dauðr til jarðar. Hugi jarl sér nú fall hans, ok verðr ákafliga reiðr, ok snýr þegar móti Stuttheðni, ok leggr til hans með spjóti. Hann bjó þat af skaptinu, ok kastar eptir þat mækinum, en hleypr undir jarl, ok keyrir hann niðr. Þá koma þar nǫkkrir fylgðarmenn Stuttheðins, ok hǫfðu þá handtekit Álf jarl. Einn af þeim hjó Huga banahǫgg. Stuttheðinn gaf Álfi jarli grið með því móti, at Álfr jarl sœri eiða, at herja aldri á ríki Þornbjargar. Hann helt þegar í burt með lið [þat], sem eptir var, heim til Indíalands, ok sez um kyrt. — Nú skal segja frá Stutthe[ðn]i; hann kemr heim til meykonung[s], [ok] segir frá ferðum sínum, en hon lét vel yfir þeim.
Nú gerir Áli bert fyrir alþýðu, at hann er sonr Ríkarðar konungs af Englandi. Heimtir hann nú framm þ[au] fǫgr heit, er meykonungr hafði heitit at ganga með honum; mælti meykonungr ekki í móti. Var þá búiz við brull[au]pi; gekk Áli at eiga Þornbjǫrgu dróttningu, ok var veizla en bezta; ok um kveldit váru þau Áli ok dr[ótt]ning leidd í eina sæng í eina skemmu vel innan búna; var [þat] et vænsta herbergi.
Glóðarauga hét þræll einn er [var í borginni]; hann var bróðir Nóttar trǫllkonu. Hann kom í skemmu, er meykonungi ok Ála var í fylgt. Áli var þá afklæddr ǫllum klæðum nema lín klæðum. Þá mælti þræll með ógurligri raust:
„Gott hyggr þú nú til, Áli!“ segir hann, „at sofa hjá meykonungi; en nú skal ek launa þér þat, [er þú] lagðir á Blátǫnn, systur mína, ok því legg ek þat á þik, at þú verðir at vargi ok farir á skóg ok drepir bæði menn ok f[é], ok á þat fé grimmastr, er meykonung á, ok at því mest leggjaz.“
Áli tekr þá svá til máls: „Með því,“ segir hann, „at þú, Glóðarauga! hefir með fullum fjándskap á mik lagt, þá mæli ek þat um, at þú sitir á þeirri sǫmu kistu sem nú ok œpir upp yfir þik sem mest getr þú, alla þá stund, sem ek er í þessum nauðum, svá at aldri hafir þú ró. En ef ek kemz ór þessi þraut, þá skulu II þrælar leiða þik til skógar ok hengja á gálga.“
Glóðarauga grenjaði þegar ógurliga ok mælti: „Þat legg ek þó enn til við þik, Áli! at þá er þú hefir eytt ǫllu fé í [ríki] Þornbjargar dróttningar, skyndir þú í ríki fǫður þíns ok eirir þar hvárki fé né mǫnnum, ok ekki skal þér til unda[n]lausnar annat um þína æfi, nema at nǫkkur kona verði til at biðja griða fyrir þik, þá er þú verðr handtekinn, ok verðir þú af því lauss; en þat mun aldri verða.“
Svá varð þegar í stað; hljóp Áli á skóg [ok] verðr at einum vargi, ok svá grimmum, at hann drepr bæði menn ok hesta ok fé; en Glóðarauga œpir bæði nótt [ok] dag, svá at hann linnir aldri, ok fengu menn dróttningar af þessu enar mestu ónaðir.
Þat er af Ála at segja, at hann eyðir ǫllu fé Þornbjargar dróttningar; en eptir þat fór hann á burt á merkr ok skóga, ok um síðir kemr hann framm í ríki fǫður síns, ok reif þar bæði menn ok fé til dauðs, ok svá geriz hann þar skœðr, at hann bítr einn veg fé til bana, þótt þat sé læst í grindum. Þetta er sagt konungi. Ríkarðr konungr lætr nú saman kalla þá beztu menn, er í váru ríkinu, ok sa[gði] þeim þat vandkvæði, er þar hafði gǫrz, at vargr sá var þar kominn í ríkit, svá skœðr, a[t ek]ki lét ógǫrt, ok dræpi bæði menn ok fé, ok frétti þá ráða. En þeir skutu allir til hans.
„Þat er þá [m]itt ráð,“ segir konungr, „at vér leggjum [III] merkr silfrs til hǫfuðs varginum, ok gerum hann svá útlæ[gan]; þat fé skal sá eignaz, er varginum verðr at bana.“
Ǫllum líkaði þetta vel, ok var við þat slitit þin[gi]nu, ok fór hverr til sinna heimkynna. En vargrinn rífr niðr hjǫrð konungs slíkt eðr meirr en fyr[r], ok af því býr hann út sína hirð, ok ætlaði at veiða varginn, ok þeir geta slegit hring um hann. Konungr eggjar nú sína menn at ganga at varginum; en í því bili þá hleypr vargrinn upp yfir mannhringinn þar sem konungrinn var sjálfr fyrir, ok síðan fengu þeir ekki vald á honum, ok fóru þeir heim við svá búit.
Eitt kveld kemr vargrinn í garðshorn til Gunna ok Hildar. Þar lét vargrinn allt í friði, ok s[ett]iz í garð þann, er var fyrir bœ karls. Kerling sér þetta, ok mælti við karl sinn: „Engi aug[u] hefi ek líkari sét, en í vargi þessum ok var í Ála flekk!“ „Ekki sýniz mér svá,“ segir hann.
Kerling gekk þá framm ok í búr sitt, ok kom út aptr ok hefir með sér trog ok þar í pǫrur ok margt h[ark], ok setr niðr fyrir varginn. Hann var þá allsvangr, ok tekr til at eta ór troginu, ok lýkr því [ǫllu], ok hleypr í burt síðan ok á skóg. En kerling tók trog sitt ok ferr inn síðan, ok er henni tí[ðrœ]tt um varginn.
Þat er nú af varginum at segja, at hann hljóp á skóg, ok reif fé til da[uða, ok á] þessi nótt drepr hann þrjá hjarðarsveina konungs. Ok um morguninn lætr konungrinn út fara hirð sína, ok ætlar at veiða varginn, ok er nú hringrinn ferfaldr. Allir menn af enum næstu heruðum váru þangat komnir með konungi; þar váru þau bæði Gunni ok Hildr. Hirðmenn konungs sœkja nú [ha]rt at varginum. Hann ætlar þá at støkkva út yfir hringinn; í því kom sjálfr konungrinn ok gat han[d]tekit varginn, ok frétti þá konungr sína menn, hvern dauðdaga þeir vildu at vargrinn hefði; en þeir [bá]ðu hann ráða. Í því bili kom framm Hildr kerling fyrir konung, svá mælandi:
„Vilda ek, herra!“ segir [h]on, „at þér gæfið varginum grið; en ek vil ábyrgjaz, at hann geri engum manni mein.“
Þeir er [hj]á stóðu báðu konunginn eigi svá gera. Konungr tekr svá til máls: „Veita mundi Áli þér, Hildr! þessa [b]œn, ef hann væri hér, ok fyrir hann, Hildr! vil ek veita þér þat, er þú biðr“.
Hon þakkar þá konungi þe[ss]a gjǫf, ok ferr heim með varginn, ok svá Gunni karl. En konungr ok hans menn fara til hallar, ok var þá komit [at] kveldi dags. Alla þessa nótt vakir Hildr í hvílugólfi sínu yfir varginum, ok er kemr [at] miðri nótt, þá kemr svefnhǫfgi at Hildi; ok er hon vaknar, sér hon mann liggja í hvílugólfinu. Þekkir hon þar Ála flekk. En vargshamr sá, sem hann hafði í verit, lá þar niðri fyrir hjá [h]onum. Hildr stendr þá upp skyndiliga ok vekr Gunna ok biðr hann upp standa, ok segir honum, hvat um er, ok [se]gir, at hann fari til ok brenni sem skjótast þenna vargsham; ok hann gerir svá. En Hildr tekr sér vín, [ok] sez undir herðar honum ok dreypir því á hann, ok tekr hann þá at næraz skjótliga, ok er hann mátti [m]æla spyrr hann, hverr honum hefði komit ór ánauðum. En Hildr sagði til sín. Áli varð feginn, er hann sá [f]óstru sína, ok var þar fagnafundr. Þá gekk Gunni at Ála, ok fagnar þar hvárr ǫðrum. Sofa þau nú þat er [e]ptir var nætr ǫll í góðum friði.
At morni dags fara þau Gunni ok Hildr til konungshallar ok Áli með þeim. Ok er þau koma þar, segja þau konungi alla hluti, hversu þau hǫfðu breytt. Áli gengr þá fyrir konunginn feðr sinn, ok kvaddi hann kurteisliga. Konungr varð nú harðla [g]laðr ok tekr vel syni sínum. Allr borgarlýðr varð þessu feginn, at Áli var heim kominn, ok einna mest dróttningin, móðir hans. Áli tekr þá menn sér til fylgðar, er fyrr hafði hann sér til sveina, [ok] hvárki skilja þeir nú við hann nótt né dag. Er hann nú heima með feðr sínum um hríð, ok var lofaðr [a]f hverjum manni.
Nú er at segja af Glóðarauga, at þann sama dag sem Áli var ór þeirri ánauð [k]ominn, er hann hafði á hann lagt, leiða tveir þrælar Þornbjargar dróttningar hann til skogar ok reisa þar [g]álga ok hengja hann síðan, ok lýkr þar hans æfi. Áli er nú heima með feðr sínum, ok er harðla [vi]nsæll af ǫllum lýð, ok er nú kyrt um hans hag.
Eina nótt liggr Áli í sæng sinni sofandi, en sveinar hans lágu umkring hann. Áli lætr þá illa í svefni, ok eru svefnfarir hans bæði harðar ok langaræ en um síðir vaknar hann, ok var þá ákafliga móðr, ok þat [sá] fylgðarmenn Ála, at hann hafði á sínum líkama mǫrg sár ok stór. Þeir fréttu hann, hverju þetta sætti.
[H]ann tekr svá til máls: „Nótt trǫllkona kom til mín,“ sagði hann, „ok barði mik með járnsvipu bæði hart ok tíðum, [ok] kvaz eigi fyrr hafa mátt hefna mér, er [ek] hljóp í burt frá henni ór hellinum, ok þat annat, er [ek] lagða á Glóðarauga bróður hennar, ok lagði hon þat á mik, at þessi sár skyldi aldri gróa fyrr en [b]rœðr grœddi mik; ok í þeim sárum skylda ek liggja X vetr, ok ef ek yrða þá eigi grœddr, [þá] skylda ek andaz ór þeim sárum. Er ek nú svá stirðr ok lerkaðr, at ek má héðan hvergi ganga.“
[Svei]nar Ála verða mjǫk óglaðir við þetta, ok segja þó konungi til svá búins. Ríkarðr konungr gengr nú til [þess] húss, sem Áli svaf í, ok er hann kemr þar, kvaddi hann feðr sinn, ok segir honum til, hversu at hafði borit um vanmátt sinn. Konungr ok allr borgarlýðr harma þetta mjǫk. Liggr Áli nú í sárum [um] þessa tólf mánaði. Fær konungr til þá beztu lækna, sem í váru ǫllu Englandi, ok gátu þeir ekki at [gǫrt]. Fúnar nú hold Ála, ok gengr af honum mikill óþefr.
Einn dag kom konungr til Ála, en Áli segir þá svá [til] hans: „Kæri faðir!„ segir hann, „einn er sá hlutr, er ek hefi yðr leynt.“ „Hver er sá?“ sagði konungr. „Ek er giptr,“ segir Áli, „ok fekk ek Þornbjargar dróttningar af Tattaríá, ok vilda ek nú, minn góði faðir! at þér senduð eptir henni.“ En hann játar því, ok skilja at sinni, ok gekk konungr í burt.
Rauðr hét ráðgjaf[i] konungs. Hann sendi hann þessa erendis at sœkja Þornbjǫrgu dróttningu ok segja henni af hag Ála, ok at h[on] kœmi á hans fu[nd].
Rauðr býr nú skip sitt, ok fær menn til; ok at því búnu heldr hann til Tattaríá, ok er eigi sagt af hans ferð fyrr en hann kemr í ríki dróttningar, ok kemr skjótt [á] hennar fund ok gengr fyrir hana ok kveðr hana. Hon tekr [því] vel. Hann segir henni þá sitt erendi ok þat, at Áli væri litt haldinn. Dróttning varð við þetta mjǫk óglǫð, ok lætr búa skip ór landi fimm at t[ǫ]lu, ok velr með dér ena vǫskustu menn. Dróttning heldr þeim skipum í burt af Tattaríá til E[n]glands, ok kemr þar at áliðnu sumri. Ok er hon kemr, fagnar konungr henni vel ok allr landslýðr, ok var þar fyrir búin en bezta veizla. Ok enn fyrsta dag veizlunnar gengr dróttning Þornbjǫrg í þat hús, er Áli lá í; ok þegar þau funduz mintiz hann við hana. Hon spurði þá eptir, hversu at hefði boriz um vanmátt hans. Áli segir henni allt, hversu farit hafði með þeim Nótt trǫllkonu. Dróttning harmaði þetta mjǫk, ok skilja nú sitt tal, ok gengr hon nú í burt ok þiggr ena beztu veizlu, ok er hon með konungi þenna vetr allan vel haldin ok allir hennar menn.
At várinu komanda búa menn dróttningar skip sín at boði hennar. Konungr lætr ok búa þrjú skip, þvíat Áli lýsir yfir því, at hann ætlar í burt með Þornbjǫrgu dróttningu. Ok at þeim skipum búnum taka þau Áli ok dróttning orlof af konungi, ok halda í burt af Englandi, ok váru þau Áli ok dróttning á einu skipi. Svá er sagt, at þau sigldu allt þetta sumar um alla norðrhálfuna, leitandi eptir þeim læknum, sem hon vissi at beztit váru, ok gaf þeim fé til at grœða Ála; en enginn þeirra gat gǫrt fyrir illum álǫgum Nóttar trǫllkonu.
Ok þá er dróttning hefir kannat alla norðr[h]álfuna, ok hafði engan þann fengit, at Ála gæti læknat, heldr nú sínum skipum út í Affrícám, ok kannar þat allt, en fekk þó engan þann, er Ála ynni bót. Þar er dróttning tvá vetr. Áli geriz nú banvænn. Enginn af mǫnnum dróttningar þolir at þjóna honum fyrir þeim óþef, er af Ála gekk, nema Þornbjǫrg dróttning.
At liðnum tveimr vetrum býr dróttning ferð sína út í Ásíám, ok kemr við Indíáland. Þar réð fyrir Álfr jarl, sem fyrr var sagt. En er hann vissi, at Þornbjǫrg dróttning var þar komin, gengr hann sjálfr ofan til strandar með sína menn, ok er hann finnr Ála ok dróttningu, fagnar hann eim vel ok verðr þó hryggr við þat at Áli er svá litt haldinn. Hann býðr þeim til sín með alla sína menn. Eru þau þar um vetrinn; veitti jarlinn þeim vel ok skǫrugliga. Dróttning spurði, ef hann vissi nǫkkura brœðr Nóttar trǫllkonu á lífi vera. Jarl svarar þá:
„Ek veit víst,“ segir hann, „at hon á þ[rjá] brœðr á lífi, er heita Jǫtunoxi, Leggr ok Liðr, ok er Jǫtunoxi langt fyrir þeim, ok þj[ó]na þeir baðir honum. Þeir brœðr Leggr ok Liðr eiga svá góð smyrsl, at allt mega grœða, þat er lífs verðr auðit; en enga menn þora þeir at grœða, nema Jǫtunoxi skipi þeim. En þó at ek hafa þetta fyrir þér rœtt,“ segir jarl, „þá er þér þat þó [til] ensk[is] bata.“
„Hversu má þat vera?“ segir dróttning.
„Þat má er segja þér,“ segir hann, „Jǫtunoxi ræðr fyrir þ[ví l]andi, er allt er út við heimsendann, ok þangat getr þú hann aldri sótt.“
„Þat skal þó prófa!“ segir dróttning.
„Þat máttu ok,“ segir hann, „en þat má ek segja þér af þessu landi, at þar eru engir menn nema jǫtnar ok flagðkonur. Þar er jafnríkt nótt ok dagr. Þar eru flest illkvikendi ok eitrkvikendi.“
Dróttning segiz þó fara skyldu eigi at síðr. Jarl segiz þá ok eigi mundu letja hana; kvað henni várkunn á vera, ef hennar harmr mætti þar nókkut bœtaz — „skal ek ok allan mik til leggja“. Dróttning þakkar honum fyrir sín heit; skiljz þau nú sitt tal. Er dróttning með jarli um vetrinn vel haldin ok hennar menn.
En at sumrinu komnu bjóz dróttning í burt af Indíálandi. Álfr jarl býðr at fara með henni, en hon biðr hann at veita sér þat lið, at koma til móts við sik, þá er vika væri af vetri; en jarl játar því. Heldr dróttning nú í burt af Indíálandi, ok er eigi sagt af hennar ferð fyrr en hon kemr við land Jǫtunoxa. Ok er hann veit, at tígnir menn eru komnir, lætr hann bjóða þeim heim til veizlu. Dróttning þiggr þat; ok áðr hon gengr heim frá skipum, segir hon sínum mǫnnum, at þeir skulu kalla Gunnvǫru ok segja, Ála vera bróðir hennar ok nefna hann Gunnvarð. Þeir játa þessu.
Gengr dróttning nú frá skipum með sínum mǫnnum til hallar Jǫtunoxa, ok tekr hann vel við þeim ok fréttir dróttningu at nafni ok at erendum. En hon sagðiz Gunnvǫr heita ok vera dóttir Gunnbjarnar jarls af Rússíá — „ok fer ek með Gunnvarð, bróður minn mjǫk sáran, ok hefi ek engan þann hitt, at hann hafi læknat getat. Nú hefi ek heyrt, at þér eigið tvá brœðr, þá er allt mega grœða þat er lífs verðr auðit. Nú er ek því hér komin, at ek vænti at þér munið bróður minn láta grœða til fullra peninga“.
Jǫtunoxi svarar svá máli dróttningar: „Með því einu, segir hann, „læt ek grœða bróður þinn, at þú játir at vera minn dróttning.“
„Því skal ek játa,“ segir hon, „ok þó með því, at þú drepir áðr Nótt trǫllkonu.“
„Þat skal ek til vinna,“ segir Jǫtunoxi, „þótt hon sé systir mín; eru vit ok ekki skaplík.“
Jǫtunoxi kallar þá á sína menn, ok biðr þá heyra þeirra tal, ok segir þá, hvat þau hafa við talaz, ok kemr allt ásamt með þeim. Jǫtunoxi sendi þá tvá menn af sínum mǫnnum með Ála til brœðra sinna, at þeir grœði hann at heilu. Þessir menn hétu Mandán ok Andán. Þeir koma fyrir þá Legg ok Lið, ok bera framm orðsending Jǫtunoxa. Þeir brœðr ta[k]a Ála ok grœða hann; en sendimenn fara aptr til Jǫtunoxa.
Nú býz Jǫtunoxi heiman til fundar við Nótt trǫllkonu einn saman. Eigi er mér sagt, hverju [f]araldi hann fór; en eitt kveld kemr hann í helli Nóttar systur sinnar. Hon var þá við soðketil ok át þar ór mannakjǫt ok hrossa. Jǫtunoxi tekr þá í herðar henni ok fe[l]lir hana á bak aptr. En er hon sér bróður sinn, heilsar hon honum; en hann svarar [e]ngu, ok greyfiz niðr at henni ok bítr í sundr í henni barkann ok drekkr ór henni blóðit, ok lætr hon svá sitt ljóta líf. Síðan tekr hann sér eld, ok brennir hana til k[ol]a. Síðan býz hann í burt, ok fimm nóttum síðarr kemr hann heim í sitt ríki, ok segir þá allt frá ferðum sínum.
Dróttning lætr vel yfir ok segir, at hon [vill] láta senda eptir Gunnvarði bróður sínum. Hann segir svá vera skyldu, ok sendir þá Ma[ndán ok Andán at sœkja hann. Þeir koma til] þeirra brœðra; var þeim þar vel fagnat. Gunnvarðr var þá gróinn, ok f[ór þaðan með þeim. Ok einn] dag, er þeir ríða úti, tekr Andán til orða:
„Gjarna vilda ek fá mér annan lánardróttin en Jǫtunoxa.“ „Svá vilda ek ok,“ segir Mandán.
Gunnvarðr mælti þá: „Vili þit, góðir drengir! at vér sverjumz í fóstbrœðralag?“ Ok þeir játa því, ok þar í stað sverjaz þeir í fóstbrœðralag. Síðan segir Áli þeim nafn sitt ok ætt, ok þat með, at hann ætlar at drepa Jǫtunoxa. En þeir láta vel yfir því, ok segja sik nauðga honum þjónat hafa — „eru hér ok eigi fleiri mennskir en vit“, segja þeir. „En Jǫtunoxi hertók okkr frá Pollóníú jarli, feðr okkrum.“
Eptir þetta þeirra tal koma þeir heim til Jǫtunoxa, ok tekr hann vel við þeim ok einna bezt við Gunnvarði. Síðan segir hann Gunnvǫru, at hann ætlar til veizlu at búa — „ok ætla ek at drekka brúðlaup til þín“. Hon kvað þat vel fallit. Jǫtunoxi lætr til bjóða þessarar veizlu CC flagða. En at þeim samankomnum ǫllum flǫgðunum verðr mikill glaumr í borg Jǫtunoxa. Ok et fyrsta kveld veizlunnar mælti Gunnvǫr til Jǫtunoxa:
„Nú skulum vér hafa þann sið, sem hafðr er í váru landi.“ „Hverr er sá?“ segir Jǫtunoxi.
„Brúðr skal skenkja brúðguma,“ segir hon, „ok þeir með henni, sem hon vill.“ „Þat líkar mér vel,“ segir hann.
Hon tekr nú at skenkja ok þeir allir Mandán ok Andán. Bera þau ná ákaft ǫlit, ok verða flǫgðin ǫll mjǫk drukkin, en gefa sínum mǫnnum lítit ǫl. Í þessu kemr í hǫllina einn maðr ok talar einmæli við dróttningu Gunnvǫru, en gengr burt síðan. Litlu siðarr gengr dróttning í burt ór hǫllinni — þeir Mandán ok Andán ganga ok með henni — ok er hon kom út af hǫllinni, sér hon Álf jarl, ok verðr þar fagnafundr, ok segir jarl henni, at hann er nú kominn at veita henni lið með fimm C manna. Hon sagðiz þat þiggja mundu — „vil ek nú, at þér veitið flǫgðunum atgǫngu með eldi ok vápnum!“
Þeir bera nú eld at hǫllinni, ok logar hon skjótt. Jǫtunoxi verðr nú varr [við] ófriðinn ok þykkiz nú sjá allt eptir út í gegnum, ok gengr til hallardyra ok mælti:
„Svá mjǫk hefir jarl blindat sjónir fyrir m[ér], því at gǫrla kenni ek þik, Áli flekkr! ok svá þik, Þornbjǫrg dróttning! Hefir þú ok áðr drepit tvau systkin mín, ok þat líkast, at af þínum voldum láta ek lífit. En þat þ[yl] ek, ok þat mæl[i] ek um, at þá er þú ferr héðan, þolir þú hvergi kyrr, fyrr en þú finnr Hlaðgerði, þá er [þú] fannt í dyngjunni.“
Þá mælti Mandán: „Látum hann nú eigi fleira rausa!“ Hleypr hann [þá] inn í eldinn, ok hafði í hendi bjarnsviðu, ok lagði til Jǫtunoxa utan á þunnvembit [ok] þar á hol; en er Jǫtunoxi fekk lagit, greip hann Mandán, ok sviptir honum undir sik. Þat sá [Áli], ok snaraz inn í hǫllina, ok hjó á hálsinn Jǫtunoxa með mæki, svá at af tók hǫfuð[it], ok lét hann svá lífit. En Mandán stóð þá upp, ok eigi léttu þeir fyrr, en þeir hǫfðu bren[t ǫll] flǫgðin. En síðan tóku þeir allt þat er fémætt var, ok bera á skip sín; halda síðan [á burt]. Þakkar Þornbjǫrg dróttning nú Álfi jarli sína liðveizlu. Áli fekk þat sverð þar, er B[remill] hét, ok var allra sverða bezt. Þau koma nú heim til Indíálands, ok eru þar ǫll [um vetrinn] í góðum fagnaði ok í boði jarls ǫll vel haldin.
Litlu eptir þetta, er nú var frá sagt, hverfr Áli í burt af Indíálandi ei[nn saman], leitandi eptir Hlaðgerði. Ferr hann ýmist á skipum eða á hestum. V vetr leitar hann [hennar framm ok aptr, ok finnr hana ekki; í þessarri ferð þolði] hann margar þrautir. Einu tíma kom hann í þat land, er Své[ná heitir; en þat er á vára] tungu Svíþjóð en mikla.
En þá er Áli fór um þann skóg, er heitir Myrkviðr — sá skógr er furðuliga mikill — þar finnr hann einn risa, þann er Kolr hét. Hann hafði stóra stǫng í hendi. En er hann sér Ála, mælti hann:
„Far burt, maðr! Ok aptr enn sama veg,“ segir hann, „ef þú vilt halda þínu lífi!“
Áli svarar: „Eigi mun ek aptr hverfa at ǫllu óreyndu.“
Ok er risinn heyrði orð hans, reiddiz hann mjǫk ok grípr sína stǫng ok ætlaði at slá Ála; en hann skýtr sér undan, en stǫngin hleypr niðr í vǫllinn allt upp at hǫndum risanum. Hann lýtr þá eptir hǫgginu; þat sér Áli, ok bregðr skjótt sínu sverði ok høggr til risans um þvert bakit, ok tók risann í sundr, ok lætr hann svá sitt líf.
Eptir þetta gengr Áli burt á skóginn; ok at kveldi dags kemr Áli af skóginum at einum litlum bœ. Þar klappar hann á dyrr, ok gengr út skeggjaðr maðr, lágr vexti. Hann mælti til þess er úti var:
„Mál er þér at ganga inn ok hvíla þik, þvíat þú munt langt hafa til gengit!“
Áli gerir svá; þar gengr hann eptir, sem hinn ferr undan, til þess er þeir koma í stofu. Þar sér Áli sitja tvær konur á palli. Þær heilsa báðar fǫður sínum, en hann tekr vel kveðju þeirra. Hann biðr Ála sitja [hjá] sér. Hann gerir svá, ok frétti hann at nafni; en hann sagðiz Bárðr heita. Áli spurði, hverr konungr væri yfir því landi, er hann væri í kominn. Bárðr kvað hann Eireik heita.
„Er hér nǫkku ókunnig kona komin?“ segir Áli.
„At vísu er þat,“ segir Bárðr, „ok nefniz hon Hlaðgerðr, ok er hon hjá konungi, ok ætlar hann at láta brenna hana í eldi, þvíat hann ætlar, at hon sé trǫllkona, ok á morgin skal þetta frammgengt verða.“
Áli biðr hann at fylgja sér at morni til konungshallarinnar. Hann játar því. Skilja þeir þetta tal. Litlu síðarr kemr innarr húsfreyja, ok heilsar hon Bárði ok svá þeim er hjá honum sat. Síðan er upp tekit borð ok á borinn matr. Þvínæst koma inn verkmenn bónda, ok setjaz undir borð. Bóndi sez í ǫndvegi, ok sitr Áli et næsta honum. Ok þá er þeir hǫfðu etit ok drukkit sem þá lysti, var framm borin fœðan ok ofan tekinn [borðbúnaðr], ok fóru menn at sofa. Áli lá einn saman.
Um morguninn stóð Bárðr upp snemma ok vekr Ála. Hann stendr upp ok býr sik, ok fara síðan til konungshallar. Ok er þeir koma á eitt stræti, sjá þeir þar marga menn ok stóra elda tvá, ok í milli þeirra elda sjá þeir eina konu [á] stóli. Áli þekkir þegar Hlaðgerði. Hann hleypr þegar framm at stólinum, ok berr hana út af mann[h]ringnum ok til Bárðar, ok bað hann geyma Hlaðgerði, en sagðiz skyldu ganga fyrir konung. Bárðr [tó]k við henni, en Áli gekk fyrir konung ok kveðr hann. Konungr tekr honum vel, ok frétti hann at nafni; en hann nefndi[z] Áli ok [kvaz] vera sonr Ríkarðs konungs af Englandi.
„Gǫrla þekki ek þína ætt,“ segir konungr, „ok eru vit [fr]ændr; eðr því tóktu konu þessa ór várri geymslu?“
Áli svarar: „Því tók ek hana, at [hon var] annarstaðar betr komin, en þar sem þér létuð hana.“
„Veiztu nǫkkur deili á henni?“ [segir] konungr.
„Satt er þat,“ segir Áli. „Hon er at ǫllu því vel fallin, er hon má at gera, þó at ætt [hennar] sum sé eigi góð. En ek vil þat þiggja af yðr, konungr! At þér látid hana fara í friði, hvert er [hon vill].“
„Því vil ek játa þér,“ sagði konungr, „en þú ver hér með oss svá lengi sem þér líkar!“
Áli þakkar nú konungi ok gengr til þeirra Bárðar ok Hlaðgerðar. Skiljaz þeir nú Bárðr ok Áli. Fór Bárðr heim á sinn garð, en þau Áli ok Hlaðgerðr fara til konungshallar, ok fagnar konungr þeim vel.
Konungr hefir þá uppi orð sín ok bað Hlaðgerðar sér til handa. Hon sagði, at Áli skyldi hennar giptingarmaðr vera. Konungr talar þá þetta mál við Ála, en hann svarar því vel, ok svá lýkr því máli, at Eireikr konungr fastnar sér Hlaðgerði með hennar samþykki ok fulltingi Ála.
Er nú búit til brúðlaups, ok er til boðit ǫllum þeim beztu mǫnnum, sem í váru ríkinu, ok stendr veizlan sjau nætr. Ok at henni liðinni fóru boðsmenn heim. Gaf konungr mórgum góðar gjafir. Ála gaf hann knǫrr með góðum farmi, ok eitt ess brúnt at lit, er Krákr hét. Áli þakkar honum vel þessar gjafir. Heldr Áli nú þaðan, ok skiljaz með kærleikum.
Ferr Áli þá heim til Englands með heilu ok hóldnu, ok ríðr heim til borgar frá skipi; en menn hans váru þar eptir hjá skipi. En er Áli kom heim, varð honum hverr maðr feginn. Var þar þá komin Þornbjǫrg dróttning með sínum mǫnnum, ok varð hon Ála all fegin ok hvárt þeirra ǫðru. Hann lét þá ryðja knǫrrinn, en lætr búa langskip með góðum fjárhlut, ok sendir Eireiki konungi þat heim til Svíþjóðar með hans mǫnnum þeim er Ála hǫfðu þangat fylgt.
Áli gerir þá brúðlaup sitt til Þornbjargar dróttningar, ok var þat veitt með enum mesta prís, ok þar váru allir enir beztu menn, er í váru ríkinu. Ok at því enduðu gefr Áli sínum mǫnnum góðar gjafir, ok fóru þeir heim til sinna heimkynna. Þau Áli ok dróttning unnuz stórliga mikit.
Skjótt eptir þetta deyr Ríkarðr konungr, en Áli tók ríkit, ok gefa landsmenn honum konungsnafn yfir ǫllu Englandi. Hann var vinsæll af sínum mǫnnum. Áli konungr lagði undir sik Valland ok Saxland. Hann átti tvá sonu við dróttningu sinni. Hét annarr Vilhjálmr en annarr Ríkarðr. Vilhjálm setti hann konung yfir Valland, en Ríkarð yfir Saxland. Váru þeir báðir enir mestu menn, ok er mikill ættbogi frá þeim kominn í þeim lǫndum. Áli gat son í elli sinni, er Óláfr hét. Hann var mestr sona Ála.
En þá er Áli konungr var gamall, dó hann af elli, ok svá Þornbjǫrg dróttning. En Óláfr var tekinn til konungs yfir allt England. Hann fekk sér fríða dróttning[u] ok af góðum ættum, ok þótti hann mǫrgum mikill konungr ok ágætr bæði at viti ok ríkdómi. Hann var mildr af fé við sína þegna, ok því var hann mjǫk ástúðigr ǫllu land[s]fólkinu. Hann ríkti lengi í Englandi, ok jók þar sína ætt; enda er hér endir á sǫgu Ála flekks; hafi þeir þǫkk, er hlýddu, en hinir skǫmm, er óhljóð gerðu.
Источник: Drei lygisǫgur. Herausgegeben von Åke Lagerholm. Halle (Saale), 1927. S 84–120.