Hér byrjar upp sögu hins herra Parcevals riddara er enn1 var einn af2 Artús köppum.
Svá byrjar þessa sögu at karl bjó ok átti sér kerlingu. Þau áttu son at einberni er hét Parceval. Þessi karl var bóndi at nafnbót, en riddari at tign. Hann hafði verit allra kappa mestr. Hann hafði tekit konungs dóttur at herfangi ok settist síðan í úbygð3, þvíat hann þorði ekki millum annarra manna at vera. Einn dag þá er Parceval4 XII vetra gamall. Hann hafði áðr kent hánum skot ok skylming ok svá kunni hann gaflökum at skjóta svá at þrjú váru á lopti senn. Nú sem faðir hans var andaðr, þá hafði Parceval þat til siðar, at hann reið á skóg með fola sinn ok gaflök ok skaut dýr ok fugla. Ok einn dag sá hann ríða fimm riddara ok hann reið í skóginn ok einn af þeim sá at piltrinn var skammfulligr ok reið hann til hans ok spyrr, ef hann hefði sét um ríða fjóra riddara ok með þeim tvær konur. En hánum varð ekki annat á munni en spyrja riddarann ef hann væri guð; kvað móður sína hafa sagt sér at ekki væri jafn fagrt sem guð. Riddarinn svarar: Ek er eigi guð. Þá tekr sveinninn á skildi hans ok frétti hvat þat væri. Riddarinn sagði at þat var skjöldr. Þá spyrr hann at hjálmi hans, brynju, spjóti ok sverði. Riddarinn sagði hánum at þetta váru allt vápn þau er Artús konungr gaf hánum. Hann spurði hvar sá konungr var svá örlyndr eða hvárt hann mundi vilja gefa hánum vápn. Riddarinn svarar: Þess mátt þú freista. Skildust þeir nú. Sveinninn kom til móður sinnar ok mælti: Ek hygg at ek hafi sét guð í dag, er þú kveðr öllu vera fegra. Sagt er mér at konungr heitir Artús ok gefr mönnum vápn ok klæði ok þangat vil ek fara. Móðir hans svarar: Þeir einir fá þar sœmd er íþróttamenn eru ok örugt hafa hjarta ok sé þó sjálfir vitrir, en þik skortir allt þetta ok ef þú kemr þar, verðr þú hleginn, en eigi gjöfum feginn. Sveinn svarar: At vísu skal ek freista. Ok er móðir hans sá at hon gat ekki latt hann, þá gerði hon hánum klæði eptir bónda sið svá sem kotkarls barni byrjaði at hafa, fékk hánum drymbú nýja, stakk ok hettu ofan í frá vindinga ok á fœtr hriflinga. Síðan mælti hon: Minn sœti son, úgleðr þú nú móður þína; uggir mik at ferð þín sé farleysi, en eigi farvísi; þú hefir hér til verit hinn mesti heimdragi ok ekki sét siðu gódra manna; þú vill vápna beiðast ok kannt ekki vápn bera; ofveykr verðr þú í vápna skipti. Þá svarar sveinninn: Móðir, segir hann, eingi er með slíku borinn ok nám kennir fleira en nattúra; mikit kennir ok venja ok dirfist maðr af manni. Hon mælti: Eigi eru orð þín með mikilli bleyði,5 ef þat er satt er mælt er, at hvatvetna dregr í sína ætt ok at krjúpa skal, ef ekki má ganga, þvíat faðir þinn var æ talinn með hinum beztum riddarum er í þessu landi váru ok hann ok ek af hinum beztum ættum. Auðig váru vit at eignum ok fé ok margir nutu þess ok urðu vit af þessu vinsæl; eyddist þá ok okkarr kostr ok flýðu vit hingat sem nú eru vit. Nú góði son, ef guð hefr mál þitt til nökkurrar giptu, þá líkst þú feðr þínum. Ver guðhræddr, trúr ok hollr þeim er þú þjónar. Haf þik eigi í heimsku áhlaupum. Haf þik frammi þar sem þér sé til lofs, en ekki til hróps. Fyrirlát þú með öllu rán, þvíat rán aflar guðs reiði. Ver væginn við alla menn ok helzt við konur; ok þóat þik lysti til nökkurrar konu, þá tak ekki meira af henni nauðigri en einn koss. En ef þú plukkar nökkura konu, þá heit ömbun ok halt vel; tak ok því at eins annars unnustu, nema hugr kenni. Fær þú sigrat einn mann í einvígi, þá drep hann eigi ok ef þú verðr staddr hjá góðum mönnum, þá verð þú ekki ofhlutsamr í málum manna. Nem æ gott hverr sem kenna vill. Hygg at því at fróðr er hverr fregvíss. Fá þér annathvárt góðan félaga eða öngvan. Ver lítillátr við góða menn. Hirð eigi um launkonur. Mun þann með góðu er þér gott gerir. Sveinninn þakkaði henni ok hét at nýta. Hon leiddi hann or garði með hryggu hjarta ok harmsfullum trega ok skildust þau við eina brú. Ok er hann leit aptr, þá sá hann móður sína liggja í úviti. En hann gaf ekki gaum at því.
Cap. II. Því næst kom hann at landtjáldi einu ok fann þar ekki nema eina konu fagra, þvíat unnasti hennar var eigi heima; var hann farinn á veiðar. Hann talaði við hana blíðum orðum. En hon bað hann brott dragast sem skjótast, sagði at hánum mundi eigi duga, ef unnasti hennar kvæmi heim; en hann6 beiddi koss af henni, en hon neitaði. Hann kysti hana þó at nauðgu7 ok mælti: Ekki beiðumst ek meira, þvíat móðir mín fyrirbauð mér at taka konu nauðga. Matar beiddist hann, en hon sagði öngvan vera; hann ransakaði þá ok fann þrjá hleifa ok þar vín með ok tók þat. Hann tók af henni eitt fingrgull ok þó hét hann at ömbuna henni. En hon bað tröll hafa hann allan ok svá hans ömbun. Síðan reið hann í brott, en unnasti hennar kom heim ok frétti hvat voldi hennar úgleði. En hon sagði at þar kom einn gárungr ok kysti hana nauðga ok tók af henni fingrgull ok at ok drakk þat er hann vildi.8 Þú hin illa púta leynir fleira af9 því er hann gerði þér. Þú skalt aldri gott af mér hafa. Hestr þinn skal hafa ekki fóðr, ok þú illt fóstr ok lítinn mat, svá þó at þú megir lifa við til þess er ek veit it sanna af þér. En ef hestr þinn deyr, þá skalt þú á fœti hlaupa. Aldri skalt þú önnur klæði hafa en þessi ok nökkvið skalt þú ganga allt til þess er ek hefi höfuð þess er þik svívirði. Nú reið Parceval þar til er hann fann einn akrkarl, er rak asna fyrir sér klyfjaðan með kolameisum. Hann kallaði á hann: Þú kolakarl, kenn mér réttan veg til þess kastala er Artús konungr sitr í, er riddara gerir. Þat segja menn at hann gefi vápn ok klæði riddarum, sœmd ok tign. Sveinn, kvað akrkarlinn, þessi vegr liggr til kastala, er nær er sjó. Þar máttu finna Artús konung glaðan eða hryggvan. Seg mér, sagði sveinninn, hví segir þú hann glaðan eða hryggvan? Kolakarl svarar: Þat kann ek þér vel segja. Artús konungr barðist við Rimeyja borg ok vann sigr ok því er hann glaðr; en því er hann hryggr at fjöldi riddara hans snérist til ýmissa borga þar sem þeim þikkir hœgjast at vera ok veit hann eigi hvat þeir at hafast ok er hánum þat angr. Sveinninn reið þann veg sem hann vísaði hánum ok er hann hafði lengi riðit, þá leit hann kastala standa við sjóinn fríðan ok sá hann ríða einn riddara or hliði kastala ok hélt með vinstri hendi spjót ok skjöld ok beizl, en í hœgri hendi bar hann eitt gullker með loki ok sómdu hánum einkar vel herklæðin er hann bar. Þau vápn váru öll með rauðum lit ok öll hans herneskja. Ok sem sveinninn sá þessi herklæði mjök skínandi, þá líkuðu þau hánum at fullu, ok mælti: Þat segi ek guði, segir hann, at ek skal þessara vápna Artús konung biðja10 ok ef hann gefr mér, þá skal ek með fagnaði þau þiggja. Aldregi skal ek annarra biðja hann; þessi líka mér at fullu. Síðan skundaði hann til kastala, þvíat hánum var forvitni á at sjá konungs hirð ok mœtti hann þá riddaranum. Þá mælti riddarinn til hans: Sveinn, sagði hann, hvert vilt þú fara? Ek fer til konungs hirðar at biðja hann gefa mér herklæði þau er þú berr. Þú gerir vel, sagði riddarinn, far skjótt ok kom aptr ok seg þeim dáliga konungi, ef hann vill halda ríki sitt fyrir mér, þá sendi hann einnhvern mann at verja þat fyrir mér, þvíat ek til kalla, ok seg hánum þat til sanninda, ef hann trúir eigi, at ek tók nú rétt frá hánum þetta gullker af borði hans. Sveinninn svarar: Sýsla þér annan sendimann, ekki hirði ek hvat þú segir, ok skundaði fram þar til er hann kom þar sem konungr var ok sat yfir matborði ok öll hirðin með hánum. Reið hann inn í höllina á gólfit, er allt var þilit með marmara steini allskonar litum. En konungrinn sat við borðs endann angraðr ok áhyggjufullr. En sveinninn vissi ekki hverjum hann skyldi heilsa, þvíat hann þekti eigi konunginn, til þess er Íonet skutilsveinn konungs gékk til hans berandi kníf í hendi, þvíat hann skar mat fyrir konunginn. Þú maðr, sagði sveinn, er knífinn hefir, seg mér hvar konungrinn er. En Íonet var hinn kurteisasti maðr ok sagði hánum með blíðum orðum, hvar konungr sat. En hann jafnskjótt skundaði þannig ok heilsaði konunginum. En konungr sat áhyggjufullr ok svarar öngu. Sveinn orti orða á hann í annat sinn ok þagði hann. Þá mælti sveinn: Þat veit trú mín, at þessi konungr gerir aldri riddara, er eingi maðr fær orð af hánum; ok jafnskjótt býst sveinn í brott at fara ok snéri hesti sínum til hallar duranna. En hann hafði svá nær riðit konunginum, sem hann vissi ekki gott ok í því er hann snéri hesti sínum, þá feldi hann hatt konungsins af höfði hánum ok á bordit fyrir hann. En konungr hepti þá áhyggju sína ok snérist at sveini ok mælti: Þú góðr maðr ert vel kominn; ek biðr at þú fyrirkunnir mik eigi, þóat ek þegði, þvíat ek mátta ekki svara þér fyrir áhyggju ok reiði. Hinn mesti úvin minn klandar mik með öfund ok kallar til ríkis míns ok segir at hann skal þat hafa, hvárt sem ek vil eða eigi ok heitir hann hinn rauði riddari. Hann býr í mörk þeirri er heitir Qvinqvarie. En dróttning vár er hér komin at hugga riddara vára er sárir eru, ok hefði mik þat lítt angrat er riddarinn mælti, nema hann gerði þat á ofan mér til svívirðingar, at hann tók brott borðker mitt ok sló víninu öllu í fang dróttningunni ok gékk hon til hvílu sinnar ok vænti ek at eigi finna ek hana heila. Sveinn virðir eingis þat er konungr talaði, hvárki um svívirðíng né harm hans ok mælti: Heyr, konungr, sagði hann, ger mik riddara, þvíat ek vil þegar í brott fara. Allir er orð hans heyrðu, héldu hann fyrir heimskan mann; en sá hann þó vera bæði fríðan ok vaskligan. Góði vin, sagði konungr, stíg af hesti þínum ok skulu sveinar várir geyma hans, en ek skal veita þér bœn þína. Þigg nú boð mitt, þvíat ek skal sœma þik sem tignum manni heyrir. Sveinn svarar: Eigi sté sá af hesti sínum er ek fann fyrir utan borgina ok ger þat skjótt er þú vill gert hafa. Ek vil ekki vera riddari, nema ek hafa öll vápn rauð; þá gef mér þau er sá hafði er ek fann ok kerit bar í brott. En Kæi ræðismaðr mælti: Vin, sagði hann, þú mælir rétt; þau vápn eru þér gefin; far ok tak þau af riddaranum, þvíat þau skalt þú hafa. Þú gerðir sem vitr maðr er þú fórt hingat slíks at biðja. Þegi fyrir guðs skyld, Kæi, sagði konungr, hví mælir þú slíkt? Þú ert alls til fúss at spotta úkunniga menn. Þat má vera þóat þessi sveinn sé ungr, at hann sé kominn frá góðum mönnum, þvíat hann hefir fríða ásjónu ok drengilega. En þat er eitt at atferðum hans, at hann er eigi vanr hirðsiðum. En eigi at síðr má hann verða góðr maðr, ok er þat svírðing ok drengskapar fall at spotta þvílíkan mann sem hann er. En eingum duganda manni berr því at heita er hann má eigi gefa eða hann vill ekki, at hann fái ekki úþokka af þeim er hann heitr ok fyrr var vinr hans, þvíat ef heitin koma ekki fram, þá heitir sá falsari er hét, því er hann mátti eigi eða vildi ekki. Því er betra at heita öngu eða þegar gefa er hann heitr, en at afla sér úþokka ok svívirðíng af falsheitum.
Cap. III. Nú snéri sveinn brott ferð sinni ok utar eptir höllinni ok á miðju hallar gólfinu mœtti hann einni fríðri ok kurteisri mey ok heilsaði henni ok hon hánum ok mælti til hans blíðum orðum: Sveinn, sagði hon, ef ek lífi nökkura stund, þá veit ek at sönnu, sem mér segir hugr, at í öllum heiminum fæst eigi vaskari riddari en þú mant verða. Hon var betr en XII vetra gömul. Hon mælti þetta svá hátt, at allir heyrðu er í höllinni váru. Þá hljóp Kæi ræðismaðr at henni ok laust hana svá mikit högg með lófa sínum í reiði á kinn hennar, at hon lá þegar fallin. Sem hann hafði lostit meyna ok hann snérist aptr, þá stóð konungs fól á leið hans hjá eldinum ok er hann gékk nær fólinu þá skaut hann11 hánum með fœti sínum af reiði í miðjan eldinn, þvíat hann hafði talat þvílík orð sem mærin, at sveinn mundi fá hina mestu sœmd alls riddaraskapar. Nú œpti fólit, er brent var, en mærin grét, er lostin var. En sveinn skundaði þvíat eingi meinaði hánum, eptir rauða riddara. En því næst Íonet, er allir vegir váru kunnir, vildi vera sannfróðr af viðskiptum sveinsins ok riddarans, þvíat hann var jafnan vanr at koma með nökkurum tíðindum. Hann fór annan veg or kastala með kumpánum sínum ok fóru þeir eina leið þar til er þeir kómu skamt frá því er rauði riddari sat á hesti sínum ok beið atburða ef nökkurr kœmi or konungs hirð at berjast við hann ok verja ríki konungs er hann til kallaði. Ok því næst kom sveinn ákafliga ríðandi. En riddarinn hafði niðr sett kerit, á meðan hann sat bíðandi, en sem sveinn sá riddarann ok hverr mátti heyra mál annars, þá mælti sveinn til hans: Legg niðr vápn þín ok ber þau ekki lengr, þvíat Artús konungr gaf mér þessi vápn. Þá mælti riddarinn: þorir þú at koma hingat ok sœkja þessi vápn er konungr gaf þér? Leyn mik ekki, sagði hann, ef nökkurr er annarr hingat kominn at verja ríki konungs fyrir mér. Sveinn mælti: Hvat segir þú fjándi? sagði hann. Spottar þú mik, er þú vill ekki enn af fara herklæðum mínum? far af skjótt, ek fyrirbýðr þér í at vera lengr. Sveinn, kvað riddarinn, seg mér ef nökkurr riddari kemr at berjast við mik. Sveinn svarar: Far af herklæðum mínum, ella man ek þau af þér taka ok at vísu mun ek ljósta þik, ef þú angrar mik. Þá reiddist riddarinn ok tók spjót sitt báðum höndum ok sló svein um þverar herðar hánum með þeim endanum som eigi var járnit í svá at hann seig eptir högginu á háls hestinum. Þá reiddist sveinn ok réttist upp ok risti gaflak sitt ok fleygði at riddaranum með öllu afli ok skaut hann í augat svá at heilinn fylgði út um hnakkann, en riddarinn féll jafnskjótt dauðr til jarðar. Þá sté sveinn niðr ok tók spjót hans ok sverð, en ekki kunni hann at leysa hjálm hans af höfði hánum; gjarna vildi hann ok leysa sverð hans af hánum ok vissi eigi með hverjum hætti hann mátti þat gera. Tók hann þá sverðit með skildinum ok kipti ok dró. En þá er Íonet sá at sveinn kunni ekki at slíku, sté hann af hesti sínum ok mælti: Hvat gerir þú, góðr sveinn? sagði hann. Ek hugða at konungr yðvarr hefði gefit mér þessi vápn, en nú verð ek at brenna þann er dauðr er at köldum kolum, áðr ek nái þeim. Þá mælti Íonet: Angrast ekki af þessu, þvíat ek skal öll þessi vápn leysa þér til handa. Ger þat skjótt, sagði sveinn. Þá kastaði Íonet yfirklæði sínu ok afklæddi riddarann öllum herklæðum. En sveinn vildi at öngum kosti skipta klæðum sínum ok klæðum hans fyrir sakir alls þess er Íonet kunni hánum telja. Riddarinn var klæddr hinum bezta silkikyrtli ok af ágætum guðvef undir brynjunni ok ekki mátti Íonet koma hánum til at fara af hriflingum sínum ok mælti hann12 svá: Spottar þú mik, snápr? hyggr þú at ek vili skipta mínum klæðum er móðir mín gerði mér fyrir tveimr dögum, skyrtu nýja ok stóra af striga ok þessa hans hina smá skyrtu er ekki er haldit í, kyrtil minn nýjan ok þykkan fyrir þann hinn forna ok hinn þunna, er öngu er nýtr? Seint er at kenna fóli vísdóm. Sveinn hafnaði öllum klæðum riddarans, nema vápnum, ok ekki tjóaði at telja fyrir hánum. Því næst herklæddi Íonet hann, fœrði hann í brynhosur ok útan á hriflinga hans, festi á hann spora af gulli ok fœrði hann í brynju ok setti hjálm á höfuð hánum ok sómdi hánum einkar vel. Síðan gyrði hann svein með sverði ok kendi hánum at bregða ok slíðra. Því næst setti hann fót hans í ístig ok sté hann upp á vápnhestinn. Aldri fyrr kom fótr hans í ístig; vanari var hann ok hrossavendi en spora. Íonet fékk hánum merki ok skjöld. Þá mælti sveinn, áðr þeir skildu: Vin, sagði hann, tak hest minn ok vit at sönnu, at ek hefi reynt hann at góðum hesti ok skalt þú þiggja hann af mér; ek13 þarf hann eigi lengr. Tak ok borðkerit ok fœr konungi ok seg hánum guðs kveðju af minni hálfu. Þú skalt ok segja mína kveðju meyju þeirri er Kæi laust á hallar gólfi ok seg svá öllum at ek skal svá mikit at gera, áðr ek dey, at hon skal segja sik vel hefnda á þeim er hana laust.
Cap. IV. Síðan skildust þeir ok fór Parceval leið sína. En Íonet aptr komandi í konungs höll, þar sem öll hirðin var sitjandi með borðker konungs, mælti:14 Herra, sagði hann, sé hér borðker yðvart, er riddari yðvarr sendi yðr. Þá mælti konungr: Til hvers riddara tali þér? Íonet mælti: Til sveins þess er hér kom í höllina ok yðr bað vápnanna. Konungr mælti: Hversu fékk hann kerit? var hann svá góðr vin hans at hann fékk hánum þat at sjálfvilja sínum? Nei, herra, sagði Íonet, hann seldi hánum svá dýrt at hann gaf lífit við, þvíat hann drap hann. Hversu barst þat at? sagði konungr. Ekki veit ek þat víst, sagði Íonet, en svá bar at í fyrstu, at riddarinn laust hann með spjótshalanum ok gerði sveini mikit angr. En sveinn jafnskjótt skaut hann í gegnum í augat, svá at blóð ok heili steyptist út um hnakkann ok féll hann þegar dauðr á jörð. Þá mælti konungr við Kæi ræðismann: Svívirðliga hefir þú gert við mína hirð, þvíat af illum orðum þínum hefir ek tapat góðum riddara, er mér gerði í dag góða sœmd ok drap hinn mesta úvin minn þar sem ek gerða hánum einga sœmd. Herra, sagði Íonet, hann sendi ok góða kveðju meynni er Kæi laust hánum til svívirðingar ok sagðist at vísu skyldu hefna hennar ef hann lifir ok kemr þar er hann megi þat gera. Sem fólit, er sat við eldinn, hafði skilit hvat Íonet sagði, hljóp hann15 þegar upp ok gékk fyrir konung ok mælti: Herra, sagði hann, nú nalgast gjafar yðrar ok má nú sjást hvat gerzt hefir um þá er útrúir ok illir eru, en ek heit yðr at sönnu, at Kæi ræðismaðr þarf eigi at ifa um þat at úsynju sá hann sínar hendr ok fœtr ok sína heimsku tungu, þvíat áðr þessi misseri líði, man riddarinn hefna á hánum þess höggs, er hann sló mik með fœti sínum ok þess er hann laust meyna ok svá skal hann kaupa þat dýrt, at hans hœgra armlegg skal hann bera brotinn við sína síðu ok þetta skal hánum at sönnu verða. Sem Kæi heyrði þetta, þá varð hann nær sem hann mundi springa af angri ok reiði. En hann þorði þó eigi at ráða á fólit fyrir konungi er svá nær hánum sat. Þá mælti konungr: Kæi, sagði hann, illa hefir þú gert í dag til mín; þú hleyptir frá mér svein fyrr en hann hefði numit af riddarligum íþróttum, þvíat ifanarlaust verðr hann hinn bezti riddari, ef hann kynni vápn at bera, þar sem nú kann hann ekki at ok ekki, þóat nauðsyn falli til, kann hann sverði at bregða. Nú sitr hann á hinum bezta vápnhesti ok ef nökkurr gárungr girnist hest hans ok herklæði, þá man hann skjótt fá drepit hann. Sá er illa fallinn at berjast, er eigi kann vápnum verjast. Sá er vita vill sinn drengskapar leik, þarf drengskap ok vaskleik.
Cap. V. Nú reið sveinn leið sína um mörkina allt til þess er hann kom þar sem sleit landit ok var skóglaust ok leit hann þar á eina mikla. Reið hann um engjar till árinnar ok er hann kom at ánni, fann hann at hon var mjök djúp ok rann yfirmiklum16 straumi ok reið hann ofan með ánni ok þá sá hann upp koma eitt mikit berg17 öðrum megin árinnar ok þar á fjóra turna sterkliga ok hagliga gerva, en millum turnanna sá hann borgarvegg. Þessi borgarveggr var svá vel skapaðr ok fagr, at hann þóttist öngvan hafa sét þvílíkan. Fyrir þessum kastala var ein sterk brú þykk ok há ok fyrir brúar sporðinum sá hann einn turn ok fyrir turninum var ein vindabrú ok járnrekendr18 í báðum endum, svá at hana mátti upp vinda. Hon var brú um daga, en um nœtr var hon af undin svá at ekki mátti at ganga turninum, svá var hugsat hagliga at þeim mátti ekki úfriðligt granda er þar váru byggjandi. Nú reið sveinninn at brúinni ok í því bili kom einn dýrligr maðr ok tiguliga klæddr hinum bezta guðvef ok hafði sér í hendi till skemtanar mjúkan staf ok fylgðu hánum tveir ungir menn vel klæddir. En sveinn komandi mintist þess er móðir hans kendi hánum at heilsa mönnum blíðlega ok mælti: þat kendi móðir mín mér, at ek skyldi blíðlega heilsa yðr: guð signi yðr. En sá hinn góði maðr fann þegar at hann mundi vera heima alinn ok mælti: Hvaðan ert þú komandi? [Hvaðan? kvað19 sveinn; ur hirð Artús konungs. Hvat gerðir þú þar? sagði hann. Konungrinn gerði mik riddara sinn, kvað hann. Guð þakki hánum þat, sagði hinn góði maðr, en þó kom mér sízt í hug at hann mundi í slíku fást; ek hugða at hann hefði nóga áhyggju áðr. En hverr gaf þér þessi vápn? Konungrinn gaf mér, sagði hann. Með hverjum atburð? sagði hinn. Hann sagði þá allt sem farit hafði ok fyrr segir í sögunni. Þá spurði sá hinn góði maðr: Hvat kannt þú gera með hesti þínum? Hann svarar: Ek kann hleypa hánum slétt sem úslétt svá sem ek hleypta hesti mínum hinum fyrra, er ek reið heiman frá móður minni. Seg mér, sagði hann, hvat kannt þú gera með vápnum þínum? Ek kann at herklæðast þeim ok afklæðast svá sem hann, sveinninn, afklæddi þann er ek drap ok mik fœrði í ok ber ek þau léttliga síðan. Guð veit, sagði hinn góði maðr, þú ert mjök lofandi. Nú fyrirkunn mik eigi, sagði hann, er ek spurða þik, hvernin at bar, er þú drapt riddarann. Herra, kvað hann, þat kendi móðir mín mér, at ek skyldi samþykkjast góðum mönnum ok hafa þeirra ráð ok ef ek fylgða góðra manna ráðum ok hygginna, mundi mér hamingja af standa. Þá mælti hinn góði maðr: Vel sé móður þinni, er hon kendi þér heil ráð ok holl; eða vilt þú nökkut fleira mæla? Já, herra, sagði hann, ek vil biðja at þér herbergit mik í nátt. Gjarnsamliga, kvað hann, ef þú játar þat er ek bið þik ok mun þér mikit gagn af standa. Hvat er þat? kvað sveinn. Þat, at þú trúir móður þinni ok mér. Gjarna, herra, sagði sveinn. Stíg nú af hesti þínum. Hann gerði svá. Þá tók annarr þeirra við hesti hans, en annarr við herklæðum ok stóð hann í sínum búnaði, hriflingum ok skinnstakki, er móðir hans hafði gert [af dýrs húð er var illa skorin, en verr farandi.20 Þá tók annarr þeirra sveinanna spora á fœtr þeim góða manni ok sté hann upp á hestínn ok tók í mundriða skjaldarins ok hengði á öxl sér. Því næst tók hann spjótit ok mælti til sveins: Hygg nú21 at vandliga, hversu þú skalt vápnum stýra ok spjóti halda ok vápnhesti hleypa ok hánum [fram ok aptr at22 halda. Síðan kendi hann hánum skildi at halda ok lét síga skjaldar sporðinn á háls hestinum, tók spjótit ok breiddi í sundr merkit ok hélt því til lags, hleypti þá hinum góða hesti er betri var en C marka brends silfrs, þvíat eingi fannst hánum sterkari né skjótari. Þessi dugandi maðr var fullkominn í öllum riddaraskap ok kunni vel ríða ok skjöld ok spjót bera, þvíat hann hafði þat numit í barnœsku ok líkaði sveini vel reið hans ok allt þat er hann sá hann gera. Sem riddarinn hafði sœmilega riðit, þá reisti hann upp spjót sitt ok merki ok reið til sveins ok mælti: Vin, sagði hann, kannt þú at bera með þessum hætti spjót ok skjöld ok stýra svá hesti þínum? Sveinn svarar: Gjarna vilda ek lifa til þess er ek kynna svá vel ok betri þikki mér sjá kunnasta, en miklar eignir ok fjárhlutr. Allt má nema, sagði hann, ef maðr leitar við ok leggr hug á. En með því at þú hefir eigi fyrr sét at slíku farit, þá er þér þat eingi skömm, at þú kunnir eigi. En nú síðan þú hefir sét, þá hefir þú skömm ok skaða ef þú neitar at nema. Síðan sté hann af hestinum ok lét svein upp stíga ok tók hann þegar spjót ok skjöld ok hleypti hesti með öllu afli ok bar hann þegar svá vel skjöld sinn ok rétt ok beint spjót sitt, sem hann hefði or barndómi jafnan í atreiðum verit ok riddara bardaga, þvíat hann hafði slíkan vápnaburð af kynfylgju ok nattúru23 sjálfs síns ok var24 hann hinn djarfasti til vápna ok var25 fúss slíkt at nema. Góð nattúra er gott nemandi þeim er at góðu eru kunnandi. Gott kemr aldin af góðum viði: svá er ok góðr maðr með góðum siði. Þá er sveinn hafði lengi riðit, þá reisti hann upp merki sitt ok reið til riddarans ok mælti: Segit nú hversu yðr sýnist ek hafa riðit. Aldri sá ek þat er ek vilda jafngjarna kunna sem þetta. Man þetta nökkut duga mér, ef ek verð þurfi ok legg ek allan hug á? Sæll væri ek ef ek kynni jafnmikit at riddaraskap sem þér. Þá svarar sá hinn góði maðr: Eigi bilar þik hugr ok ifast þú ekki í at þú verðr góðr riddari. Sveinn svarar: Aldri verðr mér hugr fyllandi við öngvan þann er nú er lifandi; skal ek aldri vera flýjandi, meðan ek er upp standandi.
Cap. VI. Nú stígr sá góði maðr annan tíma upp á hestinn ok sýndi hánum allt riddara viðskipti þrim sinnum ok vápnaburð svá sem hann hafði framast numit ok sem sveinn hafði vandliga at hugat ok skilit allt þat er hann hafði sét ok sér í brjósti fest, hann sté þá enn upp á hestinn ok gerði vaskliga allt þat er hann hafði sét ok fullkominn at því sem hann hefði jafnan þat eina gert; ok líkaði hinum góða manni þat einkar vel. Þá mælti hann til sveins: Ef þú mœtir riddara, sagði hann, ok lýstr hann þik, hvat vill þú þá at hafast? Ljósta hann, sagði sveinn, þegar jafnskjótt. En ef þú brýtr spjót þitt, kvað hann, hvat vilt þú þá at hafast? Þá ræð ek þegar á hann ok tek ek hann höndum, sagði sveinn. Nei, vin, kvað riddarinn. Eigi berst þat svá at gera. Hversu þá? sagði sveinn. Með sverði skaltu sœkja hann, sagði maðr, ok skylming, ok var26 hann fúss at kenna hánum skylming, ok festi spjóts endann í jörðina ok brá sverðinu ok tók skjöldinn ok kendi hánum skylming. Þá mælti sveinn: Ek er meistari allra þeirra er slíkt kunna. Nam ek slíkt at móður minni at eingi má finnast mér betri skylmandi með sverð ok buklara. Þá mælti sá hinn góði maðr: Förum heim náttlengis til hvíldar ok skalt þú fá at sönnu herbergi hins helga Júliáni. Því næst tók hvárr þeirra í hönd öðrum ok géngu svá til hallarinnar. Þá mælti sveinn til hins góða manns: Herra, sagði hann, þat kendi mín móðir mér, ef ek þýddumst góðan mann, at ek skyldi þegar vita nafn hans. En ef hon kendi mér gott, þá vildi ek vita nafn yðvart. Ek heiti Gormanz or Groholi. Ok þegar kom þar einn ungr maðr með einum mötli at leggja yfir svein, at hann skyldi ekki kala eptir þann [verma er hann hafði27 fengit af reiðinni. Síðan géngu þeir til borðs ok áttu þeir borð saman húsbóndi ok sveinn. Húsbóndi bað at hann skyldi dveljast með hánum um XII mánaði ok mundi hann kenna hánum riddaraskap. En sveinn neitaði því. Þá bað hann at sveinn dveldist þar mánuð. Sveinn svarar: Ek veit ekki, nema ek sé næri hýbýlum móður minnar ok bið ek guð, at ek megi heim koma ok sjá hana, þvíat hon lá í úviti af harmi skilnaðar okkar ok ekki veit ek nema hon sé dauð, ok því verð ek héðan at fara árla í morgin; ok sem húsbóndi fann at ekki tjóaði at letja hann, þá28 fóru þeir at sofa. Ok um morguninn þar lét húsbóndi bera at hánum riddara gangveru svá ríka ok dýrliga at vel mátti einn konungr bera, skyrtu ok brók af hvítu silki, hosur af rauðu eximi, kyrtil af hinum bezta guðvef. Þá mælti riddarinn: Nú skalt þú klæðast þessum klæðum ef þér líkar. Þá svarar sveinn: [ekki mætti þér mæla at ek taki þau klæði, er móðir mín gerði mér; eru þau enn verri en þessi.29 Nei, sagði hann, þau eru miklu dáligri. Þú sagðir, góðr vin, þá er ek tók þik í mitt herbergi, at þú skyldir vera mér hlýðinn ok eptirlátr. Ok þat vil ek gjarna, kvað sveinn, ok aldri skal ek yðrum ráðum hafna. Síðan klæddist hann ok fyrirlét hin er móðir hans hafði gert ok gerði klæðum betra skipti ok þá síðan batt riddarinn spora á hœgra fót hánum. Svá var þá síðr at gera riddara. En aðrir riddarar herklæddu hann. Síðan [tók hinn30 dýrligi maðr sverðit ok gyrði hann með ok kysti hann ok mælti: Nú hefir ek gert þér í þessari þjónustu þá vígslu er guð gaf riddaraskap með allskyns kurteisi ok drengskapar dygð. Nú skalt þú muna þat er ek boða þér. Ef berst við einn riddara ok sigrast31 þú á hánum svá at hann biðr sér griða, drep þú hann ekki at vilja þínum. Verð þú ekki ofmálugr32 eða forvitinn. En ef þú finnr karlmann eða kvennmann þann er þurfi þinna heilræða, þá ráð þeim æ heilt ok þat sem þú hyggr þeim hollast vera ok rœk vel heilaga kirkju ok ver guðhræddr ok bið þann er allt skapaði at hann sjái til sálu þinnar ok geymi þín við syndum ok svívirðingum. En líf þitt þjóni guði til eilifs fagnaðar. Sveinn mælti: Guð þakki yðr fyrir góð ráð ok slíkt sama kendi mér móðir mín. Húsbóndi sagði: Haf ekki þetta orðtak leingr at geta móður þinnar við framferðar þínar þvíat þér verðr þat virt til fólsku. Sveinn spurði: Hvat skal ek þá segja? Hann svarar: Seg at sá höfðingi kendi þér svá, er þik gerði riddara. Sveinn sagðist svá skyldu gera. Húsbóndi gaf hánum spjót með fögru merki. En sveinn þakkaði hánum ok reið nú í brott ok vildi gjarna finna móður sína. Hann reið nú einn þykkan skóg ok þar var hann vanari at ríða en á sléttu, ok reið svá allan daginn ok at kveldi sá hann einn kastala sterkan ok utan um sá hann ekki nema sjó ok vötn ok autt land. Hann reið at kastala yfir eina vindabrú ok barði at portinu, er læst var, ok sá fagra jungfrú í einum glugg ok þegar hon sá hann, bað hon upp láta fyrir hánum. Þá kómu þar IV riddarar ok létu upp portit ok fögnuðu hánum blíðlega. Þeir váru magrir ok litlausir. Hann sá alla borgina auða af mönnum ok öll húsin þaklaus. Frúin lét fylgja hánum til einnar hallar; þar váru II aldraðir menn ok ein jungfrú. Hon var svá fögr at eingi lifandi mann hafði fegri sét. Þau váru öll mögr ok bleik af matleysi. Hon var klædd brúnum purpura. Var hánum þar vel fagnat. Váru þá tekin af hánum klæði hans ok hestr hans leiddr til stalls ok var hánum ekki at gefa nema lítit af hveiti. Þessi jungfrú leiddi hann í eitt fagrt hús ok settist þar niðr í eina sœmiliga hvílu. Því næst kómu þar III riddarar gangandi ok settust í aðra sæng gegnt þeim ok töluðu þeir með sér at aldri hefði þeir sét tvá menn fríðari ok sögðu at guð hefði þau saman ætlat. Sveinn sat ok þagði ok mintist á ráð húsbónda síns at hann skyldi ekki gerast ofmálugr, ok er jungfrúin sá at hann vildi ekki tala, þá mælti hon blíðliga til hans: Hvaðan er yðr koma hingat, herra? Hann svarar: Ek var í nott í einum ríkum kastala ok þar var heyskr húsbóndi er heitir Gormanz af Groholi. Þá mælti jungfrú: rétt segi þér þat, at hann er heyskr mann ok einn ríkr konungr ok er minn móðurbróðir ok er hans borg full af allskyns gæzku ok þarf hann33 öngan úvin sinn at hræðast ok í várum kastala eru öngvar vístir nema V munkahleifar, er einn hreinlífismaðr fœrði mér ok eitt buzel með vín ok eitt rauðdýri er sveinar várir veiddu í dag, ok því næst géngu þau til borðs ok síðan var hánum fylgt at sofa. Þar var svá rík sæng at aldri var sá keisari, at ekki mátti vel í sofa. En hann sofnaði skjótt, þvíat hann var áhyggjulauss. Áhyggja bítr sárt sem hildr ok rænir margan sinni hvíld. En þessi var einga hafandi er eingu við bjóst háska grandi.
Cap. VII. En34 hin kurteisa mær er hann herbergði, hafði hvárki hvíld né ró; heldr hafði hon andvöku, þvíat hon hefir öngvan þann mann er hennar mál haldi fyrir hennar úvin þeim er boðit hefir einvígi riddarum hennar ok þorði eingi þeirra á hendr takast. Hon35 kærir sik nú einsaman með miklum harmi ok stóð upp ur sæng sinni í serk einum ok tók yfir sik eina purpuraskikkju ok lagði sik úhrædd í sjálfrar sinnar ábyrgð, þvíat hon var djörf ok hugsterk, ok þá íhugar hon at ganga til gests síns þangat sem hann var ok kæra fyrir hánum á launungu sín vandræði ok gékk hon í þat svefnhús, sem riddarinn sváf í, þó með mikilli hræzlu ok skjálfta ok lágum gráti ok kom svá til riddarans at hann svaf ok settist á kné fyrir sæng hans ok laut yfir andlit hans svá mjök grátandi at hon vætti andlit hans allt í sínum tárum. Nú sem hon hafði þar lengi grátit, þá vaknaði riddarinn ok þótti hánum mjök undarligt er andlit hans var vátt ok leit hann þá meyna á knjám sitja fyrir hvílunni ok tók þegar til hennar ok hélt henni í faðmi sínum ok mælti kurteisliga til hennar: Hví, fríða mær, sagði hann, kvómu þér hér eða hvat er vili yðvarr? fyrir guðs sakir, seg mér, hví ert þú svá harmsfull, öngruð ok úglöð? Dýrligr riddari, sagði hon, fyrirkunn mik eigi, ok virð eigi mér til svívirðingar at ek er hér komin. Mér kom aldri í hug synd né svívirðing, þóat ek kœmi hér náliga nökt. En ek36 er sannliga sá kvennmaðr er sorgfullastr lifir í heiminum ok er nú þat ekki er mik megi hugga ok þessi skal mín vera hin síðasta nótt þessa heims, þvíat þegar dagr kemr, skal ek sjálf drepa mik, þvíat þessi kastali var dýrliga bygðr með XIII þúsundum vaskra riddara, en nú eru ekki meir eptir en LX riddara; svá hefir Gingvarus, ræðismaðr Klamadii konungs ur suðreyjum leikit við þá, suma drepit, en suma hertekit ok aukit svá mína sorg, at farin er mín hjálp öll ok styrkr fyrir mínum úvinum; ok í þeirra grimmleik er minn harmr ok hryggleikr þar fyrir; nú er svá margr maðr dauðr ok í vándræðum fyrir mik ok því er þat makligt at ek sé sorgfull. Hafa þeir nú setit um kastala XII mánaði svá at þessi Gingvarus ferr aldri héðan, ok vex dagliga hans styrkr, en várr minkar37, ok nú eru uppi várar vístir svá vandliga, at ekki er brauð í mínum kastala ok ef guð gefr oss nú ekki sína miskunn ok hjálpræði, þá verðum vér upp at gefa kastala, þvíat hann hefir nú öngva vörn. Verðr ek þá upp gefin með kastala öllum kvennmönnum harmsfullari ok hörmuligri, er ek skyldi til svá mikils ills vera fœdd mér ok öðrum. Eru nú sumir drepnir, en sumir herteknir. Nú skulu þeir mér aldri kvikri ná, þvíat ek hefi í kistu minni einn þann kníf, er ek skal drepa mik með; en Klamadius skal mik aldri kvika faðma, þóat hann hafi mik með vápnum sótta. En af mér dauðri hirði ek ekki hvat hann gerir; en ek gékk til þess hingat at gera yðr þetta kunnigt ok vil ek nú aptr snúa ok láta yðr sofa í náðum. Sendi guð yðr gott til handa, hvat sem hann vill gera af várum vanda.
Cap. VIII. Nú undirstendr Parceval at mærin hafði ekki eyrendi annat ok því feldi hon tár at hon vildi, hann tœki þetta einvígi á hendr sér ok eingi riddari hafði þorat við at hrökkva at verja hana ok ríki hennar. Þá sagði Parceval: Unnasta, hafna sorg þinni ok hryggleik náttlangt38: huggast ok grát ekki leingr; huggan gef ek þér í móti harmi, þvíat guð er mildr ok miskunnsamr ok gefi þér meiri miskunn á morgin. Stíg nú upp í sængina, þvíat hon vinnst okkr vel báðum; eigi skalt þú fyrirláta mik þat sem eptir er nætrinnar. Hon sagði: Ef yðr líkar, vilda ek í brottu. En hann tekr hana hœverskliga ok lætr undir klæðin hjá sér, ok kunni hon því vel at hann kysti hana, ok svá lágu þau alla þá nótt, hvárt í annars faðmi með kossum ok hálsföngum allt till þess er dagr var án alla synd. En er dagaði, gékk hon í svefnhús sitt ok klæddist; eingi maðr varð við þetta varr. Þá var því næst blásit í lúðra at vekja folkit. Mærin gékk þá til Parcevals ok heilsaði hánum hœverskliga með blíðum orðum ok mælti: Gjarna vil ek biðja yðr at þér dvelizt með oss. En af því at vér höfum öngvan kost, gefum vér yðr blítt orlof at fara hvert sem yðr líkar ok gefi guð yðr aðra nótt blíðari en þér hafit nú átt með oss. Þá svarar Parceval: Góð unnasta, þat skal ekki vera náttlangt, at ek leita mér annars herbergis en þessa, ok ekki fyrr en þitt ríki er frjálsat, ef guð lér mér mátt ok afl til þess. En ef ek finn úvin yðvarn ok bíðr hann mín þar sem nú er hann, þá fyrirþikki mér ef hann sitr þar leingi, þvíat hann hefir gert yðr mikinn harm ok skaða. En ef svá kann til bera at ek drep hann eða sigrumst á hánum, þá bið ek at eignast ástir yðrar. Enga leigu vil ek aðra taka. Þá sagði mærin hánum kurteisliga: Nú hafi þér beðit mik lítils, herra, ok fátœks hlutar ok skal sá yðr eigi synjast, þvíat þér munut virða mér þat til mikilleiks ok ofmetnaðar, ef ek neita ást yðvarri, en segit ekki at ek eggja yðr til dauða með þeim formála at ek skyldi vera unnasta yðr, þvíat þat væri ofglæpr ok hörmuligr skaði ok úbœtilig vandræði þínum fagra líkama á œsku aldri . . . . . . . . . . . . .39 ek drap hans systurson er þenna kastala varði fyrir mér; því bið ek at þú drepir mik heldr sjálfr,40 en þú sendir mik í þessa staði. Þá mælti Parceval: þá skalt þú fara á vald Artús konungs ok seg hánum kveðju mína ok bið hann sýna þér þá mey, er Kæi laust fyrir mínar sakir, ok seg henni at ek hefi þik vápnsóttan í hennar vald sent ok ek skal hennar hefna á þeim er hana laust saklausa fyrir mínar sakir. En Gingvarus sagðist þangat gjarna fara vilja, ok reið hann nú brott ok allir þeir er um höfðu setit um kastala. En Parceval reið heim aptr ok riddarar af kastala riðu í móti hánum ok fylgðu hánum inn í staðinn ok váru þá tekin af hánum herklæðin. Þeir spurðu: Hví vildir þú ekki drepa Gingvarum eða [höfðut hann hingat með yðr?41 Þá svarar Parceval: þat hygg ek á trú mína, þá hefða ek illa gert, þvíat [hann hefir drepit42 marga frændr yðra ok vini ok mundu þér drepa hann at úvilja mínum ok hefða ek þá ekki mín grið haldit við hann. En af því at hann bað mik miskunnar, þá þyrmda ek hánum ok senda til Artús konungs. Ok í þessu kom mærin gangandi ok fagnaði hánum með gleði ok leiddi hann í svefnhúsit ok huggaði hann með sœtum kossum ok halsföngum, ok skemta þau sér þar hvárt í annars faðmi með blíðum ok gamansamligum rœðum. Slíkt höfðu þau fyrir drykk ok vist. Jafngott þótti þeim þat. Ást er öllum hlutum kærari, hverjum þeim er tryggr er elskari.
Cap. IX. Klamadius hugsar nú at þenna dag mundi upp gefinn kastali í hans vald ok þar mundi eingi vörn fyrir vera. Í því kom einn maðr hlaupandi ok sagði konunginum misfarar Gingvari ræðismanns hans ok hann var farinn til Artús konungs. Konungrinn spyrr, hvaðan sá riddari var er hann yfirvann eða hversu þat mátti vera, at nökkurr lifandi maðr mætti hann yfirkoma. Ekki veit ek hvaðan sá riddari er, sagði sveinninn, utan þat sá ek at hann reið ur kastala ok með öllum vápnum ok herklæðum rauðum ok eingi hefir ek önnur jafnfögr sét. Konungrinn spurði svein, hvat til ráðs væri. Sveinn sagði: Skundit aptr, herra, þér sýslit hér ekki nema skaða. Þá mælti ráðgjafi konungs: þegi, sveinn! ek skal ráða konunginum miklu betra ráð. Hann skal fram halda ferð sinni ok trúa ekki hégóma þínum, þvíat í fögru borg er nú hvárki matr né mungát ok er allt liðit hungrat, soltit ok meginlaust ok megu ekki vápna neyta. Nú skulu vit ekki láta fleiri riddara ríða at kastala, en LX, en annat fólk várt skal leynast ok mun hinn nýi riddari sá er nú skemtir sér við Blankiflúr, gera nökkurn riddaraskap, ok þegar hann kemr millum várra riddara, þá verðr hann skjótt tekinn ok drepinn, þvíat hann mun ekki mega einn við mörgum, þvíat fögru borgar riddarar eru soltnir ok huglausir ok munu öngva hjálp hánum veita. En várir riddarar skulu undan halda í fyrstu; skulum vér þá komast milli þeirra ok borgarinnar. Þá svarar konungr: þetta er gott ráð, þvíat [vér höfum XV þúsund43 fólks ok megum vér taka nær sem dauða menn. Nú sendir Klamadius LX riddara til borgarhliðs at sœkja at borgarmönnum, ok er þetta sér Parceval, þá lætr hann upp lúka borginni ok reið hann út ok hverr at öðrum; drap hann hvern er hann náði sínu spjóti til, en gaf hesta þeirra sínum mönnum þeim er þurftu. Því næst kom fram allt meginliðit er leynzt hafði í skóginum, fjögur hundrað riddara ok tvær þúsundir gönguliðs. En hinir biðu þá ekki fjarri borgarhliðinu er opit stóð, ok sá þeir þá er at kómu skaða sinna manna, er drepnir váru ok herteknir ok fóru þeir þá at borginni með lausu liði ok fylktu ekki, en hinir riðu þá inn með fylktu liði ok tóku þá at verjast vaskliga ok skutu liðit er at fór borginni ok drápu mikinn fjölda allt þar til er styrkr þeirra óx með fylktu liði ok þá máttu þeir ekki við standa, þvíat þeir váru fáir ok þungmegnir. Fóru þá sumir upp í turnana yfir þá ok skutu þaðan mikinn fjölda ok kómust hinir með kostgæfi þeirra innan borgar, en þeir er geymdu borgarhliðs, kómu þá lokum ok lásum fyrir borgina. Nú varð Klamadius konungr reiðr ok hryggr, er hann var úti byrgðr, en lið hans drepit í borginni. Þá mælti ráðgjafi hans: þat er eigi kynligt at góðum mönnum falli skaði þá er guði líkar, ok sýnist þat í því, at hverjum manni í þessum heimi kann bæði falla, vel ok illa, ok þat er nú sannast at sinni at [þeir hafa44 fengit mikinn sigr en vér mikinn skaða. En þér látit út stinga mín bæði augu ef þeir standast oss tvá daga. Yðvarr er kastali ok turninn ef þér dvelizt hér. Þá beiðast þeir miskunnar ok gefa upp kastala ok svá sú hin fríða frú er yðr hefir áðr leingi hafnat, man biðja yðr fyrir guðs sakir, at þér virðizt at fá hennar. Því næst settu þeir landtjöld sín ok bygðu sér herbergi ok sitja um kastala. En hinir er í váru borginni fóru af herklæðum ok bjuggu sér þvílíka hvíld sem þeir kunnu bezta fá. En riddara þá er þeir höfðu tekit, létu þeir festa trú sína at þeir skyldu meynni ok allri hennar hirð aldri mótstöðu veita. Nú sem Klamadius konungr hafði skipat um kastala öllum sínum her, þann sama dag gerðist mikill stormr ok rak þangat í fjörðinn eitt mikit hafskip fullt með vín ok vistir allskonar sem guðs vili var til, ok hinir er í váru kastala sendu menn til þeirra ok spurðu hvaðan þeir váru eða hvat þeir höfðu innan borðs. Þeir sögðust vera kaupmenn ok höfðu hlaðit skip sitt með vín ok flúr ok söltuðu fleski, nauta ok sauða slátr, baunir ok ertr með nógu öllu því er þurfti at kaupa. Þeir báðu þá vera guði vel komna ok sögðu: Vér skulum kaupa allt þat er þér vilit selja, ok lofuðu guð fyrir þeirra þangatkomu. Var nú upp skipat öllu því er þeir höfðu í skipinu ok flutt í borgina. Var þar nú af þessu mikil gleði ok höfðu þeir nógan kost um XII mánaði. Sem Klamadius heyrði þetta, at þeir höfðu nógan kost, þá angraðist hann mjök ok bauð riddarum til einvígis við sik þar á völluna hjá borginni, ok þessu játaði Parceval, ok sem unnasta hans heyrði þetta, þá angraðist hon mjök. En sendimaðrinn fór heim ok sagði sínum herra Klamadio þat er hann hafði sýst.
Cap. X. Þegar um morguninn, er sól rann upp, þá krafdi Parceval herklæða sinna ok vápna skjótt ok vaskliga. En unnasta hans hafði beðit alla nóttina at hann fœri ekki til einvígis við Klamadium konung, þvíat þat hafði áðr eingum gefizt. Var hon nú mjök harmsfull ok allir riddarar þeir er í borginni váru; þótti hann ráðinn ok báðu hann fara í guðs friði. En er Klamadius sá hann ríða þangat, varð hann feginn ok þóttist hafa ráð hans allt í hendi, ok þegar þeir mœttust, þá ríðast þeir at með svá miklu afli ok fullkomnum grimmleik, at hvárr bar annan af hestinum ok lá hvárrtveggi þeirra fallinn á vellinum ok þegar spruttu þeir upp vaskliga ok hljópust at með mikilli hreysti ok börðust þeir leingi með sverðum. En hinn rauði riddari var fimari ok drjúgari ok þá er Klamadius tók at mœðast, þá hjó hinn sem hann væri óðr ok kom svá um síðir at Klamadius bað nauðigr griða hinn rauða riddara. Allar eignir sínar bauð hann til lífs sér. En at öngum kosti vill hann fara til fögru borgar í vald jungfrúnni ok ekki heldr fyrir allan Rómaborgar ríkdóm vill hann fara til kastala til hins góða manns, er Parceval gerði riddara. Þar kom um síðir, at hann skyldi fara til Artús konungs ok meyjarinnar er Kæi laust fyrir hans skyld ok segja allt sem farit hafði ok at hann skyldi gjalda hverjum sitt. Síðan festi Klamadius trú sína, at hann skyldi aldri síðan né hans menn gera meyjunni skaða né hennar ríki né mönnum. Alla menn hennar skyldi hann liðuga upp gefa með vápnum ok klæðum. Síðan skildust þeir. Fór Klamadius heim ok bað alla menn meyjarinnar þá sem í hans valdi váru frjálsa fara ok liðuga með vápnum ok klæðum. Síðan fór Klamadius konungr einsaman til þess kastala er Artús konungr sat í með þeim sama búnaði er hann hafði þá er Parceval vann hann yfir, ok skipti hvárki klæðum né vápnum, þvíat þat var þá síðr at slíkr skyldi hann fyrir þann höfðingja koma er hann var til sendr, sem hann var þá er hann var45 vapnsóttr. Nú fóru riddarar meyjarinnar heim til kastala hennar ok urðu allir fegnir ok þökkuðu guði þeirra aptrkomu ok þurftu þau nú eingan úfrið at hræðast. En Klamadius fór leið sína svá sem fyrr hafði farit Gingvarus hans ræðismaðr ok létti sinni ferð ekki fyrr en hann kom til Artús konungs, [þar er hann46 sat með dýrligri hirð sinni. Nú sem riddarar, er fyrir váru, sá Klamadium ríðanda um langan veg, [sögðu þeir47 Gingvaro, er þar var kominn ok hafði sýst sitt eyrendi ok var þá með konungi í miklum kærleik; ok hann þekti þegar sinn herra ok mælti: Heyrit, góðir herrar kynligan atburð: ek kenni hér endilega minn herra Klamadium konung, ok ek trúir ok veit at sönnu, at sá hinn sami riddari er héðan kom með rauðum vápnum ok mik sigraðan hingat sendi, hefir nú yfirkomit ok til miskunnar sent minn herra Klamadium konung er ek hugða eingan lifanda mann mundu yfirvinna. Í þessu kom Klamadius ok hljóp þegar hvárr öðrum í mót með miklum fagnaði. Þetta var á píkisdögum, sem Artús konungr var jafnan vanr at halda mikla hátíð ok var þar nú mikill fjöldi ágætra manna ok hertuga, jarla ok barúna ok valdra riddara. Nú sem sungin var hámessa ok konungrinn ok öll hirðin var heim komin í konungs garð, þá kom Kæi ræðismaðr gangandi í höllina í einum ágætum silkikyrtli ok eina kveif á höfði ok viku allir undan er á hans veg váru, þvíat eingi vildi fyrir hánum verða sakir háðs ok spotts er hann hafði við alla með illgirnd, öfund ok undirhyggju. Hann gékk fyrir konung ok mælti: Ef vili yðvarr væri, er tími til borðs. Kæi, sagði konungr, þat skal at eingum kosti fyrr vera, en nökkur ný tíðindi koma til vár. Sem konungr hafði svá sagt, þá kom Klamadius ríðandi í höllina ok gékk þegar fyrir Artús konung ok kvaddi hann: Guð gefi yðr frið ok farsælu, hinum ágæta konungi. Mik hendir þat at sönnu, sem mælt er, at margr verðr þat at segja, er hann vildi gjarna yfir þegja. Einn riddari sendi mik higat á yðvart vald sá er mik sigraði ok vápnsótti ok fyrir því gef ek mik upp í yðvarn vilja at ek fékk ekki með öðrum hætti frjálsat mik. Þó veit ek ekki nafn hans. Hann hefir öll rauð vápn ok herklæði, ok sem ek hygg, þá hafi þér þau gefit hánum. Hann bað mik bera kveðju meyju þeirri er Kæi ræðismaðr yðvarr laust fyrir hans skyld með mikilli svívirðing ok illgirnd ok at sönnu sagðist hann hennar hefna skyldu, ef guð gefr hánum líf ok heilsu. Þá hljóp upp Gerflet konungs fól er skilt hafði alla rœðu hans ok varð svá feginn at hann œpti svá af öll konungs hirð heyrði ok mælti: Guð veit, herra, at hann mun at sönnu vel hefna þess höggs, er mærin fékk fyrir hans sakir; en Kæi mun bera sinn armlegg sundrbrotinn ok fá af því mikla svívirðing, sem verðugt er. En Kæi, er þetta heyrði, varð svá óðr, at hann mundi á hafa ráðit fólit, ef ekki hefði konungr svá nær verit. Sem konungr hafði heyrt hans framburð, þá hristi hann höfuðit ok mælti við Kæi: Mikit angr gerðir þú mér þá, Kæi, er þú komt þeim góða riddara frá mér, þvíat sakir þinnar illgirndar ok heimsku tungu fór hann brott ok hefir mik þat angrat jafnan síðan. Þá kallaði konungr Gerflet ok síra Valver er með sinni kurteisi ok félagskap bætir hvern duganda mann, er við hann kendist ok bað konungr þá fylgja Klamadio konungi til lopta þeirra er dróttningin var í ok meyjar hennar, ok laut hann konunginum ok fylgði þeim; en er þeir kómu í loptin, þá sýndi herra Valver hánum meyna [þá er hann48 var til sendr ok sagði henni eyrendi sitt slíkt sem hon vildi spyrja ok hefnt mundi verða hennar svívirðingar. Liðinn var henni verkr höggs þess er Kæi laust hana, en svívirðing ok sorg mátti hon ekki gleyma. Sá gleymir sorg sinni er huglauss er, ok lætr deyja með sér, er dreingr ok hugsterkr hefir sér til frœgðar ok hrindr svívirðing sinni með dreingskap. Nú hefir Klamadius lokit sendiferð sinni ok gerðist hann þá konungi handgenginn ok var innan hirðar alla lífsdaga sína ok var vel látínn af öllum riddaraskap, ríkuliga ok virðuliga af allri konungs hirð, þvíat hann var auðigr at eignum ok vaskr í vápnaskipti, mildr í gjöfum, hygginn í ráðum, blíðr í máli ok reyndr at dreingskap, frœgr ok fullgerr. En riddarinn er af hánum sótti ríki Blankiflúr meyjar er nú með henni í miklum friði ok fagnaði ok mátti hann nú, ef hann vildi, fá hennar sem ríkr höfðingi ok máttugr. En hugr hans stóð ekki til slíks, þvíat hánum kom í hug, hversu hörmuliga móðir hans lét þá er hon skilði við hann ok hon féll af harmi ok lá sem dauð væri; þetta stóð hánum jafnan fyrir gleði ok fyrir því var öll fýst hans at vita hvat um hana líði ok ekki fyrir allt þetta ríki vill hann hana fyrirláta ok bað þá unnustu sína leyfis til brottferðar, en hon synjaði ok fyrirbauð hánum ok stefndi allri hirð sinni saman at biðja hann at vera þar er hann hafði frelsat ok gert frið ok fagnað. En þat tjáði þeim ekki, en því heitr hann ef hann finnr móður sína lífs, þá skal hann fylgja henni þangat ok vera þar framleiðis með þeim. En ef hon er dauðs, skulu þér vísa ván eiga aptrkomu minnar ok skal ek þá vera vörn ok stjórn ríkis ok landa meyjarinnar. Eptir þat reið hann brott leið sína ok var þá hin fríða ok hin kurteisa Blankiflúr hrygg, reið ok harmsfull af mikilli ást er hon hafði á hánum; svá ok allir riddarar hennar ok allr borgarlýðr hryggist af hans brottferð, fylgjandi hánum með mikilli tign ok virðing; munkar ok nunnar skrýddust ok fylgðu hánum sem hann væri heilagr maðr ok skildust við hann fyrir utan borgina.
Cap. XI. Hann reið nú allan þann dag svá at hann mœtti öngum manni ok öngu því er kvikt var at vísa hánum veg; þá bað hann guð af öllu hjarta at hann fyndi veg sinn réttan ok móður sína lífs. Því næst kom hann í dal einn á völlu fagra ok slétta. Þar var eitt vatn ok rennandi á með miklum straumi ok þóttist hann hvergi mega á ríða, þvíat hvergi sá hann grunn. Hann mælti þá: Dróttin guð, ef vili þinn er til at ek megi komast yfir þetta vatn, þá mundi ek finna móður mína ef hon er lífs ok gefa hana til yðvarrar þjónustu. Hann reið nú með endilangri ánni allt þar til er hann sá einn mikinn hamar ok rann áin hjá hamrinum svá nálæg, at hann mátti hvergi á ána ríða ok yfir komast á hamarinn. Sem hann nam þar staðar, þá sá hann bát mikinn fara ofan eptir ánni ok váru þar á tveir menn ok nam hann þar staðar ok beið þeirra, þvíat hann hugði at þeir mundi þar lenda. Nú köstuðu þeir akkeri í miðri ánni ok er þeir höfðu festan bát sinn, lét annarr síga öngul sinn ok dró þegar mikinn fisk. En hinn er á landi var vissi ekki, hvat hann skyldi at hafast; þvíat hann komst hvergi yfir ána. Hann kallaði á þá ok bað þá segja sér fyrir guðs skyld, ef49 nökkur brú væri á ánni. Þá sagði sá hánum, er frammi var í: Yfir þessa á50 er eingi brú ok ekki meira skip en þetta, er vit höfum, ok berr þat eigi meira en fimm menn. En V rastir eru upp ok ofan ok kemst ekki vætta yfir. Segit mér fyrir guðs sakir, hvar ek má hafa herbergi í nótt. Þá svarar hinn: Herhergi ok þat annat er þú þarft náttlangt, skal ek veita þér; ríð þar upp á hamarinn ok mátt þú þá sjá í dalnum eitt mikit hús hjá vatni nökkuru ok skóg þykkan umkringis. Ok sem hinn hafði þetta mælt, reið hann upp á hamarinn ok sá ekki hús ok mælti: Sá hefir mjök spottat mik er hingat vísaði mér ok guð gefi þeim skömm er laug at mér. Því næst leit hann ofan í dalinn ok sá þar upp koma einn háfan turn fagran ok sterkan ok gékk mikit vatn umkringis turninn. Hjá turninum var ein fríð höll ok stefndi hann51 þangat á ok lofaði nú fiskimanninn, er fyrr hafði hann lastat ok kom hann nú at garðshliðinu ok sá hann þar brú eina er upp mátti vinda, ok er hann var yfir kominn brúna, þá kómu IV ungir menn fríðir ok fögnuðu hánum ok tóku við hesti hans, en einn þeirra fœrði hánum skarlatsskikkju ok gékk hann þá með þeim skemtandi sér til þess er húsherrann var kominn ok leiddu hann tveir sveinar í höllina. En hon var öll með hinni fegrstu smíð. Sem Parceval kom inn, þá sá hann sitja einn tiguligan höfðingja í einni rekkju; sú var ríkuliga búin ok var hann klæddr hinu bezta aclade. Hann var við aldr, ok þó hinn fríðasti; hann sat ok hallaðist í sængina ok var gerr fyrir hánum eldr. Rekkjan er hann sat í, var á miðju hallar gólfinu. Í þeirri höll máttu rúmliga sitja CCCC manna. Sem sá hinn ríki maðr leit riddarann, þá heilsaði hann hánum með blíðum orðum. Vin, sagði hann, fyrirkunn mik ekki, er ek stóð ekki upp í móti yðr, þvíat ek er ekki til þess fœrr sakir krankleika líkama míns. Herra, kvað riddarinn, þess fyrirkann ek yðr ekki at þér gerit sem yðr er hœgast; ok þá settist sá fríði maðr upp ok mælti: Vin, sagði hann, stíg upp í sængina ok sit hjá mér. Ok hann gerði svá. Því næst mælti hinn ríki maðr til hans: Hvaðan komt þú eða hvert er nafn þitt? Hann svarar: Ek kom ur þeim kastala, er menn nefna fagra kastala, ok svá er hann at sönnu, þvíat þar fékk ek góðan fagnað. Þat veit trú mín, sagði hann, þú hefir farit ofmikla dagleið. Í þessu kom þar inn fagr sveinn ok fríðr ok fœrði þessum hinum ríka manni eitt sverð. Ok hann brá sverðinu til hálfs ok sýndist vera hit bezta. Þá mælti sveinn er þangat bar sverðit: Herra, þetta sverð sendi yðr ein fríð mær, frændkona yðr, ok bað at þér skyldut því vel niðr koma. Sem hann hafði þetta mælt, þá gyrði húsbóndi hinn nýkomna riddara með sverðinu ok mælti: Góðr vin, sagði hann, þetta sverð gef ek þér ok hygg ek at þat skal aldri bila í þrautum. Hann þakkaði húsbónda með fögrum orðum ok var þá geymt sverðit, en hann settist hjá húsbónda. Í þeirri hinni miklu höll var allt skemtiligt um at sjást ok sem þeir töluðu sér skemtan, þá kom einn fríðr sveinn inn gangandi ok bar í hendi sér spjót eitt ok snéri niðr aurfalnum ok gékk milli þeirra er í rekkjunni sátu ok eldsins, svá at öll hirðin sá spjótit, ok undan járninu rann einn blóðdropi ofan eptir skaptinu af nefi sveins. En þá nam hann52 staðar. Sem Parceval sá þetta, þá undraðist hann með hverjum hætti þetta mátti vera, en þó dirfðist hann ekki at spyrja með hverjum hætti þat gerðist, þvíat hann mintist hvat sá hinn dýrligi maðr hafði kent hánum er hann gerði riddara, at hann skyldi ekki vera ofmálugr ef hann kœmi í úkunnan stað ok fyrir því hræddist hann at spyrja ok vildi ekki angra þá er hánum veittu beina. Því næst kómu inn tveir sveinar ungir ok fríðir, ok báru í höndum kertistikur af brendu gulli, ok II kerti á hvárri með skínandi logum sem mest gátu dauðlig augu sét. Því næst gékk inn ein fögr mær ok bar í höndum sér því líkast sem textus væri; [en þeir í völsku máli kalla braull53; en vér megum kalla ganganda greiða. Af því skein svá mikit ljós at þegar hvarf birti allra þeirra loga er í váru höllinni sem stjörnu birti fyrir sólar ljósi. Þat var gert með miklum hagleik af gulli ok öllum dýrstum steinum er í váru veröldunni. Eptir þessari mey gékk önnur mær ok bar í hendi eina tön54, ok géngu eptir því sem sveinn gékk fyrr sá er spjótit bar eptir endilangri höllinni55 ur einum klefa ok í annan. Sem Parceval sá þetta, dirfðist hann eigi at spyrja, þvíat hann hræddist at hánum mundi mein af standa. En svá sem maðr má vera ofmálugr sér til meina, svá má hann ok vera ofþögull sér til skaða, því at hvárttveggja má mein gera, ofmælgi ok ofþögli. En hversu sem hánum kunni falla, þá spurði hann einskis þess er hann sá. Þvi næst fóru menn til borða. Borð húsbónda var af fílsbeini meir en II alna breitt ok kómu þá fyrir þá almargir réttir með hinum bezta drykk. Sem þeir váru mettir, kómu fyrir þá allskyns grös ok góðr drykkr ok eptir hitt skærasta sirop. Síðan mælti húsbóndi til hans: Vin, sagði hann, nú er tími sofa fara. Var þá húsbóndi borinn at sofa, þvíat hann gat ekki gengit. Riddaranum var ok fengin góð sæng ok svaf hann þar til dags. Síðan stóð hann upp ok klæddi sik ok þótti undarligt er hann var einsaman ok gékk út ok sá þar hest sinn ok skjöld ok sté á bak ok reið um borgina ok fann eingan mann. Þetta þótti hánum undarligt er öll borgin var auð af mönnum. Hann reið þá af staðnum ok út í skóginn; þá sá hann manna farveg nýligan ok þar reið hann eptir ok sem hann hafði leingi riðit, þá sá hann mey eina undir einni eik. Hon œpti ok kærdi sik sárliga ok hafði í faðmi sér sinn bónda dauðan. Hon talaði með gráti: Súrr ert þú, dauði, er þú tókt mitt líf ekki fyrr en bónda míns ok illt verði þér, hjarta, er þú springr ekki af hans dauða, þvíat ek vildi dauð vera með hánum svá sem mitt líf var kært hans lífi. Ulík var ást manna forðum, sem hon sýndi í sínum orðum. Þá var trygt þat er nú er hrygt. Þá var blítt þat er nú er strítt.
Cap. XII. Sem Parceval heyrði harmtölur hennar, þá heilsaði hann henni, en hon hánum, ok mælti: Guði sér þú vel kominn. Hann spurði: Hverr drap bónda þinn, eða hví ert þú svá harmsfull? Hon sagði: Þenna morgin árla drap hann einn riddari. Þat undra ek, er hestr þinn er svá fullr ok þú hefir haft gott herbergi í nótt, þvíat héðan er hvergi skemra til bygða en LX mílna. Hann sagði: Ek hafða svá góðan beina í nótt at einginn kann at œskja sér betra ok jafngóðan hafða ek ekki fyrri. Menn veit, kvað hon, þú hefir verit at hins góða konungs ok fiskimanns. Svá var satt, sagði hann; ok ríkan mann fann ek ok kurteisan ok ek sá í gær kveld tvá menn á báti þá er ek reið upp með ánni ok sat annarr til fiska ok vísaði mér til hýbýla sinna ok herbergði mik ríkuliga. Þá mælti mærin: Góði herra, hann var skotinn í bardaga í gegnum bæði lærin ok verðr hann þess aldri heill né hestfœrr ok fyrir því þá er hann vill skemta sér, þá ferr hann at fiskja ok því sitr hann nærri ánni, at hánum er þat hœgra en at öðrum búum sínum. En hann er þó hinn ríkasti konungr. Þat veit trú mín, sagði hann, at þú segir undarliga, þvíat í gær kveld, er ek kom þar, sýndist mér mart undarliga yfir þat fram sem ek hefi fyrr sét; ok hefr þá upp ok segir henni hversu farit hafði. At sönnu, sagði hon, gerði hann þér tiguliga sœmd, er hann setti þik hjá sér. Seg mér, sagði hon, sát þú spjótit er oddrinn blœddi á ok er þar eigi á hold né sinar? Já, sagði hann, at vísu sá ek þat. Spurðir þú ekki eptir, hví spjótit blœddi? Nei, sagði hann. Svá varðveiti mik guð, segir hon, at þú gerðir þá illa ok mikla fíflsku; eða hvat heitir þú, vin? En hinn er ekki vissi nafn sitt, nema hann gat til: Þat ætla ek, sagði hann, at ek heiti Pacuvaleis. En ekki vissi hann hvárt56 hann sagði satt eða eigi. Ok þegar sem mærin skildi nafn hans, þá stóð hon upp í móti hánum ok mælti svá sem reið: Vin, kvað hon, þú hefir nú skipt nafni þínu; illa57 er þér nú farit, hinn veili Parceval, er þú spurðir ekki um spjótit eða ganganda greiðann, þvíat þá hefði bœzt hinum góða konungi fiskimanni ok hefði hann þegar orðit heill ok kátr. En nú vit at sönnu at þér ok öðrum sakir þín skulu falla miklar sakir til fyrir þína úgæfu, en þetta er þér makliga fallit fyrir þat at þú drapt móður þína af harmi, þá er þú hljópt frá henni at úvilja hennar. Ek kenni þik miklu gerr en þú mik, þvíat ek var frá barnœsku minni jafnan með móður þinni ok ert þú minn skyldr frændi. En nú vit at sönnu at mér er ekki minni harmr af úgæfu þinni en dauða móður þinnar ok þessa riddara er mér unni um alla hluti fram. Hai, frændkona, kvað Parceval, er þatt satt er þú segir mér, lát móður minnar? Seg mér, með hverjum hætti várt þú þess vís? Ek stóð þar rétt í hjá er hon var í jörð lagin. Þá miskunni guð sálu hennar, sagði Parceval, hörmulig tíðindi eru mér þessi um andlát móður minnar, sagði hann. Nú með því at hon er jörduð, þarf ek eigi leingra at fara, þvíat þat var allt mitt eyrendi at sjá hana. Nú verð ek at fara annan veg en ek hafða ætlat, ok ef þú vill fara með mér, þá skal ek varðveita þik, þvíat ekki má sá nú, er hér liggr dauðr; er þat ok mikil úvizka at sitja yfir hánum. Förum heldr eptir þeim er hann drap ok heit ek því með sannindum, at ek skal sigrast á hánum eða hann á mér, ef ek má at nökkurum kosti finna hann. En mærin var harms full ok sorgar ok kvezt þat með eingum kosti vilja at skiljast við unnasta sinn fyrr en hann væri í jörðu, svá at hvárki æti hann dýr né fuglar. En ef þú trúir mér, sagði hon, þá fylg þessari götu. Þar fór sá hinn óði ok hinn heimski riddari er drap minn unnasta. En þó vil ek ekki eggja þik at hánum, þvíat aldri vildi ek at þér stœði mein af mér. Enn vildi ek hánum svá mikit illt sem hann hefði sjálfa mik drepit. En hvaðan var þat sverð tekit er þú ert vinstra megin gyrðr með, er aldri var í þurftum reynt? Hef ekki traust á þessu sverði. Ek veit hvaðan þat kom, sagði hon, ok ek kann þann er smíðaði. Sé við vandliga, þvíat ifanarlaust skal þat svikja þik ok bila þá er þú þarft mest at neyta; í bardaga man þat bresta í tvá hluti. En eingi er sá er bœta kann, nema þú komir til hins ríka manns, [er Loc heitir,58 undir Kurvatus fjalli; þar er sá smíðr er Trebucer heitir, er nú er beztr smíðr í öllum heimi. [En þú ert blektr59 ef annarr gerir. Harmr er mér, sagði hon, ef þetta sverð bilar, svá vænligt sem þat er. Því næst gaf hann henni góðan dag ok fór brott leið sína; en hon sat þar eptir er ekki vildi skilja við dauðan unnasta, sú er sanna ást hefir á manni, þóat hon karlmann aldri kanni.
Cap. XIII. Nú ferr Parceval eptir þeirri miklu götu mjök ákafliga allt til þess er hann sá einn riddarahest mjök magran ok svá vesalan, sem úvinir hefði við hann vælt, ok aldri hafði hann sét annat dýr jafnaumt ok vesalt. Á baki hánum var mær ein. Hon var völkud með vesöld ok fátœkligum búnaði. Hon var fríð ok vel vaxin. Hörund hennar var allt sem skorit væri ok hon full angrs ok tára, þvíat hon hafði þolt allskyns vesald. Sem Parceval sá hana, þá skundaði hann eptir henni ok sem hann nálgaðist, mælti hon: Herra guð, aldri líki þat góðleik þínum at ek hafi svá leingi margfaldar vesaldir ok meinlæti. Frelsa mik nú, dróttin minn, ur höndum þessa hins miskunnarlausa riddara, er svá leingi pínir mik. Sem hon hafði svá sagt, kom Parceval ok heilsaði henni, en hon tók kveðju hans með lágri röst ok mælti: Herra, sagði hon, guð gefi vilja yðrum allt þat gott er þú vill; en þó hefi ek nú ekki rétt beðit. En Parceval roðnaði af skömm ok spurði hví hon mælti svá. Þú hin fríða mær, ekki minnir mik at ek hafi fyrr sét þik ok þér ekki vitandi né viljandi mein gert. Þú hefir þat víst gert, at ek er svá vesöl pínd. Guð veit, kvað Parceval, þess er ek ekki valdandi. En æ vilda ek verða víss hvat vesöld þinni veldr. Hai, herra, sagði hon, miskunna þú þér ok flý undan, at ekki fáir þú vandræði af mér. Ekki man ek undan, meðan ek sé ekki meiri ógn en nú. Herra, sagði hon, fyrirkunn ekki heilt ráð, þvíat ef hinn drambvísi riddari kemr heim, drepr hann þik. Guð veit, kvað hann, aldri skal hann því hrósa. Vita vilda ek hví hann kvelr þik svá grimmliga. En hon taldi hánum allt sem géngit hafði. Nú sem þau rœddust við, þá kom hinn drambláti heim af veiðiströndu.60 Ok þegar sem hann sá Parceval, þá œpti hann á hann ok mælti: Þú riddari, sagði hann, er stendr hjá meyjunni, úsynju komt þú hér; nú vit at sönnu at þér er víss dauði, þvíat þú heptir ferð meyjarinnar; en þó vil ek ekki mein gera þér fyrr en ek hefi talit þér, hverja sök ek gefr henni ok því ek píni hana með svá mikilli svívirðing. Ek var farinn á veiðar í sumar ok lét ek þessa mey eptir í landtjaldi minn ok unna ek henni um alla hluti fram. En þá bar svá at með einum kynligum hætti, at einn sveinn kom til hennar; en ek fær hann aldri síðan upp spurt. En sá sveinn kysti hana nauðga svá sem sjálf hon játaði. En þat berr öngum manni at trúa, at hann mundi kyssa hana nema hann gerði meira, þvíat koss lokkar konu til hjúskapar; ok allra helzt þar er tvau finnast saman, þá veitir þat kona sú er kossmildan gerir munn sinn, at slíkt fylgir sem hann vill. En þegar hon kemr í karlmanns leik ok hon finnr, at karlmaðr vill gjarna við hana eiga, lætr61 hon sér at öngum kosti líka at karlmaðr taki hana nauðga. En þá er svá er gert, fær hon hvárki öfúsu né ömbun. Svá hygg ek at þessi minni unnustu62 muni hafa tekizt ok lét hon af sér taka fingrgull eitt ok í brott bar hann með sér af mínum vildustum föngum ok þeim mat er ek hafða mér ætlat. En nú hefir hon fengit mikla leigu fyrir sín afbrigði, at þat sannast á henni er mælt er, at heimsku fylgir heipt ok sá kaupir glœp er gerir ok ekki vill yfir bœta. Sem Parceval heyrði þetta, þá sagði hann: Nú hefir hon bœtt glœp sinn ok innt skript sína, svá at guð mun kunna mikla öfusu fyrir því at þú gefr henni rangar ok illgjarnar sakir. En nú geri ek þik vísan at sönnu, at ek er sá maðr er hana kysti nauðga at fullum úvilja hennar, ok ekki gerði ek henni meira ok at vísu at ek ok drakk sem mér bar nauðsyn til. En þú gefr henni ranga sök ok illa gátu. Ek sver við höfuð mitt, kvað hinn drambláti riddari, at þú hefir nú mælt undarliga ok við gengit þessum atburðum ok gefit þér sjálfr dauða sök. Eigi er dauði minn svá nær sem þú hyggr, kvað Parceval, en gæt þín at ekki komi í stað dauði at þér. Því næst riðust þeir at með öllu afli, ok er þeir mœttust, þá festi hvárr spjót sitt í skilði annars ok féllu báðir til jarðar, svá at bæði spjótin flugu í tvá hluti. Því næst hlupu þeir upp ok börðust með sverðum ok hjuggu mart ok stórt hvárr annan ok var bardagi þeirra bæði harðr ok mikill, þvíat báðir váru öflugir, harðir ok vápndjarfir. En svá lauk þeirra viðskipti at Parceval varð öflugri, fimari ok röskvari ok því drjúgari, sem þeir áttust leingr við, ok mœddist hinn drambláti riddari, ok bað þá dramblátr friðar ok miskunnar, ok féll þá allt dramblæti hans ok gerðist nauðigr lítillátr. En Parceval, er aldri gleymdi heilræðum þess hins góða manns er hann gerði riddara ok kendi einvígis síðu, at hann skyldi ekki þann drepa er friðar beiddist ok miskunnar63, svarar þessum orðum: Riddari, kvað hann, þat veit trú mín, at einga miskunn skal ek gera þér, nema þú miskunnir unnustu þinni, þvíat aldri þjónaði hon til þvílíks erfiðis sem nú hefir hon af þér hlotit. Þá svarar riddarinn: Herra, sagði hann, ek vil gjarna allt eptir því sem þér vilit bœta við hana þat er ek hefi misgert; skal ek ok allt þat gera sem þér bjóðit mér. Er ek nú sannfróðr at því at hon er saklaus, ok nú fyrirþikki mér er ek hefi misgert við hana. Far nú, sagði Parceval, til næsta bœjar ok ver þar till þess er hon er at fullu heil. Síðan klæð hana vel ok far til Artús konungs ok seg hánum guðs kveðju ok mína ok gef þik í hans miskunn ok seg at sá riddari sendi þik er hann gerði64 riddara at rauðum vápnum. Þú skalt ok segja öllum riddarum ok hirðmeyjum okkur65 viðskipti, ok þeirri meyju ber guðs kveðju ok mína, er Kæi ræðismaðr laust fyrir mínar sakir ok seg henni svá at ek kem ekki fyrri í hirð Artús konungs en ek hefi hefnt hennar svívirðingar á Kæi ok hon skal kalla vel hefnt. Riddarinn segir, at hann skal allt fullgera þat er hann skipaði. Því næst skildust þeir ok fór riddarinn at græða unnustu sína svá at hon varð heil ok fékk alla fegrð sína aptr ok klæddi hana hinum bezta búnaði ok fóru síðan í kastala þann er Artús konungr sat í með hirð sinni. Ok sem riddarinn kom, þá gékk hann þegar fyrir konung ok gaf sik upp vápnsóttan fyrir allri hirðinni í vald konungs ok bauð allt at gera þat er hann bauð hánum ok sagði at svá bauð sá riddari er beiddist af yðr rauð herklæði ok þér gáfut hánum. Sem konungr heyrði þetta, mælti hann: Góðr vin, far af klæðum þínum. Blessaðr sé sá riddari er þvílíkan riddara sendi mér ok sakir hans skalt þú vera hér vel kominn ok sœmiliga haldinn. Herra, kvað hann, ek verð enn fleira at tala áðr ek fer af herklæðum mínum. En þó vilda ek at dróttningin kœmi ok meyjar hennar at heyra þessi tíðindi, er ek hefi yðr at segja ok sú hin fríða mær er lostin var fyrir lítinn hlátr er hon hló. Ok jafnskjótt sendi konungr eptir dróttningu ok kom hon þegar með öllum meyjum sínum. Ok þá mælti hinn nýkomni riddari: Frú, sagði hann, guðs kveðju sendi yðr einn riddari er ek á mjök at lofa, þvíat hann vápnsótti mik ok gaf í yðvart vald þessa mína unnustu, er nú er hér með mér, ok hann sagðist ekki fyrr skyldu koma í hirð Artús konungs, en hann hefði hefnt þeirrar svívirðingar er Kæi laust mey yðra. Guð þakki hánum þat, sagði dróttning, ok gjarna vil ek hánum ok hans vinum sœmd ok virðing með vináttu veita. Þá hljóp upp fól konungs ok œpti hátt: Kæi, Kæi, sagði hann, svá hjálpi mér guð at nú er kominn tími svívirðingar þinnar ok dýrt mant þú kaupa þá svívirðing er þú gerðir meyjunni ok mér. Þá mælti konungr: Hó, Kæi, hvat þú vart heimskr þá er þú spottaðir svein; þín heimska ok gabb fældi66 hann frá mér, svá at ek hygg at ek sjái hann aldri síðan. Þá mælti konungr við riddarann er hánum var sendr: Ek gef þér frelsi þitt at þú skalt liðugr af mér vera. Þá spurði herra Valver: Hvat riddara er þat er svá mikinn vaskleik hefir gert at vinna þann riddara er vér vitum beztan í þessu landi? Konungr svarar: Ekki er mér hann kunnigr. Ok sagði þá konungr herra Valver, hversu hann kom til hans ok hversu Kæi hafði gabbat hann. En hann hefir mér jafnan síðan fagrliga þjónat ok vildi ek at vísu finna hann ok þenna morgin skulum vér fara at leita hans, ok þegar um morguninn bjóst konungr með allri hirð sinni ur Korboel. Þá fór með hánum dróttningin ok allar meyjar hennar. Konungr reið allan þann dag. En er at kveldi kom, þá setti hann landtjald á sléttum völlum ok fögrum ok lá þar um nóttina. Í dagan féll mikill snjór ok gerði kalt. Þann dag hafði Parceval árla uppi verit ok reið hann út at leita atburða í herklæðum sínum ok þeirra riddara er nökkut vildu við hann eiga. Þá reið hann at þeim sömum völlum er herr konungsins var á. En þeir váru allir þaktir með snjó ok er hann kom fram at völlunum, þá sá hann hvar flaug mikill fjöldi anda ok eptir einn valr ok hafði lostit eina öndina svá at hon féll á jörð. Parceval reið þangat er hon niðr féll ok vildi taka hana. Valrinn hrœddist hann ok flaug skjótt ok svá öndin þvíat hon var lítt sár. En þó hafði henni blœtt í snjóinn ok sem hann sá þessa hluti, nýfallinn snjó ok hitt rauðasta blóð, þá kom hánum í hug at slíkr lítr var í andliti Blankiflúr, unnustu hans, ok var hann67 þat nú svá mjök hugsandi, at hann var öllu öðru gleymandi. Hann gáði einskis annars en sjá hér á. Svá var hann þetta mjök íhugandi ok svá tók hann þá mjök at unna, at ekki mátti hann þá annat kunna.
Cap. XIV. Nú sá þetta skjaldsveinn einn frá landtjöldum konungs ok hugði at hann svæfi á baki hestinum. Konungr var þá ekki klæddr. En sveinarnir géngu til landtjalds konungsins. Þeir mœttu þeim riddara er hét Sigimor. Hann gékk þegar til konungs ok sagði hánum at einn riddari var skamt þaðan sá er sváf á baki hesti sínum. Konungr bað kalla hann til sín, ok hann reið þegar herklæddr til hans ok mælti: Riddari, sagði hann, þú skalt ríða í stað til konungs. Parceval leit sem hann heyrði ekki hvat hann sagði. Hann mælti þá: þú skalt fylgja mér nauðigr til konungs er þú vill ekki lostigr, ok er Parceval sá riddarann ríða at sér, þá snéri hann í móti hánum ok er þeir mœttust, lagði hvárr til annars, ok brast í sundr spjótsskapt Sigamors. En Parceval festi spjót sitt svá at hinn kom niðr, en brynja hans var traust ok hlífði hánum við sárum. En hestr hans hljóp til landtjalda konungs. Vinir Sigamors öngruðust upp af hans misferð. En Kæi ræðismaðr, er aldri gat haldit sér fyrir heimsku ok hégóma68, mælti: Herra, sagði hann, nú megi þér sjá Sigamors, hversu hann gengr á fœti ok leiðir hestinn. En annarri leiðir hann riddarann nauðgan ok yfirkominn ok hefir unnit fagran sigr. Kæi, sagði hann, illa samir þér at spotta dugandi menn. Fœr mér nú riddarann ok sjám fyrst at þú sigrist betr. Herra, kvað Kæi, feginn em ek því at yðr líki mín ferð, ok at vísu skal ek þenna riddara til yðvar fara láta með mínu afli; ef hann vill ekki lostigr, þá skal hann fara nauðigr ok ek skal þrúga hann at hann segi nafn sitt. Nú herklæddist hann ok ríðr til þess er Parceval sat á hesti sínum hitt sama íhugandi. Sem Kæi kom fram ríðandi at Parceval, mælti hann: Knapi, sagði hann, far til konungs. Þat veit trú mín, þú skalt fara hvárt er þú vill eða ekki. Ok er Parceval heyrði orð hans ok heitun, þá reið hann í móti hánum ok er þeir lögðust til, gékk í sundr spjótskapt Kæi. En Parceval festi spjótit svá at Kæi kom niðr fjarri hestinum, ok við þat brast í sundr armleggr hans, þvíat hann kom þar niðr sem berg var undir, ok sannaðist þá þat er konungs fól hafði jafnan spát hánum. Nú lá Kæi í úviti, en hestr hans hljóp aptr. Sem konungs menn sá hann hlaupanda með tómum söðli, hlupu margir á hesta sína, ok er þeir kómu at Kæi, þá hugðu þeir at hann væri dauðr. En Parceval sat með sama hætti sem fyrr, en konungr reiddist mjök, er ræðismaðr hans var svá mjök meiddr ok er hann vissi at hann lifði, þá fékk hann til einn lækni at græða hann; ok þá mælti herra Valver til konungs: Guð veit, herra, at þat er einörð mín, at þat er at eingum kosti rétt at angra mann meðan hann er íhugandi, einnhvern hlut, sem þessir tveir menn gerðu við þenna riddara. En ef vili yðvarr væri til, þá vil ek ríða til hans ok biðja hann koma til yðvar. Sem Kæi heyrði þetta, reiddist hann ok mælti: Herra Valver, sagði hann, þú mátt taka í beizl hans ok leiða hann hingat, þvíat hann man yðr þegar fylgja, þvíat svá hefir þú margan riddara tekit ok vápnsótt. Hó, Kæi, kvað Valver, þat segi ek þér, ef guð vill, at ek skal hafa þenna riddara til konungs, svá at hvárki skal minn armleggr brotna né ur liði ganga. Þá tókt makligan mála fyrir þitt starf. En ek vil ekki þvílíkan taka. Frændi, sagði konungr, vel líkar mér, at þú farir, þvíat þú ert vitr maðr ok vel stiltr, ok kom hánum hingat með fríði; ok því næst herklæddist herra Valver ok reið þangat sem riddarinn var ok mælti: Bróðir, sagði hann, gjarna vilda ek heilsa þér ef ek vissa at þinn hugr væri jafnheill til mín sem minn er til þín, ok þó skal ek rœða til þín með góðum vilja, þvíat ek em sendimaðr míns herra Artús konungs. Þá svarar Parceval: Hingat kvómu II riddarar ok vildu taka frá mér mína íhugan, ok vildu nauðga mér at fara til konungs, sem þeir hefði mik her tekit ok vápnsótt. En nú er ek áhyggjufullr um eina íhugan er mér vel líkar. En seg mér, góðr vin, er Kæi ræðismaðr með konunginum? Já, kvað herra Valver, hann var hér nú fyrir mér ok hefir þú brotit sundr armlegg hans hinn hœgra. Þat væntir mik þá, sagði Parceval, at ek hafi hefnt meyjar þeirrar er Kæi laust fyrir mínar sakir. Herra riddari, sagði Valver, þat segi ek þér at sönnu, at konungr ferr þín at leita ok þik vill hann gjarna hitta. Seg mér nafn þitt. Parceval heiti ek; eða hvert er yðvart nafn? Ek er kallaðr Valver. Já, sagði Parceval, nú segir þú mér góð tíðindi, þvíat yðvarn félagskap fýsumst ek, ef yðvarr er vili til. Guð veit, kvað Valver, þat vil ek gjarna. Því næst riðu þeir til landtjalda konungs. Þá mælti herra Valver: Förum af herklæðum. Ok þá lét hann fœra Parceval hina beztu guðvefjarskikkju með69 allri hinni beztu gangveru. Nú er Parceval vel búinn ok sýnist nú hinn fríðasti riddari ok géngu þeir þá til konungs. Þá mælti herra Valver: Herra konungr, segir hann, nú hefi ek feingit þann riddara Parceval, er yðr hefir lengi eptir langat. En er konungr heyrði þetta, þá varð hann svá feginn at hann reis þegar upp í móti hánum ok bað hann vera guði vel kominn ok sór at hann skyldi aldri við hann skiljast. Í því kom dróttningin. En Parceval gékk þegar í móti henni ok fagnaði henni vel ok sœmiliga. En hon bað hann vera vel kominn. Þá mælti hann við mey þá er næst gékk dróttningu, er hló at hánum: Ek er sá riddari er aldri skal yðr hverfa ef nauðsyn krefr yðr riddara hjálp. En mærin þakkaði hánum sinn góðvilja70 með kurteisum orðum. En Parceval var þar í miklum fagnaði ok fór hann með konungi til Korbuel borgar. En á miðjum degi annars dags þá kom þar ein mær ljót ok leiðilig svá at aldri fœddist fjándligra kvikendi. Hon heilsaði konungi ok allri hirðinni nema Parceval: Hó, Parceval, vei þeim er þér berr kveðju, þvíat þú hefir til ills þjónat þar er þú vildir ekki hjálp veita hinum góða konungi ok fiskimanni með spurdaga þínum, þvíat hann væri heill ef þú hefðir spurt hvat þat var er þú sát. En þú ert úgiptufullr er þú þagðir gæfuna ur hendi þér. Herra, sagði hon, ek veit kastala er í eru hinir frœknustu riddarar X ok hálft sétta hundrað ok á hverr þeirra hina kurteisustu unnustu. Nú segi ek yðr þessi tíðindi at hverr sá er þar vil reyna riddaraskap sinn, má þar finna röskva félaga ok gjarna vilja þeir reyna utan ef. En sá er eignast vill höfuðfrœgð í öllum heiminum, þá kann ek segja hánum, hvert hann mœtti sœkja hina fríðastu allra meybarna í veröldu, ef nökkurr þyrði til at ríða brott at hrinda þeirri miklu umsát, er um hana sitr í einu miklu fjalli; fá má þar nóga sœmd ok virðing með fjárhlutum. Slík tíðindi gerir hon þeim kunnig er áðr váru úkunnig. Nú máttu þeir af þessu gera þat er bókin man í ljós bera.
Cap. XV. Nú sem mærin hafði lokit rœðu sinni, þá reið hon í brott, en herra Valver sagði at hann skyldi þangat fara. En Gerflet sór at hann skyldi fara til prúða kastala. En Kinderin kvezt þangat skyldu fara sem mærin sat á fjallinu. En Parceval sór at hann skyldi ekki fyrr aptr koma en hann vissi hvat gangandi greiði var, ok þá hlupu upp LX riddara ok sambundust at þeir skylda þat vita hvár sá kastali væri. Nú sem þeir rœddu þetta, þá kom ríðandi í konungs höll einn riddari er hét Gandilbrasil ok heilsaði konungi ok mælti til herra Valver: Einga kveðju ber ek þér, þvíat þú drapt minn herra með svá miklum níðingskap, at þú bauzt hánum ekki til einvígis. Þá svarar Valver: Þá er þú vill, skal ek þessara71 svikrœða synja er þú kennir mér. Þá svarar hinn, at hann skyldi svik á hann sanna, ok skal þessi bardagi vera fyrir konunginn í Kapalon, er nú er beztr riddari í öllum heiminum. Þessu játaði herra Valver ok þegar fór riddarinn í brott; en Valver bjóst þegar ok hafði þá VII skjaldsveina með sér ok báðu allir hann fara í guðs friði. Sem hann hafði riðit um stund, þá sá hann riddara marga, ok í því mœtti hann skjaldsveini leiðanda eina steddu72. Þá mælti herra Valver: Hverir eru þessir riddarar er hér ríða? Hann svarar: þessi er Meliander, einn ríkr riddari. Ert þú með hánum? sagði Valver. Nei, herra, Grediens heitir minn herra. Hann kann ek gerla, sagði Valver. Seg mér, hvár hann er. Hann fór til riddara atreiðar, er þeir hafa mælt sín í milli, Meliander ok Saibaz. Hversu má þat vera, sagði Valver, þvíat Meliander var í garði Saibas ok er hann fóstrson hans? Herra, kvað hinn, svá er at sönnu, þvíat faðir hans var mikill vin Saibaz ok hann var með hánum þar til er hann var vaxinn, en þá beiddist hann ástar dóttur hans er hann unni með allri ást. En hon sagði at hann skyldi fyrr riddari vera. En hann gerðist þegar riddari sakir ástar hennar; ok þá kom hann til meyjarinnar ok vildi endrnýja ást hennar við sik. En hon sagði at þat mætti með öngum kosti vera fyrr en hon hefði sét riddaraskap hans. Þú skalt, sagði hon, stefna hingat mörgum riddarum til atreiðar. Þat er hverjum kunnast73 er hann kaupir74 dýrast. Tak nú, kvað hon, atreið við föður minn ef þú vill mína ást hafa ok stefn hingat þínum riddarum móti hans riddarum, ok man ek þá sjá hvern riddaraskap þú gerir fyrir mínar sakir. En hann þegar sem hon fyrir skildi tók atreið við föður hennar, þvíat hann unni henni svá mikit, at hann gerði hvat er hon vildi. En nú eru várir menn mjök þurfandi, at þú komir í reiðina með þeim, ef þú þorir. Vin, kvað herra Valver, far leiðar þinnar. En þá reið herra Valver til landtjaldsins, þvíat ekki var annarr vegr til, ok er hann kom þar, hafði Sabaz saman samnat öllum sínum riddarum, vinum ok frændum. Hinir beztu vinir Sabaz réðu hánum þat at eiga einga atreið við Meliander, þvíat þeir hræddust at hann mundi eyda ríki Saibas. Þá byrgðu þeir öll borgarhlið. Nú ríðr Valver til eins borgarhliðs, ok er hann sá at byrgt var, þá reið hann út á völlinn ok sté af hesti sínum. Einn kastalamaðr sá hann ok mælti við Saibaz: Herra, ek hefi sét tvá riddara er hér eru komnir af liði Artús konungs ok ræð ek at vér ríðim út ok segir mér svá hugr at vér munum hinn betra hlut hafa. Ok nú ríða þeir út af borginni. En dœtr Saibaz géngu upp í hin hæstu vígskörð ok með þeim allr herrinn at sjá samkvomu riddaranna, en þat þótti þeim líkt at Meliander mundi þar beztr riddari, en um síðir sá þær þann riddara er hjá borginni var, ok mæltu sumir at hann sé hinn hraustasti ok hinn vaskasti riddari, ok gera um margrœtt. En dóttir Saibas hin ellri er unnasta var Meliandri, tók at lofa hann ok sagði svá: Aldri mun finnast jafningi Meliandi at öllum hlutum þeim er vaskr riddari þarf at hafa, er bæði er œskiliga fríðr ok hinn kurteisasti um alla hluti. Sem hon lofaði hans frœgð ok meðferð, þá mælti hin yngri: Ek sé annan riddara fríðara ok má vera at hann sé hraustari. Hin reiddist mjök ok vildi ljósta hana. En meyjar er við váru, bönnuðu henni þat. En með riddarum varð hin mesta atreið ok hin harðasti bardagi ok steyptist þar margr til jarðar. En af öllum þeim er þar váru, stóðst eingi Meliandro, þvíat hann steypti hverjum er hann mœtti, ok sem spjót hans brast, brá hann sverði sínu ok hjó á báðar hendr svá at eingi þorði at bíða hans. Ok unnasta hans varð fegin ok gat ekki þagat: Sjáit nú, sagði hon, eingi stendst hánum af öllum riddarum ok eingi mun í heiminum. Guð veit, kvað hinn yngri systir hennar, hér er fríðari riddari en hann er. Ok hin ellri reiddist ok laust hana mikit högg ok mælti: Víst ert þú mikit fól ok veslingi er þú kallar nökkurn hánum jafnan, ok mæla þær mart til herra Valver. Sumar kalla hann kaupmann, sumar huglausan hirðmann, sumar fagrt fól. Illa75 samir yðr, segir hin yngri dóttir Saibaz, at ámæla hánum, þvíat ek hygg, at hann sé hinn bezti riddari ok hinn frœknasti af öllum þeim er hér eru nú komnir. Ekki er hann fyrir því, sögðu þær, líkr hinum bezta riddara, þvíat þú mant skjótt sjá hann uppi hanga, sögðu þær, fyrir þær matvélar76 er hann gerir hér. Herra Valver skildi orð þeirra ok var hánum þat mikit angr; en ekki fór hann at heldr til atreiða, ok heyrði hann at Meliander krafði hvern riddara til atreiðar. Riddarar börðust til kvelds, en einn skjaldsveinn kom til borgarinnar ok hafði byrði sína af spjótskapta brotum. Sem hin heimska mær sá hann, þá mælti hon: Víst ert þú bernskr er þú tekr þér slíkt til fjár; kasta niðr ok gakk higat; hér er eingi vörn fyrir ok mátt þú taka hér yfrit fé þar sem hinn mikli maðr sitr. Nú gékk hann þangat ok laust hestinn ok mælti: Seg, fantr, segir hann, hvernin sætir þú hér? Far brott, fóli, kvað Valver, ella fær þú skömm; en hann þorði ekki at tala fleira. Þá rénaði bardaginn ok váru margir riddarar drepnir, en sumir handteknir, ok féngu borgarmenn hinn betra hlut, en kastalamenn hinn lægra. En svá var mælt þeirra í milli, at öngvir menn skylda koma til dugnaðar hvárigum við sik. Nú man lukt verða þeirra gerða, at ekki man hvárumtveggjum sigr verða.
Cap. XVI. Nú skiljast þeir ok reið allt borgarhliðit inn ok fylgði herra Valver ok við borgarhliðit mœtti hann ráðgjafa Saibaz ok bauð hann hánum herbergi með hœverskum orðum. Herra riddari, sagði hann, til reiðu er yðr mitt herbergi [ok annarr greiði.77 Guð þakki yðr, herra, kvað Valver. Síðan leiddi hann riddarann78 í sitt herbergi ok spurðu hvárt79 hann hefði ekki verit í bardaganum, [en hann sagði hitt sanna at hann hafði á holm skorazt við einn riddara. Riddarar Saibaz rœddu sín í millum ok sögðu80 hann vera únýtan dreng, ok allra mest dóttir hans hin ellri fyrir sakir [systur . . . . . . . . úkunnandi; hon mælti þá til föður síns81: Hér er kominn einn falsari í borgina ok82 kallast riddari, þvíat hann vil svá koma af sér váða83; [en hann er þjófr,84 þvíat hann ferr bæði með skjöld ok önnur hervápn. Nú lát þú svívirðliga refsa hann. En hann er herbergðr með Gario. En konungr jafnskjótt fór þangat; sem herra Garius leit hann, þá spurði hann hvat hann vildi. Ek fer, sagði konungr, at skemta mér. Garius svarar: þar megi þér nú sjá hinn fríðasta riddara alls heimisins. Þat veit trú mín, sagði konungr, at hans fer ek at leita ok vil ek láta refsa hánum, þvíat hann kallast riddari. Hó, herra, þess bið ek, at þér gerit hánum öngva svívirðing svá góðum riddara í mínum herbergjum. Nú sagði konungr: [Aldri skal hann af mér svívirðr né þín hýbýli.84 Þá mælti Garius: Komit nú í mín herbergi ok sjáit minn gest. Sem herra Valver leit konunginn kominn, þá stóð hann upp í móti hánum með kurteisum orðum ok settist niðr ok herra Valver í millum þeirra. Konungrinn spurði, hvaðan hann var eða hví hann var eigi at atreiðinni. Hann sagði konungi allt hitt sanna at hann skyldi eiga atreið fyrir konungi í Kapalon. En konungr bauð hánum þegar œrna fjárhluti; en hann sagði [hánum, vegr hans lægi um fátœk lönd85. Guð þakki yðr, herra; en ek hefi nóga fjárhluti þá sem ek hafði heiman. Í því kom hin yngri konungs dóttir ok mælti til herra Valver: Herra, sagði hon, systir mín hefir bart mik fyrir yðrar sakir, ok biðr ek at þér hefnit mín. Jungfrú, kvað hann, hvat hefir þat við mik at gera? Þá mælti konungr: Hon er bernsk, herra, gefit ekki gaum at orðum hennar. Herra konungr, kvað Valver, at sönnu væra ek þá úkurteiss, ef ek vissi vilja hennar ok synjaði ek henni einn hlut. Seg nú, jungfrú, sagði hann, hversu skal ek gera þér rétt af systur þinni? Með þeim hætti, sagði hon, at þér farit á morgin á riddara atreið. Frú, sagði han, þat skal ek gjarna gera at vera riddari þinn nökkura stund í morgin. Guð þakki yðr, herra, sagði hon, ok gefi yðr sigr ok sóma. Nú reið konungr heim ok hafði dóttur sína í faðmi sér ok spurði með hverjum hætti þær deildu. En hon sagði allt hitt sanna til, at systir hennar lofaði Meliander yfir alla85 riddara, en ek sagði þenna betra vera. En systir mín barði mik af því ok því vildi ek sjá atreið þeirra. Dóttir, kvað konungr, þú skalt senda þessum riddara gullstúku þína ok mun hann þá betr muna þik í bardaga. Þat vil ek gjarna, sagði hon. Sem konungr kom heim, spurði hin ellri, hvaðan hann bar dóttur sína, er ekki kann utan spott ok gabb. Þá svarar konungr: Þú hefir gert systur þinni svívirðing, en angrat mik, er þú hefir bart hana, en svívirt sjálfa þik. En er hon heyrði orð föður síns, þá reiddist hon ok þagnaði. Nú fara menn at sofa. En er dagr kom, stóð upp hin yngri konungs dóttir ok sem hon var rikuliga búin, þá gékk hon þangat sem herra Valver var ok mœtti hánum er hann gékk frá kirkju ok mælti: Guð blessi yðr, herra, sagði hon, nú vil ek biðja yðr at þér berit gullstúku mína á spjóti yðru í dag, at ek mega þekkja yðr í bardaganum. Guð þakki yðr, sagði hann, þat skal ek gjarna gera. Því næst herklæddist allt liðit ok reið út af borginni. En allar meyjar ok konur géngu í vígskörd borginnar ok Meliander reið ekki fjarri hálfa mílu fram á völlinn frá liðinu, ok er unnasta hans sá þetta, mælti hon: Nú megi þér sjá hinn bezta riddara; af sínum vaskleik verðr hann hinn bezti konungr ok eingi er hans jafningi í öllum heiminum. Sem hon mælti þetta, hleypir herra Valver móti Meliandro sem skjótast gat hestrinn borit hann. En hinn þegar snéri í móti hánum ok festi spjót sitt í skildi herra Valver, svá at spjótit flaug í sundr í marga hluti. En herra Valver festi sitt spjót í skildi hans ok gerði hánum mikit angr, svá at hann bar hann af hestinum ok kastaði hánum á völlinn. En herra Valver tók hest hans ok fékk skjaldsveini sínum ok mælti: Far ok fœr hinni yngri konungs dóttur þessa mína fyrstu gjöf. En hann tók þegar hestinn ok fœrði meyjunni; en hon þakkaði þriföldum þökkum ok mælti við systur sína: Svá sýnist mér sem Meliander hafi ofan stigit sem vaskr riddari ok vildi ekki gera erfiði fótum sínum, þvíat herðar hans ok höfuð kómu fyrri niðr ok er þar nú fagrt til at líta er hjálmr hans er dreginn leiri, er áðr var gulli. Sæl er sú jungfrú er slíkan riddara á, þvíat svá liggr hann nú kurteisliga flatr við jörðina sem dúfa undir slagneti er hon sér grimman hauk fljúga, ok ekki þorir hann heldr at hrœrast, en húkandi heri fyrir hundi, ok mjök er nú niðr drepit ofdrambi þess, er þú segir beztan riddara í heiminum. En hin varð mjök reið ok vildi ljósta hana, en meyjarnar stóðu fyrir, er hjá váru. Nú hafði Valver sótt III aðra hesta ok gaf einn húsbónda sínum en tvá dóttur hans ok lauk þá bardaganum. En hváratveggju lið kölluðu Valver beztan riddara ok reið hann nú heim til húsbónda síns ok mœtti þá meyjunni. Hon mælti: Guð þakki yðr yðvarn góðvilja. Gott má ek frá telja hraustan riddaraskap með lítillæti, kurteisi86 með fögru blíðlæti.
Cap. XVII. Sem þau töluðust við, þá kom faðir hennar ok spurði riddarann at nafni. Valver heiti ek, kvað hann. Sem konungrinn skildi, at þetta var herra Valver, þá þakkaði hann hánum þangatkomu sína ok bauð hánum alla þá hluti er í hans valdi váru, ef hann vildi dveljast með hánum; en þat stodaði ekki. Jungfrúin bað hann fara í guðs fríði ok muna sik. Gjarna, sagði hann. Nú reið hann þat sem eptir var dagsins ok bað hann konung ok alla aðra lifa í guðs signan, ok kom at kveldi þar sem bú var eins hreinlífismanns ok svaf þar um nóttina. En í dagan reið hann þaðan ok sem hann hafði leingi riðit, mœtir hann miklum fjölda riddara ur einum kastala ok váru þar margir sveinar leiðandi veiðihunda. En síðan riðu tveir menn ok var annarr ungr ok fríðr. Hann heilsaði herra Valver ok tók í hönd hans ok mælti til hans: Ek bið yðr at þér farit til kastala várs í várt herbergi, þvíat nú er dagr mjök liðinn ok tími at hvílast ok ek á þar systur ok man hon yðr vel fagna. Hann mælti til þess riddara, er reið með hánum: fylg þessum riddara til systur minnar ok bið hana fagna hánum sem bezt. Síðan skunda aptr til mín. Ok þá fylgði herra Valver hánum þangat sem hverr maðr hatadi hann ok vissi hann þó ekki til þess, þvíat hann kom þar aldri fyrr ok sá hann við öngu. Því næst hugði hann at kastala ok sá at hann stóð við sjó ok umhverfis hann þykkir skógar. Þá sá hann um alla borgina at hon var skipuð með ríku fólki. Nú stigu riddararnir af hestum sínum ok géngu til herbergis, þar sem mærin var. Þá mælti riddarinn: Jungfrú, sagði hann, þenna mann sendi bróðir þinn þér ok bað at þú skyldir gera við hann sem bezt; en ek skal nú til hans ríða. En mærin sagði: Kom hingat, hinn góði riddari, ok sit hjá mér. Nú sitja þau þar ok rœða um ástarþokka ok fellr saman lunderni þeirra, ok bað þá herra Valver, at hon skyldi vera unnasta hans; en hon játaði því blíðliga ok kystust þau með sœtum hálsföngum. Þetta sá einn heimskr ribbaldi ok kendi þegar Valver ok œpti hárri röddu: Guð gefi þér svívirðing, kona, er þú elskar þann er þú ættir mest at hata, þvíat hann drap föður þinn. Hann hljóp þegar út ur húsinu ok at úvörum herra Valver. En hon féll þegar í úvit. En þegar hon vitkaðist mælti hon: Nú er okkr víss dauði, sagði hon, þvíat hér kemr allr borgarlýðr ok drepr þik, en ek verð þann dag at deyja af harmi, en þó er þessi kastali svá sterkr, at einn vaskr mann má verja hann fyrir mörgum mönnum. Hann svarar: Grát eigi, unnasta, þvíat ek skal verja hann fyrir öllum þeim er til koma, meðan ek held heilu sverði mínu. En hinn heimski riddari hljóp um alla borgina ok œpti at Valver var þar kominn er drepit hafði herra þeirra, ok þegar herklæddust þeir allir ok géngu at kastala ok brutu upp dyrnar, en hverr var til dauða dœmdr er sverð Valver náði til, ok er þeir sá at þeir gátu eigi unnit, þá fóru þeir til ok grófu grundvöllinn ok vildu svá ná hánum. Þá kom Grandilbrasil riddari ok fyrirbauð þeim at gera mein herra Valver, en þeir sögðu at þeir skyldu þó drepa hann, þóat þeir verði hann. Grandilbrasil reið þá í brott ok mœtti konunginum er hann reið til kastala ok sagði hánum hvar komit var. En ek hefi stefnt herra Valver, sem yðr er kunnigt, til einvígis, ok er þessi sá riddari er þér herbergðut í kastala yðrum ok sómir yðvarri tign með öngum hætti, at á yðrum gest sé unnit. En konungr sagði at svá skyldi vera, ok nú kom konungr at kastala ok fyrirbauð sínum mönnum at gera nökkut mein herra Valver, ok þegar í stað gáfu þeir upp atsóknina. Konungs ráðgjafi mælti til hans: Þat er mitt ráð, herra, at láta herra Valver fara liðugan héðan at sinni, þóat hann hafi mikit brotit með yðr, þó með þeim hætti, at XII mánaða frest sé á einvígi þeirra Gandilbrasil ok komi hann þá með þessum hætti sem fyrr segir, þá er XII mánaðir eru liðnir, ok trúlofi yðr at fœra þat spjót er blœdir ur oddinum, ef hann kann þat fá; ella ef hann vill þat ekki, þá látit taka hann ok binda. Konungr mælti: Þetta er hitt bezta ráð, ok þessir kostir váru nú gervir herra Valver; ok hann trúlofaði þat sem konungr beiddist, ok sem þetta var gert, þá sendi hann heim skjaldsveina sína með hestum sínum, nema Guingvillot einn, ok skildust þeir við hann með miklum harmi ok tók hann nú orlof af konungi ok reið leið sína.
Cap. XVIII. En nú er at segja frá Parceval, at hann lifir svá fimm vetr, at hann kom hvárki til kross né kirkju, svá var hánum mikill hugr á at fremjast at riddaraskap, ok leitaði allra hinna hörðustu riddara ok fann öngvan svá röskvan at hann sigraðist ekki á hánum, ok fóru svá út þessir fimm vetr, at hánum kom aldri guð í hug. Ok þat var einn langa frjáðag, at hann reið um eina eyðimörk. Hann mœtti þrimr riddarum ok XX konum ok géngu öll berfœtt í ullklæðum. Þeir spurðu hví hann riði svá ríkuliga; en hann frétti hví þeir géngi svá fátœkliga. Þeir sögðu: Veizt þú ekki at nú er sá dagr er kristr þoldi dauða til lausnar öllu mannkyni, ok er þat ekki riddara síðr at ríða þá á þeim degi. Hvaðan kómu þér nú? sagði hann. Héðan ur mörkinni frá einum ágætum guðsþjónustumanni. Hvat gerðu þér þar? kvað Parceval. Þat sem allir kristnir menn eru skyldir at gera, játning synda sinna, ok tókum hjálpræði til yfirbóta. Sem Parceval var87 slíkt skiljandi, þá komst hann við mjök í hjarta sínu ok kom hánum í hug hversu ferliga hann hafði lifat ok mælti hann þá til riddaranna: Mér líkar at fara til þessa einsetumanns, ef ek má finna hann, ok þeir þegar vísuðu hánum á þann veg sem þeir fóru frá hánum. Síðan skildust þeir ok reið Parceval þann veg sem þeir höfðu vísat hánum, ok er hann hafði leingi riðit, þá kom hann at hýbýlum hins góða manns ok sté þar af hesti sínum ok fór af herklæðunum öllum ok festi hest sinn ok síðan gékk hann inn í kapelluna til hins góða einsetumanns ok sá þar einn prest ok einn lítinn prestling ok höfðu þeir þá hina hæstu tíðagerd. Þá bað Parceval sér miskunnar með knéföllum ok tárum ok fullkominni iðran, ok sem sá hinn heilagi maðr fann lítillæti hans, þá kallaði hann Parceval til sín ok féll hann þá á kné fyrir heremitanum ok kvezt vera mjök þurftugr hans heilræða til umbóta sinna synda. Þá bað heremita hann játa syndir sínar. Herra, kvað Parceval, nú eru liðnir fimm vetr, síðan ek bað mér guð miskunnar ok einga trú hafða ek til hans. Ek hefi þat eitt gert á þessum fimm vetrum er illt er. Síðan segir hann hánum alla atburði þá er hann hafði sét með konungi fiskimanni ok kvezt af því haft hafa jafnan hinn mesta harm, er hann spurði ekki88 um spjótit eðr ganganda greiðann, ok fyrir þessar sakir hefir ek misgleymt trú minni. Vinr, sagði sá hinn góði maðr, hvert er þitt nafn? Parceval heiti ek, sagði hann. Hinn góði maðr mælti: Mikill harmr er þat er þér hefir svá misfallit, fyrst um móður þína er þú skildist svá við hana at hon vildi ekki. Þat er þér ok mikil synd er þú spurðir ekki um ganganda greiðann ok um spjótit er jafnan blœðir ur oddinum; ok værir þú löngu týndr, ef þú hefðir ekki notit bœnar þeirrar er hon bað fyrir þér ok þá af guði. Ek er móðurbróðir þinn, en sá hinn ríki fiskimaðr er son konungs þess er sér lætr með slíku þjóna ok þér fagnaði. En þat er einn heilagr hlutr, er hinn ríki maðr lætr bera fyrir sér til hugganar ok upphalds sálu sinnar ok lífs; er þessi hinn heilagi hlutr andligr, en ekki líkamligr. Þar hefir hann nú verit VII vetr. En þú, frændi, gæt nú héðan af sálu þinnar ok gakk jafnan til kirkju fyrr en í nökkurn stað annan ok hlýð messu með lítillæti til guðs. Ver lítillátr ok þjónostufullr öllum þurftugum. Nú skalt þú vera hér með mér þessa tvá daga. Ok svá gerði hann ok nam á þessum tveimr dögum eina góða bœn ok lifði síðan sem góðr kristinn maðr. Hann reið nú brott ok létti ekki fyrr, en hann kom til fögru borgar, ok varð Blankiflúr unnasta hans hánum harðla feginn ok allir aðrir þeir sem þar váru fyrir. Fékk Parceval þá Blankiflúr ok gerðist ágætr höfðingi yfir öllu ríki hennar, svá ágætr ok sigrsæll, at aldri átti hann svá vápnaskipti við riddara, at ekki sigraðist hann, ok mœtti hann öllum hinum snörpustum riddarum er váru um hans daga. Ok lýkr hér nú sögu Parceval riddara.
1 enn deutet an, dass bei Abfassung der Handschrift das Vorausgehen der Iventssaga angenommen wird, während ich die Parcevalssaga, als bereits bruchstückweise bekannt, vorangestellt habe.
2 af om A.
3 þá bygð Ab.
4 þá er Parc. var etc. Aa.
5 ok add A.
6 hann om A.
7 at nauðga A.
8 vildi om A.
9 af om A.
10 biðja om A.; at ek skal þessara vápna Artús konung biðja a; at þessara vápna skal ek biðja A. k. b.
11 hann om A.
12 hann om A.
13 ek om Ab.
14 ok mælti om Aab.
15 hann om Aab.
16 yfirmiklum A (etwas undeutlich) a; með miklum b, vgl. P. l. G. v. 2508: Et assés plus courans que Loire
17 berg A (undeutlich) b; tré a, vgl. P. l. G. v. 2510: une grant roce naïve
18 arnrrekendr A. Wol. járnrekendr
19 In A sind einige Worte unlesbar. Sveinn svarar: Ek for ur hirð etc. a. Vgl. P. l. G. v. 2559:
Biaus amis, dont viens-tu?
Dont? de la court le roi Artus.
20 af dýrs húð illa skorin en verr farandi A.
21 In A das entsprechende Wort unlesbar, b ergänzt nichts. Vgl. P. l. G. v. 2625. Sveinn svarar: Ek for ur hirð etc. a. Vgl. P. l. G. v. 2559:
Et dist: „Amis, or aprendés
D'armes etc.“
22 In A die entsprechenden Worte sehr undeutlich, rennanda aptr halda b; vgl. P. l. G. v. 2628:
Et cheval poindre et retenir.
23 nattúra A.
24 var om. A.
25 nam Ab.
26 var om. A.
27 eptir þann hafði fengit Aa, eptir þat hann hafði fengit b. Es fehlen jedenfalls mehrere Worte in A; vgl. P. l. G. v. 2747 s.:
K'apries le caut ne le presist
Froidure qui mal li fesist.
28 þo A.
29 In A sind die Worte ekki mætti sehr unlesbar; b abweichend, því vili þér mæla, at ek kasti þeim klæðum er móðir mín gjorði mér, eru þau miklu betri en þessi; vgl. P. l. G. v. 2801 ss:
Biaus sire,
Vous poriés assez mius dire;
Li drap ke má mère me fist,
Dont ne valent il mius que cist?
Et vous volez que je les veste.
30 tók hinn om. Aa.
31 sigrast sehr undeutlich A; ok fær þú á hánum sigr a; ok vinnr þú á hánum b. Vgl. P. l. G. v. 2835: Si vous en venés au desus.
32 gjarn á kíf a. Vgl. P. l. G. v. 2840 ss:
Et gardés que vous né soiés
Trop parliers né trop noveliers,
33 hann Aa.
34 Die Handschriften, sem vgl. P. l. G. v. 3139:
Cil dort et la pucele pense etc.
35 nú A.
36 ek om. A.
37 sIn A ziemlich undeutlich A
38 náttlang A.
39 Hier fehlt ein Blatt in der Membrane. Der Inhalt des fehlenden Abschnittes der Saga ist nach dem Französischen folgender: Die Jungfrau redet ihm noch weiter zu, vom Kampfe abzustehen, dem er an Alter und Kräften nicht gewachsen sei. Aber, fährt der Diechter fort:
Ensi fait-ele come sage,
Qu'ele li a mis en corage,
Ce que li blasme moult forment.
40 sjálfr sehr undeutlich in A; ergänzt nach b.
41 Bemerkenswerth ist der auffallende Wechsel der Anredeform, der aber in diesen Sagas nicht selten ist; b hat dafür: höfuð hans með yðr hingat hafa. So ansprechend diese Conjektur des Abschreibers auf den ersten Blich scheint, bes. wenn man die entsprechenden französischen Verse vergleicht, P. l. G. v. 3516 ss:
Aguigrenon,
Quant vous çaiens ne le méistes,
La teste porcoi n'en préistes?
so ist doch dies Zusammentreffen der Conjectur mit dem französischen Texte (la teste prendre - höfuð hans með yðr hingat hafa) ein Zufall. Der nordische Bearbeiter hat die Reihenfolge der Satzglieder umgekehrt und zwar wol aus dem Grunde, weil Parceval nur auf diesen letzten Theil des Vorwurfs (eða höfðut hann hingat með yðr) antwortet.
42 þá hefða ek drepit etc. alle Handschriften. Die Lesart ist sinnlos, eingedrungen wol aus dem Folgenden:ok hefða ek þá ekki mín grið haldit. Meine Conjectur: hann hefir drepit stützt sich auf den französischen Text, P. l. G. v. 3521:
Il vous a hocis vos parans.
43 So ab. In A ist die oberste Zeile von p. 46 b dadurch zum Theil unleserlich, dass durch Beschneiden des Blattes ein Theil derselben fehlt, deren erste Worte die im Texte bezeichneten sind.
44 þeir hafa a, þér hafit Ab, was sinnlos ist; vgl. P. l. G. v. 3674 ss.:
Kéue est sor vous la tempeste,
Si sont li vostre mehagnié,
Et cil dedans ont gaengnié.
45 var om. A.
46 þar er hann om A. Vgl. P. l. G. v. 3930:
Où li rois Artus en ses sales
Court moult efforcie tenoit
47 ok sögðu Gingvaro A.
48 þá er hann in A zwei Mal geschriben, am Schluss von 47b u. am Anfang von 48a.
49 er A.
50 á om. A.
51 hann om. A.
52 hann om. A.
53 Vgl. P. l. G. v. 4398 s.:
Un graal entre ses II mains
Une damoisèle tenoit.
54 Vgl. P. l. G. v. 4409:
Qui tint une taule ensement.
55 höldinni A.
56 hvar A.
57 illi A.
58 Der nordische Bearbeiter hat hier den französischen Text missverstanden. Die entsprechende Stelle lautet nämlich P. l. G. v. 4848 ss:
Qui la voie tenir sauroit
Au lac, ki s'i poroit enbatre,
Là le poroit faire rebatre
Et retemprer et faire saine,
Se aventure là vos maine;
N'alés se ciés Trebucet non,
.I. fevre ki onsi a nom.
Als Variante zu v. 4849 führt Potvin (Ausg. R p. 162) an:
Au lac qui est sor Cétoatre. Mpl.
und die Lesart des Prosaromans:
Vers le lac nomme Cotoatre, où vous trouverez le febvre qui forgéc l'a, nommé Tibuer.
Das Missverständniss von Seiten des nordischen Bearbeiters liegt also darin, dass er lac als Personennamen aufgefasst hat, wenn er die Stelle widergibt durch nema þú komir til hins ríka manns, er Loc heitir undir Kurvatus fjalli.
Auch Wolfram v. Eschenbach hat das Wort lac falsch verstanden, indem auch er es für einen Eigennamen hält, vgl. Parzival (herausg. von Lachmann) 434, 25 ss:
sîn swert, daz im Anfortas
gap dô er bîme grâle was,
brast sît dô er bestanden wart:
dô machtez ganz des brunnen art
bî Karnant, der dâ heizot Lac.
59 En þú ert ekki blektrAab. Die Negation ist widersinnig, vgl. P. l. G. v. 4855 ss:
Que cius (sc. Trebucet) le fist ef refera,
U jamais faite ne sera
Por home qui s'en entremece.
60 veiðistºndu A.
61 ok lætr die Handschriften.
62 mín unnasta ab.
63 ok add A.
64 gerða A.
65 okkr A.
66 So b, in A fehlt das Verbum gänzlich; er þú spottaðir sveininn heimska (?) ok gabbaðir hann frá mér a. Vgl. P. l. G. v. 5456 ss:
Ha, Kex, moult fesis que revois
Del varlet quant tu le gabas;
Par ton gabois tolu le m'as,
Si que jamais nel quic véoir.
67 hann fehlt in den Handschriften.
68 ok add A.
69 ok Aa, was offenbar falsch ist;fœra P. í hinni beztu guðvefjar skikkju ok allri hinni beztu gangveru b, ebenfalls unrichtig með für ok macht den Satz wenigstens grammatikalisch richtig. Das Französische bietet keinen Anhalt zu einer Verbesserung.
70 góðvil . . A.
71 þessa A, þeirra b
72 Fritzner, Ordbog p. 621a versteht stedda nicht. Im Französischen entsprichtun ceval espagnol. Egilsson Lex. poet. p 773b vergleicht treffend das englische steed, Ross.
73 kunnastpasst hier nicht. Man würde erwarten sœtast. Vgl. P. l. G. v. 6239 ss:
Que les choses qui sont en hastes,
Ne sont si doces ne si sades
Come celes que l'on conpère.
74 kaup A.
75 illi A.
76 matvélar erklärt Fritzner, Ordbog p. 438b mit Levnetsmidler, eine Bedeutung, die nur aus Mirm. 63b4 erschlossen ist und hier gar nicht passt. Im Französischen entspricht larencin, also; betrügerisch erworbene Lebensmittel (Mirm. 63b4) oder: Betrügereien in Bezug auf Erwerbung von Lebensmitteln. So hier.
77 Sowol diese Stelle wie einige im Folgenden sind in A äusserst schwer lesbar. Der Schreiber von a hat an den betreffenden Stelle Lücken gelassen, in b fehlt nichts; ob A damals noch lesber war, oder ob die Ausfüllung in b willkürlich ist, lässt sich nicht immer entscheiden - ok annarr greiði muthmasslich A; í nótt b. Vgl. P. l. G. v. 6554 ss:
Biaus sie, en ce castel
Est vos osteus tos atornés;
S'il vos plaist, huimais séjornés;
Que, se vous avant aliiés,
Bon ostel huimais n'averiés;
Por çou de remanoir vos pri.
78 hann b.
79 hvárt b, unlesbar in A.
80 So b.en h . . . . . . . . . ith . n̄a ath h hefdi á h . . . . . . . . . H eín̄ ʀͣ. ʀͣr Saibaz rœddu . . . . . . . . . . ok sögðu A.
81 So Aa; b abweichend systur sinnar ok mælti til föður síns etc.; der Abschreiber hat das deutlich lesbare úkunnandi offenbar nicht verstanden und darum geändert. Ich weiss es auch nicht zu erklären. Von hier an bis hvat hann vildi ist in A die fast verlöschte Schrift ungeschickt aufgefrischt.
82 ok om A.
83 váða b; utreiðinni (?) a. In A ist das entsprechende Wort unlesbar.
84 sem þjófr a; ok er hann heldr þjófr Ich gebe hier die ganze entsprechende Stelle aus dem französischen Gedicht P. l. G. v. 6563 ss:
Li vavassours à son ostel
L'en maine, parlant d'un et d'el;
Si li demande que devoit,
Que le jor avec eus n'avoit
Armes portées au tornoi;
Et il l'en dist tout le porcoi:
C'on l'apièle de traïson,
Si se doit garder de prison
Et de lui blecier et maumetre.
Tant que il se þuisce fors metre
Del blasme ki sus li est mis;
Que lui et trestous ses amis
Poroit honir por sa demeure,
S'il né pooit venir à cure
À la batalle k'enpris a.
Si vavasours moult l'en prisa
Et dist que bon gré l'en savoit,
Se il por ce laissié l'avoit
Le tornoi, il ot fait raison;
Ensi le maine en sa maison
Le vavassor, et si descendent.
Et la gent de la cort entendent
A lui acuser durement;
Si en tienent grant parlament.
Comment li sires prendre l'alle;
Et s'ainsnée fille travalle,
De quanque ele puet et set
Por sa serour que ele het:
Sire, fait ele, je sai bien
Que vous n'avés hui perdu rien;
Ains quic que gaengnié avés
Assés plus que vos ne savés,
Et si vos dirai bient comment.
Já mar ferès que seulement
Comander que on l'alle prendre;
Ja cil ne l'osera desfendre
Qui l'a amenet en la vile
Qu'il sert moult de mauvaise gille;
Escus et lances fait porter
Et cevaus et diestriers mener,
Et por çou les costumes amble,
Por çou que chevalier resamble
Si se fait franc en ceste guise
Quant il va en marcéandise;
Mais or l'en rendes la déserte;
Il est chiés Garin, le fil Berte,
A hostel qui herbergié l'a;
Par ci orendroit s'en ala
Que je vi qu'il l'en amenoit.
85 Diese Auslassung von vera nach skulu, munu, vilja ist im Nordischen sehr gewöhnlich, vgl. Lund, Oldnordisk Ordföjningslære § 185, 1a, wesshath vera nicht ergänzt werden darf; vgl. Möbius, Blómstrvallasaga p. 54¹º.
86 Die Worte zwischen: sagði und fátœk sind fast unleserlich in A; in b lautet die ganze Stelle: En konungr bauð hánum þegar inn í borgina ok sagði hánum vegr hans lægi um fatœk lönd. In a dagegen: En konungr bauð hánum þegar œrna sœmd ok ríki at vera með sér til at verja hans ríki ok fatœk lönd. Diese Lesart ist offenbar sinnlos. Man vergleiche P. l. G. v. 6696 ss:
„Et je vos liverrai conduit,
Fait li sires, ki vos menra;
Et por çou qu'il vos convenra
Par moult povres tières passer,
Vos donrai vitaille à porter
Et cevaus ki le porteront.“
87 alla om Aa. Vgl. P. l. G. v. 6772:
Mélians de Lis estoit,
Li miudres, li plus biaus de tous.
88 var om A.
89 ekki om Aab.
Источник: Riddarasögur. Parcevals saga, Valvers þáttr, Ívents saga, Mirmans saga. Hrsg. von E. Kölbing. — Strassburg: Karl Trübner, 1872.
Текст с сайта Heimskringla
A: Cod. Holm. perg. 6, 4º.
a: Cod. A. M. 179, fol.
b: Cod. A. M. 181 A, fol.
P. l. G: Chrestien de Troyes, Perceval le Gallois, publié d'après le manuscrit de Mons par Ch. Potvin, Mons 1865.
add: fügt hinzu.
om: lässt weg.