Frá Íslendingum og Skrælingjum á Grænlandi.

Maður bjó í Veiðifirði á Grænlandi, er Ingjaldur hét. Skrælingjar segja Ingilli. Hann átti marga sonu, er allir voru kvæntir og bjuggu þar í dalnum umhverfis höfuðbólið. Fólk þetta var vel kristið og hafði bæði kirkjur og kennimenn, og stóðu búhagir þeirra með blóma. Um þessar mundir tók vesturströnd Grænlands að fjölbyggjast af þeim lýð, er vér köllum Skrælingja, en sjálfir nefna þeir sig innuk (mannkynið), hvert þeir eru komnir frá Ameríkuströndum, sem liggja 30 mílur þaðan. Hverra innbúa mál þeir tala, greinir ekki í þessari frásögu. Fjöldi þessara tók bólfestu á Nabarhok, skammt frá Veiðifirði, og tóku að færa byggðir sínar ætíð meira suður eftir, hvar vetrarríki þótti minna. Varð nú samganga millum Veiðfirðinga og norðanmanna, sem þó áttu lítt skap saman, vegna siðferðismunar, hinna kristnu og heiðnu, sem ekki vildu láta telja sér sanna trú. Samt tóku nokkrir þessara sér bústað við sjávarmál í Veiðifirði og reistu þar kofa sína og tjöld og lifðu á fiskiveiðum. Fór nú svo fram, að rígur var mikill, en réð þó hvorugur á aðra. Það var þá einhverju sinni, að smásveinar Veiðfirðinga léku við ströndina að bogum sínum, en með landi fram voru Skrælingjasynir (með) kajakka (húðskútu) og æfðu sig við að henda pílum, og var einn þeirra þar í hinum miklu fremri. Þessi mælti til Veiðfirðinga, að sæmra væri þeim að nema íþróttir sínar en viðra skyrvambir í selskinni og tína bláber eins og hrafnar. Hinir svara, að ekki þurfi þeir að standa á baki Skrælingjum um íþróttir og ekki mundi þessir betur hæfa með pílum sínum en þeir með bogaskeytum. Sneri þá Skrælingjasonur skútunni til lands og sendi skeyti sitt í hóp Veiðfirðinga, og varð tólf ára gamall piltur fyrir og féll dauður við, því pílan kom á hann miðjan. Æptu þá Skrælingjar fánalega og reru frá landi, en Veiðfirðingar skunda heima og segja feðrum sínum atburðinn, og lét Ingjaldur bóndi kalla alla menn á móts við sig og gerir uppskátt, að hann vill fara að Skrælingjum þegar samdægurs og drepa þá alla eður stökkva þeim úr héraði. Var brátt að þessu undið og urðu sex tigir hraustra manna og fara nú hvatlega til strandar. Skrælingjar voru lítt viðbúnir, því margir voru ókomnir af sævi, og (er) svo frá sagt, að héraðsbændur drápu þá niður hvern sem fyrir var, einnig konur og börn Skrælingja. En nú bar fjölda karlmanna að landi og þótti ógott að sjá umsvif Veiðfirðinga. Laust nú í bardaga allharðan. Beittu Skrælingjar beinyddum pílum, en héraðsmenn höfðu sverð eður höggspjót, og féllu Skrælingjar því sem strá. Það er sagt af Ingjaldi bónda að hann sat á steini meðan bardaginn stóð, því hann mátti ei að standa fyrir offitu sakir. Sóttu margir Skrælingjar að honum, og varð hann fjögra manna bani sitjandi. Lauk svo, að þar féllu allir Skrælingjar, og sneru héraðsbændur heim með sigur. Var Ingjaldi ekið á sleða og var (hann) ekki sár, en harla móður, því ístran þreytti hann meir en sóknin. Svo er sagt, að fimm féllu af Veiðfirðingum, en ei vita menn tölu á Skrælingjum, er féllu á fundi þessum, en það var ærinn fjöldi. Nú segir svo frá, að maður einn af liði Skrælingja, annaðtveggja af hugbleyði eður fyrir kænsku sakir, kastaði sér heilum í valinn og bylti um sig dauðum náum. Stendur hann nú á fætur, þegar héraðsbændur eru sjónum horfnir, og hleypur til sjávar, kemst í húðskútu eina, rær sem mest nætur og daga. Kemur hann til Nabarhok, er ég vil kalla Stunnes, og hittir þar landa sína ekki fáa, greinir þeim hið ljósasta af fundinum og eggjar fast til hefnda. Voru Skrælingjar þess ótrauðir, en kváðu, að hafa mundi verða kænleik við, ef duga skyldi að fara að þeim Veiðfirðingum. Láta þeir nú um kyrrt fram um vetur. En þegar ísa tók að leysa, hafa þeir gjörvan knör mikinn af rekaviðarrimum og þanið húðir um að utan. Máttu þar á ganga 200 manna, og er sagt, að Skrælingjar þannig hafi fyrst upp fundið kvennabáta sína. Halda þeir nú til Veiðifjarðar og koma páskamorgun að landi. Þá var helgihald mikið í Veiðifirði, og sáu nokkrir menn húðknörinn mikla úti á firðinum og deildu um, hvað vera mundi, en flestir sögðu firna stóran hafísjaka reka fyrir straumi, því eigi voru slíkar ferjur fyrr sénar, en húðirnar skafnar snjáhvítar á knerrinum. Gáfu menn nú ekki gaum að þessu framar, og fóru allir til kirkju. En það var siðvenja, að enginn mátti láta sig finna utan kirkju. Voru því þangað borin börn öll og aðrir, sem vanfærir voru. Nú þegar messa stóð sem hæst, komu Skrælingjar að bænum með 200 manns og höfðu allir miklar lyngbyrðar, sem þéna áttu fyrir skjöld móti sverðum þeirra Veiðfirðinga, en þau var ekki að hræðast, því allir voru vopnlausir undir messu. Slá nú Skrælingjar hring um kirkjuna og létu grjót og pílur rigna inn á heimamenn, og er skjótt frá að segja, að (þar) féll Ingjaldur bóndi og allur hans ættleggur, því ekkert varð af vörn, því bæði voru menn vopnlausir og hálfu færri en Skrælingjar. Þó segja menn, að einn sona Ingjaldar slyppi út úr mannþrönginni og hljóp til sjávar. Eltu hann 20 heiðingjar, varðist hann þar um hríð með rekastaur nokkrum, en svo lauk, að illmennin grýttu hann til bana.

Endir.

Eftir handriti í Landsbókasafni 538, 4to með fljótaskriftarhendi frá á að gizka 1830–40, og segir Jón Árnason blöð þessi komin „frá Gunnari J. Gunnarssyni á Hálsi (= séra Gunnari á Svalbarði) pr. J. A. Hjaltalín“, og er sögn þessi þar kölluð „Sögubrot“. Það er bágt að ábyrgjast nokkuð um aldur þessarar sögusagnar, en hitt er víst, að hún er um svo merkilegt atriði, eyðing Íslendinga á Grænlandi fyrir Skrælingjum, að það eitt er ærið til þess að ganga ekki fram hjá henni. Eins og menn vita, þá hafa menn síðast sagnir um Íslendinga á Grænlandi um daga Ögmundar biskups (1520–1540), en þegar menn næst fá áreiðanlegar fregnir af Grænlandi undir lok 16. aldar, eru allir Íslendingar horfnir og ekkert eftir á Grænlandi nema Skrælingjar. Atburðir þeir, sem sögusögn þessi skýrir frá, eiga því að hafa gerzt nálægt 1550.